© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Carine Alders, Zijlstra, Willemina, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Zijlstra [18/05/2018]
ZIJLSTRA, Willemina (geb. Amersfoort 20-10-1920 – gest. Amersfoort 8-8-2011), muziekpedagoge en -publiciste. Dochter van Otte Wijbes Zijlstra (1895-1985), bouwkundig tekenaar, en Arendje Schellevis (1891-1985). Willemina Zijlstra bleef ongehuwd.
Willemina
(Miep) Zijlstra groeide als enig kind op in het Nederlands-hervormde gezin van een
bouwkundig opzichter en tekenaar en zijn vrouw. De familie Zijlstra telde
meerdere predikanten, onder wie Mieps grootvader, en haar vader was diaken van
de Amersfoortse Sint Joriskerk. Na de hbs volgde Miep een opleiding aan
Instituut Schoevers. Vanaf 1942 studeerde ze als vakleerling muziektheorie bij de
componist Adriaan Cornelis Schuurman, directeur van de Amersfoortse Toonkunst
Muziekschool en organist van de Sint Joriskerk. Ook had ze pianoles bij Maria
Christina Cramer-Heijligers en solozang bij Henriëtte Smit.
Kerkmuziek
In 1944 volgde Miep Zijlstra een zomercursus bij de bekende muziekpedagoog Willem Gehrels. Ze pakte na de oorlog haar pianostudie weer op bij Simon C. Jansen en Guillaume Hesse. Ook ging ze op zangles bij Guus Hoekman en volgde ze een cursus muziekgeschiedenis bij Hélène Nolthenius. Na aanvullende zanglessen bij To van der Sluys en Ruth Horna haalde ze de staatsexamens solozang en piano. Aan het Utrechts Conservatorium studeerde ze koordirectie bij George Stam en piano bij Wolfgang Wijdeveld. In 1946 werd Zijlstra docente zang, piano en theorie aan de Toonkunst Muziekschool in Amersfoort.
Miep Zijlstra was nauw betrokken bij de ontwikkeling van de kerkmuziek binnen de Nederlandse-hervormde Kerk. In 1947 vroeg ds. Braakman haar de eerste cantor te worden van de Amersfoortse Bergkapel, die een vrijere geloofsbeleving voorstond. De Bergkerk vervulde een pioniersrol in de vernieuwing van de muziektraditie. Veel liederen die in 1973 in het Liedboek voor de Kerken zouden worden opgenomen, klonken hier voor het eerst. Eind jaren vijftig was ze betrokken bij de ontwikkeling van een cursus koorscholing, een noviteit waarvoor grote belangstelling bestond. Ze gaf leiding aan een koor waarmee ze bij de gemeente van de Bergkapel liederen instudeerde – deze diensten werden maandelijks op de radio door de IKOR (voorloper van de IKON) uitgezonden. Aan het begin van de jaren zestig nam ze samen met Schuurman, die een groot aandeel had in de totstandkoming van het Liedboek, zitting in de Commissie voor de Kerkmuziek, onderdeel van de Raad voor de Eredienst der Nederlandse- hervormde Kerk. Tot 1964 bleef ze dirigent van het koor.
Muziektijdschriften
Behalve muzikaal talent had Miep Zijlstra ook aanleg en liefde voor het schrijven. Ze werkte als auteur en redacteur voor tijdschriften als Samenklank (tot 1962 het tijdschrift van de Koninklijke Nederlandse Toonkunstenaarsvereniging), De Pyramide (het tijdschrift van de Gehrelsvereniging) en Mens en Melodie, waarvoor ze tussen 1950 en 1975 regelmatig bijdragen schreef over het Nederlandse muziekleven. In 1974 vertaalde zij het standaardwerk Geschichte der Musik van Karl Wörner in het Nederlands. Als muziekmedewerker droeg Zijlstra bij aan de Grote Nederlandse Larousse Encyclopedie en van 1979 tot 1984 deed ze met de Vlaamse hoogleraar Jozef Robijns de hoofdredactie van de tweede editie van de Algemene Muziekencyclopedie.
Vanaf november 1978 was Miep Zijlstra waarnemend directeur van de muziekschool in Amersfoort en vanaf 1980 was zij aan de school verbonden als adjunct-directeur. In september 1985 nam ze afscheid. In datzelfde jaar stierven ook haar beide ouders, bij wie ze nog altijd woonde en voor wie zij tot aan hun dood was blijven zorgen. Muziek bleef na haar pensionering een grote rol spelen in haar leven, hoewel haar wereld door frontotemporale dementie en later ook door afnemend gezichtsvermogen steeds kleiner werd. Miep Zijlstra overleed op 8 augustus 2011 op negentigjarige leeftijd in Amersfoort.
Archivalia
- Archief Eemland: archief 0212 Regionale Muziekschool Amersfoort, 1955-1997.
- Archief Delft: Collectie Delft.
Publicaties
- ‘Vier kerstliederen’ Mens en Melodie (1953) bijlage.
- ‘Drie kerstliederen’ Mens en Melodie (1954) bijlage.
- ‘Zingen en spelen van kerstliederen onder leiding van Renske Nieweg’, Mens en Melodie (1965) 115-118.
- ‘25 jaar Het Nederlandse Lied’ Mens en Melodie (1966) 5-7.
- ‘Portret Guillaume Hesse’ Mens en Melodie (1968) 369-370.
- ‘Muziekvespers in Amsterdam’ Mens en Melodie (1972) 108-110.
- ‘Zilveren jubileum Nederlands Madrigaalkoor’ Mens en Melodie (1972).
- ‘Zestiende-eeuwse koormuziek. Een STIMU-weekeinde voor koorleiders’, Mens en Melodie (1975) 18-20.
- ‘Het componeren van de avant-garde in de 20 eeuw’, Mens en Melodie (1976) 3.
- [met J. Robijns] Algemene Muziekencyclopedie (Haarlem 1979).
- 25 jaar Regionale Muziekschool Amersfoort. Geschiedenis en voorgeschiedenis (Amersfoort 1982).
Literatuur
- Jacqueline Oskamp, ‘Paap en melodie’, De Groene Amsterdammer, 24-1-1996.
- A.J.H. de Beaufort e. a., De Bergkerk te Amersfoort (Amersfoort 2007). J. van Baardwijk, ‘Willemina Zijlstra’, Drieluik 7 (2011) 17-18.
Illustratie
Miep Zijlstra achter de vleugel in de Bergkerk in Amersfoort, door W. Zijlstra, ongedateerd (particuliere collectie).
Auteur: Carine Alders (met dank aan Elly Rosseel)
laatst gewijzigd: 18/05/2018
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.