© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Sietske van der Veen, Meekren, Helene van, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Meekren [28/11/2022]
MEEKREN, Helene van (geb. Meppel 6-3-1881 – gest. Sobibór, Polen 16-7-1943), journaliste. Dochter van Jacob van Meekren (1852-1929), confectiefabrikant, en Sophie Arons (1859-1939). Helene van Meekren bleef ongehuwd.
Helene
(ook Hélène of Lena) van Meekren groeide
op in Meppel, als oudste kind in een Joods middenstandsgezin. Haar vader was
van Drentse origine, haar moeder kwam uit Weener, vlak over de Duitse grens. Helene
kreeg twee zusjes – Rozette, die vóór haar eerste verjaardag stierf, en Jenny –
en een broertje, Herman Jacob. In haar geboorteplaats bezocht Helene vermoedelijk
eerst de Joodse school en daarna de rijks-hbs (Provinciale Drentsche en Asser Courant, 17-7-1899). Toen ze 22 was,
vertrok het gezin naar Amsterdam, waar haar vader aan de Oudezijds Achterburgwal
een firma in damesconfectie vestigde.
Dameskroniek en Damesbeurs
In Amsterdam begon Helene van Meekren haar journalistieke loopbaan. Samen met leeftijdgenote Anna Zuikerberg (later Holdert-Zuikerberg) vormde zij het journalistenduo Annelèn. Als verslaggeefsters voor het Algemeen Handelsblad schreven de twee jonge vrouwen over alle mogelijke actualiteiten, van begrafenissen van beroemdheden tot debatavonden in rokerige kroegen en van gemeenteraadsbijeenkomsten tot koninklijke bezoek. Daarnaast namen zij zitting in verscheidene perscomités, zoals dat van de tentoonstelling ‘De Vrouw 1813-1913’.
Vanaf 1915 brachten Van Meekren en Zuikerberg onder de naam Annalèn een eigen periodiek uit: de Nederlandsche Dameskroniek of kortweg Dameskroniek, een weekblad voor de intellectueel onderlegde en cultureel geïnteresseerde Nederlandse vrouw. De Dameskroniek verscheen iedere zaterdag en had een Haagse, Amsterdamse, Rotterdamse en Indische editie. Het weekblad bood allerhande artikelen – zowel over mode en het huishouden als over politiek, literatuur en theater – en bevatte bijdragen van onder anderen Carry van Bruggen, Israël Querido, Lizzy Ansingh en Bets Ranucci-Beckman. Interviews met publieke figuren (onder anderen Johanna Naber) nam Van Meekren voor haar rekening. Vanaf begin jaren twintig organiseerde Van Meekren met de redactie van de Dameskroniek jaarlijks de zogeheten Damesbeurs in de RAI: een voorloopster van de huidige Huishoudbeurs met muziek, cabaret en allerhande kraampjes met voedsel en koopwaar. De Damesbeurs trok jaarlijks duizenden bezoekers.
Het eerste en enige boek van Helene van Meekren, De meisjes Harkesteijn (1916), gaat over jonge vrouwen die zich er doorheen slaan nadat het familiekapitaal verloren is gegaan. Het boek werd wisselend ontvangen. Hierna richtte Van Meekren zich weer op haar journalistieke werk. Naast de Dameskroniek werkte Van Meekren als eindredacteur voor het Algemeen Handelsblad en verzorgde ze samen met Zuikerberg de zaterdagbijlage van diezelfde krant. Terwijl haar zus en broer trouwden en gezinnen stichtten, woonde Van Meekren in de loop der jaren in bij verschillende familieleden en bekenden. Ze was onder andere actief in het Vrouwencomité voor Crisisbusjes (1932) en steunde het Comité ter Bevordering van de Waardering van Vrouwenarbeid in Gezin en Maatschappij en de Buitengewone Steunactie voor de Joodsche Invalide.
Bezettingstijd
De Tweede Wereldoorlog maakte een einde aan de carrière van Helene van Meekren. In mei 1941 verplichtte de Duitse bezetter journalisten om zich aan te melden bij het Verbond van Nederlandsche Journalisten (VNJ). Joodse journalisten werden uitgesloten van lidmaatschap, maar toch deed Van Meekren een – vergeefs – verzoek om toelating. In de zomer van 1941 verloor zij haar baan bij het Algemeen Handelsblad. Hoewel het haar bij haar ontslag aangeraden was, dook Van Meekren niet onder. In plaats daarvan verkreeg ze door bemiddeling van de Joodse Raad een aanstelling als bibliothecaresse bij het Nederlands Israëlitisch Ziekenhuis aan de Nieuwe Keizersgracht. Tot januari 1942 bleef ze werkzaam voor de Dameskroniek. In juni 1943 werd Helene van Meekren, inmiddels 62 jaar, opgepakt en gedeporteerd naar doorgangskamp Westerbork. Op 13 juli van datzelfde jaar vertrok ze met het achttiende en een-na-laatste transport van Westerbork naar Sobibór in Polen. De reis duurde drie dagen. Ze werd direct na aankomst in het kamp vermoord. Anna Holdert-Zuikerberg, eveneens Joods, overleefde dankzij haar gemengde huwelijk de oorlog.
Betekenis
Helene van Meekren lijkt tegenwoordig vergeten, maar ze was voor tijdgenoten een pionierster in de dagbladjournalistiek, een discipline die destijds gold als mannenbolwerk. Ze maakte indruk op Jeanne Roos, die zich haar en Zuikerberg ruim vijftig jaar na dato nog goed herinnerde: ‘Juffrouw Van Meekren vertoefde veel in haar [Zuikerbergs] kielzog, wat kleiner [dan Zuikerberg], ietsje gebogen, met een blozend gezicht en grijs haar (...) een zachte donkere stem (...)’ (gecit. Diekerhof e.a., 31-32). Van Meekren was op haar best in de interviews die ze schreef voor het Handelsblad en de Dameskroniek. Met een prettig leesbare schrijfstijl en een veelheid aan interessante details liet zij haar lezers op levendige wijze kennismaken met de beroemdheden van hun tijd.
Naslagwerken
Joods Monument.
Archivalia
- Centraal Bureau voor Genealogie, Den Haag: persoonskaarten Sophie Arons en Herman Jacob van Meekren.
- Drents Archief, Assen: huwelijksakte Jacob van Meekren en Sophie Arons, geboorteakten Helene, Rozette, Jenny en Herman Jacob van Meekren en overlijdensakte Rozette van Meekren.
- NIOD Instituut voor Oorlogs-, Holocaust- en Genocidestudies, Amsterdam: transportlijsten Westerbork-Sobibór 13 juli 1943 (archiefnummer 804, inv.nr. 62).
- Stadsarchief Amsterdam: gezinskaart Jacob van Meekren, persoonskaart Helene van Meekren en overgenomen delen 1892-1920.
Publicaties
De meisjes Harkesteijn (Amsterdam 1916).
Literatuur
- Gedenkboek van de tentoonstelling ‘De Vrouw 1813-1913’ (Amsterdam 1913).
- Algemeen Handelsblad, 14-9-1916; Bredasche Courant, 18-9-1916; Het Volk, 30-9-1916; Nieuwsblad van het Noorden, 10-11-1916; Arnhemsche Courant, 24-11-1916 [recensies De meisjes Harkesteijn].
- J. Roos, ‘”In het holst van de nacht bij brandende perceelen”. Herinneringen aan het duo Annalèn’, in: E. Diekerhof, M. Elias en M. Sax, Voor zover plaats aan de perstafel. Vrouwen in de dagbladjournalistiek, vroeger en nu (Amsterdam 1986).
- S. Derksen, Opkomst en ondergang van een toonaangevende joodse gemeente. 250 jaar joods leven in Meppel (Meppel 1988).
- K. Broersma, ‘Buigen onder de storm’. Levensschets van Philip Mechanicus 1889-1944 (Amsterdam/Westerbork 1993).
- P. Hagen, Journalisten in Nederland. Een persgeschiedenis in portretten 1850-2000 (Amsterdam 2002).
- Stichting Historie in Perspectief, De joodse gemeenschap in Meppel en ... wat overbleef (Meppel 2002).
Illustratie
Helene van Meekren, door onbekende fotograaf, ongedateerd (Stadsarchief Amsterdam).
Auteur: Sietske van der Veen
laatst gewijzigd: 28/11/2022
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.