Braams, Petronella Elisabeth (1841-1948)

 
English | Nederlands

© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Kees Kuiken, Braams, Petronella Elisabeth, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Braams [01/10/2017] 

BRAAMS, Petronella Elisabeth, vooral bekend als Opoe Herfst (geb. Amsterdam 8-12-1841 – gest. Rotterdam 29-6-1948), vroedvrouw, van 1946-1948 oudste levende inwoner van Nederland. Dochter van Pieter Franciscus Braams (1818-?), rijtuigschilder, en Sophia Louisa Reijse (1818-?). Petronella Braams trouwde op 17-6-1864 in Kralingen met Pieter Herfst (1838-1924?), bestuurder op de paardentram. Uit dit huwelijk werden 16 kinderen geboren.

Petronella Elisabeth Braams was de jongste van vijf kinderen in een Nederlands-hervormd werkmansgezin. Op haar 22ste trouwde ze in Kralingen met de 25-jarige trambestuurder Pieter Herfst uit Capelle aan de IJssel. In hun huis aan de Lange Honingerdijk in Kralingen kregen ze 16 kinderen. Gedurende 45 jaar oefende Herfst-Braams praktijk uit als ‘baker’ (vroedvrouw).

Herfst-Braams trok de aandacht van de pers toen ze in het bezettingsjaar 1941, kort voor haar honderdste verjaardag, te kennen gaf dat ze zelf haar persoonsbewijs op het Rotterdamse stadhuis wilde afhalen. Ze was toen al vijftien jaar weduwe en woonde sinds vijf jaar bij een van haar dochters aan de Libanonweg in Rotterdam. Op haar verjaardagsreceptie kwamen driehonderd bezoekers, onder wie burgemeester Frederik Ernst Müller. Verschillende plaatselijke en landelijke bladen namen het bericht over dat Opoe Herfst een ‘voortreffelijke gezondheid’ genoot en ‘haar krantje nog veelal zonder bril’ las. Ook de jaren hierna was de verjaardag van Opoe Herfst een vast media-item. In 1942 kreeg ze onder meer een enveloppe met inhoud van de omstreden ‘Winterhulp’. Naar verluidt zou ze, gevraagd naar haar grootste wens, hebben geantwoord dat ze in plaats van NSB-burgemeester Müller liever koningin Wilhelmina en prinses Juliana de hand had geschud.

Na de bevrijding kwam de in zijn ambt herstelde burgemeester Pieter Oud op de 105de verjaardag van Opoe Herfst, die toen de oudste inwoner van Nederland was. Ze kreeg een feestpakket van het Amerikaanse Rode Kruis, waaruit ze direct een sigaret opstak. Haar 106de en laatste verjaardag vierde ze in besloten kring. Het jaar hierna overleed ze, 106 jaar en 204 dagen oud. Ze werd vanuit haar huis aan de Libanonweg begraven op de Rotterdamse begraafplaats Crooswijk. De kapel was te klein voor de honderden belangstellenden. Op de tonen van haar geliefde psalm 46 is Petronella Elisabeth Braams naar haar laatste rustplaats gebracht.

In de bewerking van het klassieke jongensboek De vlegeljaren van Pietje Bell, die W.N. van der Sluys in 1958 verzorgde, wordt de draak gestoken met de jaarlijkse berichtgeving over ‘Opoe Herfst’.

Haar naam leeft echter vooral voort in de Rotterdamse uitdrukking ‘zo oud als Opoe Herfst’, die in 1973 bredere bekendheid kreeg toen een boekje over het Rotterdamse dialect deze titel kreeg. De journalist Jan Oudenaarden wijdde in 1986 een uitvoeriger geschrift aan de Rotterdamse woordenschat, met opnieuw een verwijzing naar Opoe Herfst in de titel. Een achterkleinzoon van Petronella Herfst-Braams schonk in 2006 haar ‘zondagse pak’, waarin ze onder meer op haar honderdste verjaardag was gefotografeerd, aan Historisch Museum Het Schielandshuis te Rotterdam.

Archivalia

Literatuur

  • Chr. van Abkoude (bewerking W.N. van der Sluys), De vlegeljaren van Pietje Bell (Alkmaar 1958).
  • Reclamebureau A.M.+D., Opoe Herfst (Bilthoven 1973).
  • Jan Oudenaarden, De terugkeer van Opoe Herfst, over de woordenschat van Rotterdam (z.p. 1986).
  • Henny de Lange, ‘Zo oud als Opoe Herfst’, Trouw, 15-4-2006.

Illustratie

Burgemeester Müller en echtgenote feliciteren Opoe Herfst met haar 102e verjaardag, 1943 (Nationaal Archief/Collectie Spaarnestad).

Auteur: Kees Kuiken

laatst gewijzigd: 01/10/2017

De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.