© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Ria van Zijl, Pirée, Maria Paulina Cornelia, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Piree [19/02/2018]
PIRÉE, Maria Paulina Cornelia, vooral bekend als Mia Kloek-Pirée (geb. Antwerpen, België 6-2-1884 – gest. Renesse 17-7-1959), actrice, directrice Instituut Coué. Dochter van Carolus Nicolaus Pirée (1848-1912), smid, en Johanna Maria Henrica van de Meulenhof (1845-1916). Mia Pirée trouwde (1) in 1906 in Antwerpen met Isaac Lopes Cardozo (1879-1918), koopman; (2) na echtscheiding (1917) op 1-10-1918 in Hilversum met Ferdinand Kloek (1887-1976), organist, dirigent; (3) na echtscheiding (1938) op 14-6-1947 in Amsterdam met Benno Jules Stokvis (1901-1977), advocaat, publicist, politicus. Uit huwelijk (1) werden 2 zoons en 1 dochter geboren, uit (2) 1 dochter.
Mia Pirée werd in
Antwerpen geboren als dochter van Nederlandse ouders – haar vader was afkomstig
uit Bergen op Zoom, haar moeder uit Helmond – en kreeg een katholieke opvoeding.
Ze had in ieder geval één jongere broer. Haar vader, rond
1870 zouaaf in het Pauselijk leger, gaf bij zijn huwelijk (1875) op smid te
zijn, haar moeder noemde zich toen bediende. In Mia’s jeugd was haar
moeder veel ziek. Mia zelf ging in Antwerpen als actrice werken. Op haar 22ste
trouwde ze er met de oorspronkelijk uit Amsterdam afkomstige koopman Isaac
Lopes Cardozo, afkomstig uit een welvarende Portugees-joodse familie. Het jonge
paar maakte geen gemakkelijke start: Isaacs ouders accepteerden zijn huwelijk
met een katholiek meisje niet en verbraken al
het contact. Voor het werk van Lopes Cardozo verhuisde het paar vaak: zoon Elie
werd in 1907 in Berghem (België) geboren, zoon Eric in 1910 in Kopenhagen
(Denemarken) en dochter Hilda in 1912 in Ahrensburg (Duitsland). In 1913
verhuisde het gezin naar Nederland, waar Pirée als voordrachtskunstenares op
culturele avonden onder andere verzen uit Beatrijs van P.C. Boutens en
dialogen uit het treurspel Thomas More van Henriette Roland Holst
voordroeg. Zo ontmoette ze de organist en dirigent Ferdinand Kloek. In 1917
scheidde Mia Pirée van Lopes Cardozo en een jaar later trouwde ze met Kloek.
Het echtpaar vestigde zich met de drie kinderen uit haar eerste huwelijk in
Hilversum, waar in 1920 dochter Jelva werd geboren.
Coué-arbeid
In 1922 bezocht Mia Kloek-Pirée in het Amsterdamse Concertgebouw een voordracht van Émile Coué, een apotheker uit Nancy die in die tijd wereldwijd veel opzien baarde met zijn geneeswijze. Coué werkte met (auto)suggestie: hij liet patiënten een aantal simpele formules herhalen – bijvoorbeeld ‘Tous les jours, à tous points de vue, je vais de mieux en mieux’ (later door Kloek-Pirée vertaald in: ‘Elke dag word ik in alle opzichten beter en beter’) en ‘Ça passe’ (‘Het gaat over’) – en streek daarbij over de pijnlijke plek. Ook hield hij seances. Kloek-Pirée raakte enthousiast over deze aanpak. In de zomer van 1922 vertrok zij voor enkele maanden naar de kliniek van Coué om er in de leer te gaan. Haar vier kinderen liet ze in Nederland achter. Na haar terugkeer zette zij zich in om wat ze de ‘Coué-arbeid’ noemde in Nederland verder te ontwikkelen. Zij verdiepte zich in de psychisch-medische zorg en raakte bevriend met Albert Willem van Renterghem, een arts die in 1887 samen met Frederik van Eeden in Amsterdam een instituut voor psychotherapie had opgericht.
Émile Coué verschafte Mia Kloek-Pirée in 1924 de financiële middelen om een Nederlandse vestiging van zijn instituut te openen in het gebouw Heystee aan de Herengracht in Amsterdam. Later opende ze ook afdelingen in Den Haag, Nijmegen en Hilversum. Zo werd zij directrice en boegbeeld van het Instituut Coué in Nederland. Wekelijks trok Kloek-Pirée volle zalen; honderden mensen kwamen naar haar voordrachten en seances en bezochten haar spreekuur. Ze breidde de methode Coué uit met ademhalings-, ontspannings-, en concentratieoefeningen en bouwde deze uit tot een ‘Couéistische opvoed- en levenskunst’. Zeker in de vooroorlogse jaren was de belangstelling voor de door haar georganiseerde bijeenkomsten zeer groot. Mia Kloek-Pirée ontving bijna dagelijks brieven met vragen om hulp of bedankjes van mensen die zich genezen voelden. Ze organiseerde in Amsterdam en Den Haag, waar ze vanaf 1933 met dochter Jelva woonde, ook ‘rauwkostavonden’ waarvoor zij zelf recepten schreef. Inspiratie hiervoor had zij opgedaan in de diverse volkskeukens die ze tijdens haar verblijf in Denemarken had leren kennen. Ook in dit verband haalde zij Coué aan: ‘Eet weinig, maar kauw goed’.
Suggestie en autosuggestie
In diverse publicaties beschreef Mia Kloek-Pirée hoe mensen met pijn en angstvoorstellingen door Coué’s behandelingswijze konden genezen. Wel benadrukte ze dat de methode Coué niet in plaats van, maar naast de geneeskunst moest worden toegepast. Van 1930 tot 1940 gaf ze een tweemaandelijks tijdschrift uit: Suggestie en Autosuggestie, Psycho-Paedagogisch Tijdschrift, waaraan behalve zijzelf een aantal vaste medewerkers bijdragen leverden, onder wie dichteres Helene Swarth, medicus René Fauvel en jurist Benno Stokvis. In september 1936 verhuisde Kloek-Pirée met Jelva terug naar Amsterdam – anderhalf jaar later werd de echtscheiding met Ferdinand Kloek uitgesproken.
In 1942 werd Mia Pirée door de Duitsers gedwongen om het instituut te sluiten omdat ze weigerde joden de toegang tot de bijeenkomsten te ontzeggen. Na de oorlog hervatte zij haar werkzaamheden. In 1947 trouwde ze, op 63-jarige leeftijd, met Benno Stokvis. Ze woonde de meeste tijd in Renesse, waar ze een huis had laten bouwen. Pirée bleef actief tot 1956, maar de belangstelling voor haar bijeenkomsten was toen sterk teruggelopen. Wel bleef ze publiceren.
Mia Pirée stierf in 1959 op 75-jarige leeftijd in Renesse, waar ze ook werd begraven. Op haar grafsteen staat: ‘Hier rust in vrede/ Mia Stokvis-Pirée/ Schrijfster van “Het woord geneest”/ Haar edel woord genas in liefde’.
Betekenis
Mia Pirée heeft de methode Coué in Nederland grote bekendheid gegeven en is met haar optredens en publicaties veel mensen tot steun geweest. Ze was zich bewust van de skepsis van medici en psychiaters over haar behandeling, maar ze bleef in haar publicaties pleiten voor samenwerking. De door haar gemunte formule ‘Elke dag word ik in alle opzichten beter en beter’ was lange tijd een bekende uitdrukking en komt bijvoorbeeld voor in De Avonden (1947) van Gerard Reve en in Au pair (1989) van W. F. Hermans. In 1969, tien jaar na haar dood, publiceerde het maandblad Natura Docet postuum nog een pedagogische beschouwing van Mia Pirée over suggestie en autosuggestie voor moeder en kind.
Archivalia
- Stadsarchief Amsterdam: archief van Mr. Dr. Benno J. Stokvis (o.a. jaargangen van Suggestie en Autosuggestie, drukproeven en herzieningen van boeken, getypte artikelen van voordrachten en uitgaven samen met B. J. Stokvis).
- Bijzondere Collecties Universiteit van Amsterdam: brief van Mia Kloek-Pirée aan Benno Stokvis, 1940; brief van Madame Coué aan Mia Kloek-Pirée, 10-1-1935.
- Joods Historisch Museum, Amsterdam: brief van Ernst Michaël Dooseman aan Mevrouw Kloek, 1-12-1933.
- In privébezit: brieven van Mia Kloek-Pireé/Mia Stokvis-Pirée.
Publicaties
- Vijf jaren Coué-arbeid, 1924-1929, resultaten en ervaringen (Amsterdam z.j. [1929]).
- Tien jaren Coué-arbeid, 1924-1934, resultaten en ervaringen (Amsterdam z.j. [1934]).
- Acht lezingen door Mia Kloek-Pirée (Baarn z.j. [1935]).
- Het woord geneest. Suggestie en autosuggestie (Lochem 1939) [2de druk 1951].
- De weg tot ons innerlijk (Amsterdam/Den Haag z.j. [1936]).
- De practijk der suggestie en autosuggestie. Inzichten en ervaringen (Lochem z.j. [1948]).
- Suggestie en autosuggestie voor moeder en kind (Lochem z.j. [1954]).
- Eenvoudige recepten voor Rauwkost- en Vruchtenschotels (Amsterdam z.j.).
- ‘Suggestie en autosuggestie voor moeder en kind’, Natura Docet. Maandblad voor Homeopathie en Natuurgeneeskunde 21 (1969) nr. 5, 127-128.
Literatuur
- Leendert Groenendijk, ‘Onder invloed van Coué, Psychotherapie en opvoeding door (auto)suggestie tijdens de eerste helft van de twintigste eeuw, vooral in Nederland’, Pedagogiek, 23 (2003) nr. 2, 109-121.
- Pieter Verhoeff en Wim Wennekes, Dynamische krachten, 1982 [tv-documentaire, VPRO].
Illustratie
Mia Pirée, door Godfried de Groot, jaartal onbekend (particuliere collectie).
Auteur: Ria van Zijl
laatst gewijzigd: 19/02/2018
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.