De Rijmkroniek van Holland (366-1305), door een anonieme auteur en Melis Stoke, uitgegeven door J.W.J. Burgers

Inleiding

Sedert de eerste editie, verschenen in 1591, is de Rijmkroniek van Holland een van de kernbronnen voor de middeleeuwse geschiedenis van het graafschap Holland. Deze status dankt het werk met name aan de gedetailleerde en accurate beschrijving van de dramatische gebeurtenissen in de jaren 1296-1304, beginnend met de moord op graaf Floris V en eindigend met de overwinning op de Vlaamse invasiemacht voor Zierikzee. Naast historici hebben ook medioneerlandici altijd belangstelling getoond voor de kroniek, waarin een van de vroegste voorbeelden van geschiedschrijving in het Nederlands wordt gevonden.

Het eerste deel van de Rijmkroniek werd in 1280-1282 geschreven aan het hof van graaf Floris V, door een onbekende auteur. In dit werk, dat in de huidige editie de verzen 1-3324 beslaat, staat de vroegste historie van Holland en de Hollandse graven centraal, tot aan het jaar 1205. In het begin van de veertiende eeuw schreef de grafelijke klerk Melis Stoke een vervolg, waarin hij de recente geschiedenis optekende. Veelal op basis van eigen waarneming of van ooggetuigenverslagen geeft Stoke een levendig en geëngageerd verslag van de gebeurtenissen. Als auteur heeft hij een scherp oog voor de dramatiek van het moment en voor de drijfveren van de handelende personages, zoals met name blijkt in de beschrijving van de moord op Floris V of de ondergang van Wolfert van Borssele. Daarmee vormt zijn kroniek niet alleen een waardevolle historische bron, maar is zij tevens een literaire prestatie van formaat. Stoke schreef het eerste deel van zijn continuatie, de verzen 3325-10076, in de periode eind 1301-begin 1302, onder graaf Jan II. Eind 1305, of korte tijd later, tijdens de regering van graaf Willem III, vervaardigde hij nog weer een vervolg daarop. Nog weer later, waarschijnlijk pas in 1311-1314, werkte Stoke de tekst van de hele kroniek om tot een herziene versie.

De Rijmkroniek is overgeleverd in drie handschriften en enkele fragmenten. Van die drie complete bronnen geven de zogenaamde handschriften B en C de tekst van de kroniek zoals Stoke die in of kort na 1305 voltooide, handschrift A de later door hem herziene versie.

Een uitvoerige beschrijving van ontstaan, inhoud en overlevering van de Rijmkroniek vindt men in Burgers, Rijmkroniek van Holland.

Deze editie van de Rijmkroniek van Holland bestaat uit twee onderdelen, een digitale en een gedrukte, die elkaar aanvullen.

• Ten eerste is er de studie-editie in boekvorm, waarin de eerste versie van de kroniek en Stokes omwerking parallel zijn uitgegeven. Daar krijgt de gebruiker een optimaal inzicht in de ontstaansgeschiedenis van het werk, en in de door Stoke bij zijn herziening aangebrachte veranderingen, die variëren van kleine stilistische ingrepen tot het herschrijven van hele passages. Voorts wordt de lezer bediend met een uitvoerig notenapparaat, waarin niet alleen de belangrijkste tekstvarianten uit de overige bronnen worden meegedeeld, maar tevens een verklaring wordt gegeven van niet direct begrijpelijke Middelnederlandse woorden en zinnen, en waarin ook de achtergronden bij de beschreven gebeurtenissen worden toegelicht. Deze editie is gepubliceerd door het Huygens ING.
• In de hier gepresenteerde on line uitgave worden alle voorhanden handschriften en fragmenten waarin de Rijmkroniek is overgeleverd integraal afgebeeld. Iedere afbeelding gaat vergezeld van een diplomatische transcriptie van de tekst, met een paleografisch commentaar in de noten. Voorts bestaat de mogelijkheid om de transcripties van de verschillende handschriften en fragmenten op één scherm naast elkaar te plaatsen, zodat zij onderling vergeleken kunnen worden. Via de selectiepagina kan men via thumbnails per handschrift een bepaalde pagina opslaan.
• Daarnaast is er een zoekoptie, waarmee naar elk regelnummer kan worden gegaan, zowel in de doorlopende nummering van deze nieuwe uitgave als in de voorheen gebruikte nummering van de editie-Brill met de indeling van de kroniektekst in tien 'boeken'. Bovendien kan hier in de tekst van de Rijmkroniek worden gezocht op woord of op een combinatie van woorden, alsmede in een index van namen.