Institutionele toelichting Gecommitteerde Raden van Holland in het Zuiderkwartier (1590-1795)

Naam college:
Gecommitteerde Raden van de Staten van Holland en West-Friesland.

Datum oprichting:
Verschillende opvattingen; tussen 1581- 1590. In de database is van 17 januari 1590 uitgegaan.

Datum opheffing:
28 januari 1795.

Vestigingsplaats:
Den Haag.

Zetelaantal:
1590-1616: 9.
1616-1795: 10.

Zetelverdeling tussen basiscolleges:
Eén zetel voor de Ridderschap van Holland, Dordrecht, Haarlem, Delft, Leiden, Amsterdam, Gouda, Rotterdam, Gorinchem.
Eén zetel bij toerbeurt voor Schiedam, Schoonhoven en Den Briel vanaf 1616.

Zittingstermijn¹:
Gecommitteerde uit de Ridderschap: aanvankelijk voor drie jaar, vanaf 1598 voor het leven.
Gecommitteerde uit Schoonhoven, Schiedam of Den Briel: twee jaar.
Gecommitteerde uit overige steden: Bij aanvang van het college werd een zittingstermijn van één jaar vastgesteld. Sommigen zaten langer, blijkens resolutie 22 januari 1591, waarin werd bepaald dat men niet langer dan drie jaar mocht zitten.
9-21 oktober 1592-23 augustus 1604: twee jaar.
23 augustus 1604-1795: drie jaar. Met toestemming van de Staten waren uitzonderingen mogelijk.

Benoemende instantie:
Staten van Holland.

Aanvangs- en einddatum:
Aanvangsdatum: ingangsdatum 1 mei, zoals vastgesteld bij resolutie van de Staten van Holland van 26 oktober 1594. De gewone termijnbenoemingen vonden meestal in de maanden vóór mei plaats. Sessiename in het college gebeurde meestal in de loop van mei.
In de volgende gevallen is afgeweken van de ingangsdatum:
-benoemingen vóór 26 oktober 1594. Tussen 9 en 21 oktober 1592 was de aanvangsdatum door de Staten op 1 oktober bepaald, maar het kleine aantal benoemingen dat tussen die datum en 1594 plaatsvond, wekt niet de indruk dat die bepaling in praktijk werd gebracht;
-benoemingen van gecommitteerden namens de Ridderschap na 1598. Omdat zij voor het leven zaten, was een vaste ingansgdatum op hen niet van toepassing;
-bij tussentijdse opvolging door overlijden of ontslag van de voorganger.
In al deze gevallen wordt bij 'bijzonderheden' vermeld welke datum gebruikt is; in de meeste gevallen is dat de datum van benoeming door de Staten van Holland. Wanneer de benoeming door de Staten van Holland plaatsvond na 1 mei, is dat ook vermeld.
Einddatum: in principe aansluitend bij de aanvangsdatum van de opvolger, tenzij een specifieke einddatum bekend is (bijvoorbeeld door overlijden).

Toerbeurt:
Alleen van toepassing op de steden Schoonhoven, Schiedam en Den Briel. Zij bezetten vanaf 1616 om de 4 jaar gedurende 2 jaar één zetel, in deze volgorde: 1616-1618 Den Briel, 1618-1620 Schiedam, 1620-1622 Schoonhoven enz.

Ministers in dienst van het college:
Landsadvocaat/raadpensionaris van Holland (had een adviserende stem in het college.
Tot 1726 was de secretaris van de Staten van Holland tevens secretaris van Gecommitteerde Raden. Daarna was er een afzonderlijke secretaris.

Naamlijsten en bronnen:
Algemeen
-Gecommitteerden 1578-1795: R. Kramer en G.M.J. Oosterkerk-De Mey, Lijsten van leden van de Gecommitteerde Raden van het Zuiderkwartier, 1578-1795 ('s-Gravenhage 1987) Publicatie in fotokopie door Rijksarchief in Zuid-Holland.
-Gecommitteerden en secretaris 1582-1795: Nationaal Archief, Handschriften (3.22.01.01), inv. nr. 815 Alphabetisch register van de namen van regeringsleden, […].
-Gecommitteerden en secretaris 1590-1684: Simon van Leeuwen, Batavia illustrata, ofte verhandelinge van den oorspronk, voortgank, zeden, eere, staat en godtsdienst van Oud Batavien, mitsgaders van den adel en regeringe van Hollandt ('s-Gravenhage 1685) 1454-1460.
-Gecommitteerden 1590-1676: Nationaal Archief, archief Staten van Holland, inv. nr. 1823.
-Gecommitteerden 1590-1620: Nationaal Archief, indices op de Resoluties van de Staten van Holland (op microfiche).
-Gecommitteerden 1625-1795: Nationaal Archief, indices op de resoluties van Gecommitteerde Raden van Holland (op microfiche).
-Gecommitteerden 1691-1732: Nationaal Archief, archief Pieter Steyn, inv.nr. 479.
-Gecommitteerden 1728-1794: Naem-register van alle de heeren leden der regeering in de provintiën van Gelderland, Holland, Zeeland, Utrecht, Friesland, Overijssel, Groningen en Ommelanden (Amsterdam 1728-1794) Aanwezig in de Koninklijke Bibliotheek onder signatuur T 1141, vanaf 1730.
-Gecommitteerden 1747-1795: A.J.C.M. Gabriëls, '"De Edel Mogende Heeren Gecommitteerde Raaden van de Staaten van Holland en Westvriesland', 1747-1795. Aspecten van een buitencommissie op gewestelijk niveau"', Tijdschrift voor Geschiedenis 94 (1981) 560-564, bijlage.
-Landsadvocaat/Raadpensionaris 1480-1795: H.P. Fölting, 'De landsadvocaten en raadpensionarissen der Staten van Holland en West-Friesland, 1480-1795', Jaarboek van het Centraal ureau voor genealogie en het Iconografisch Bureau 27 (1973) 294-343 [deel I, 1480-1620], 28 (1974) 242-266 [deel II, 1621-1653] en 29 (1975) 210-269 [deel III, 1653-1795].

Per basiscollege
-Gecommitteerden namens de Ridderschap van Holland 1590-1753: Nationaal Archief, archief familie Fagel, inv. nr. 889.
-Gecommitteerden uit Dordrecht 1586-1675: M. Balen, Beschryvinge der stad Dordrecht, vervattende haar begin, opkomst, toeneming en verdere staat. Alsmede een verzameling van eenige geslachtboomen der adellijke en aanzienlijke heeren-geslachten (Dordrecht 1677) 413-414.
-Gecommitteerden uit Haarlem 1590-1771: Naam-register van de heeren van de regeering der stad Haarlem, van de ministers vandien; en van derzelver commissiën; alsmeede van eenige ampten en empoyen binnen deselve, 1420-1733 (Haarlem 1733) Het gebruikte exemplaar heeft aanvullingen in handschrift.
-Gecommitteerden uit Delft 1590-1727: Reinier Boitet, Beschrijving der stad Delft, behelzende een zeer naauwkeurige en uitvoerige verhandeling van deszelfs eerste oorsprong, benaming, bevolking, aanwas, gelegenheid, derzelver voorregten, handvesten, privilegien en regeeringsvorm (Delft 1729) 95-132.
-Gecommitteerden uit Leiden 1590-1687: Naamwyser, waar in vertoond werden de naamen van de Ed. Achtb. H.H. regenten der stad Leyden tsedert den jare 1641 tot 1687, mitsgaders van verscheide andere collegien en beampten (Leiden 1688).
-Gecommitteerden uit Gouda 1600-1794: Lijsten van de heeren van de regeeringe der stad Gouda, soo als deselve van jaer tot jaer haer respective ampten en bedieningen, binnen en buyten dese stad, hebben bekleed; midsgaders van alle de subalterne officianten binnen deselve stad, beginnende met het jaer 1600 2 dln. (Gouda 1705 en 1768) Aanwezig in de Koninklijke Bibliotheek onder signatuur 588 A 19.
-Gecommitteerden uit Rotterdam 1590-1795: J.H.W. Unger, De regeering van Rotterdam, 1328-1892. Naamlijst van personen die in of van wege de regeering ambten hebben bekleed, voorafgegaan door eene geschiedkundige inleiding over den regeeringsvorm van Rotterdam (Rotterdam 1892) 531-533.
-Gecommitteerden uit Gorinchem 1590-1750: Cornelis van Zomeren, Beschrijvinge der stadt Gorinchem en landen van Arkel, benevens der aloude en adelijke geslagten der doorlugtige Heeren van Arkel (Gorinchem 1755).

Literatuur:
-Gabriëls, A.J.C.M., 'De edel mogende heeren Gecommitteerde Raden van de Staaten van Holland en Westvriesland, 1747-1795. Aspecten van een buitencommissie op gewestelijk niveau', Tijdschrift voor geschiedenis 94 (1981) 527-564.
-Koopmans, J.W., De Staten van Holland en de Opstand. De ontwikkeling van hun functies en organisatie in de periode 1544-1588 ('s-Gravenhage 1990).
-Wagenaar, Jan, Hedendaegsche historie, of tegenwoordige staet van alle volkeren 14 (Amsterdam 1742).

Noten:
1. Deze zittingstermijnen moeten worden opgevat als maximum zittingsduur zonder nieuwe benoeming. In praktijk kwamen kortere termijnen voor, maar ook herbenoemingen.