Commissaris der Koningin in de provincie Friesland
| Naam archiefvormer | Commissaris der Koningin in de provincie Friesland |
| Periode van bestaan | 1850 - |
| Land van herkomst archiefvormer | |
| Navigatiekaart | Algemeen Australië Canada |
| Naam, varianten | CdK |
| Organisatie en inrichting | Toon Verberg Algemeen, zie Provinciaal Bestuur Friesland
De positie van de Commissaris des Konings/der Koningin werd in 1850 geregeld bij het tot stand komen van de 'wet regelende de zamenstelling en magt van de Provinciale Staten'. Officieel was de Commissaris de eerste ambtenaar van het rijk in de provincie; was hij of zij belast met de uitvoering van de bevelen van de koning en moest toezien (en zonodig ingrijpen) op de verrichtingen van de Provinciale Staten. In de praktijk was het vooral een besturende functie. Bij de Grondwetswijziging van 1956 verviel officieel het 'toezicht op de verrichtingen van de Staten'. Bij de herziening van de provinciewet in 1962 is vastgelegd dat de positie van Commissaris in de loop der tijd meer provinciaal gezagsdrager dan rijksambtenaar is geworden, al kan de vorst nog steeds bevelen of instructies geven. De positie van de Commissaris is een dualistische: als hij of zij optreedt 'ter uitvoering van de Instructie voor de commissarissen des Konings in de provinciën' dan handelt hij of zij als rijksorgaan en is verantwoording schuldig aan de rijksoverheid; voor het bestuur van de provincie is hij of zij provinciaal (zelfbestuurs)orgaan en verantwoording schuldig aan Provinciale Staten.
Commissaris der Koningin in de provincie Friesland: 1945-1970 H.P. Linthorst Homan |
| Taak, activiteiten | Toon Verberg Volgens de 'instructie' bevordert de Commissaris de bestrijding of voorkoming van ernstige calamiteiten (ev. op aanwijzing van Binnenlandse zaken); bevordert de civiele verdediging; de samenwerking tussen rijksambtenaren onderling en met commandanten van de krijgsmacht; provinciale, gemeentelijke en waterschapbesturen. Tevens dient hij of zij de gemeenten in de provincies te bezoeken en hiervan verslag uit te brengen aan de minister van Binnenlandse Zaken; te adviseren betreffende benoemingen van burgemeesters / (hoofd)commissaris gemeentelijk politiecorps.
Als provinciaal orgaan is de Commissaris der Koningin voorzitter van de Provinciale Staten (raadgevende stem) en van Gedeputeerde Staten (stemgerechtigd) en heeft hij het hoogste toezicht op de provinciale griffie.
Provinciale Griffie Friesland De eerste afdeling van de Provinciale Griffie Friesland had als taken: Kabinet van de CdK; Arbeidswet; Arbeidsbemiddelingswet; Beroepswet, Landarbeiderswet; Veiligheidswet; emigratie; handel en nijverheid; Economisch Technologisch Instituut; jacht en visserij; kamers van koophandel; ijkwezen; bevolking; Bioscoopwet; legalisatiën; nationaliteitsbewijzen; naturalisatie; Nederlanderschap; paspoorten; politie; strandvonderij, Vuurwapenwet; Wapenwet; Begraafwet; drinkwatervoorziening; Gezondheidswet; medische politie; Hinderwet; Onteigeningswet; provinciale keuringsdienst; Vleeskeuringswet; Woningwet; Wet woonwagens en woonschepen; Mollen-, Egels- en Kikvorschwet; Nuttige Dierenwet; Trekhondenwet; Vogelwet; Wet op de kerkgenootschappen; lenen; monumentenzorg; reclameverordening; dienstplicht; inkwartiering; vordering; rij- en nummerbewijzen. Na 1961 verviel het woord emigratie en kwamen daar 'vreemdelingenverkeer; naturalisatie; Nederlanderschap' voor in de plaats.
H.P. Linthorst Homan is van 1952-1965 lid geweest van de Raad voor de Emigratie. |
| Voorloper | Gouverneur in de provincie of landschap (Commissaris van de Souvereine Vorst) |
| Opvolger | niet van toepassing |
| Typering instelling | |
| Typering taken | |
| Kerkelijke denominatie / zuil | |
| Doelgroepen | |
| Verband met andere archiefvormers: is vertegenwoordigd in: | |
| Literatuur | Toon Verberg Algemeen: zie: Provinciaal Bestuur, Friesland |
| Doorgenomen archieven / series | Archief van de Commissaris der Koningin in Friesland, 1923-1961 |
| Periode archief | 1923-1961 |
| Vindplaats | Tresoar, Frysk Histoarysk en Letterkundich Sintrum, Leeuwarden |
| Openbaarheid | beperkt. De inv.nrs. waarvoor een openbaarheidsbeperking geldt, zijn beschreven in de inventaris en betreffen sollicitaties en benoemingen en Tweede Wereldoorlog gerelateerde dossiers (gedrag van gemeentesecretarissen in bezettingstijd; zuivering en rechtsherstel etc.) |
| Omvang; inventarisnummers | 46,8 m.; 1435 inv.nrs. |
| Informatiedrager | |
| Vernietigd | ca. 58%, zie inleiding inventaris, het merendeel van de vernietigde stukken betreft de periode 1947-1961. |
| Toegang(en) | Veer, P. van der, Inventaris van het archief van de Commissaris der Koningin in Friesland, 1923-1961 (Leeuwarden 1998) |
| Kenmerk toegang | nr. 12-02 |
| Indices op toegang | - uitgebreide historische inleiding, geschiedenis van het archief en verantwoording van de inventarisatie; - literatuuropgave - bijlage Provinciale Griffie: organisatieschema's en taken per afdeling, 1923-1961 |
| Originele archivalia van archiefvormer in andere archieven | onbekend |
| Originele archivalia van andere archiefvormers in dit archief; gedeponeerde archieven | geen |
| opmerkingen structuur archief | Zie inleiding: verantwoording van de inventarisatie |
| Seriële bescheiden | - Ingekomen en minuten van uitgegane stukken 1946-1955 (inv.nr. 210; NB: niet opvraagbaar: zoekgeraakt in het depot van het provinciehuis)
|
| Statistische gegevens | - Cijfers aantal vertrokken emigranten uit Friesland 1953-1960 (inv.nr. 979, inliggend)* |
| Inhoud overig | ingezien:
- Stukken betreffende emigratie en immigratie, 1947-1962 (inv.nr. 979)*
- Stukken betreffende gesprekken met de minister van Sociale Zaken inz. werkloosheid in het noorden van Nederland 1958 (inv.nr. 982)*
Ter signalering - Stukken betreffende emigratie als gevolg van de slechte werkgelegenheidssituatie in een aantal Friese gemeenten, 1923-1925 (inv.nr. 972)* |
| Bestemmingslanden |
| Titel | Dossierbeschrijving Commissaris der Koningin in de provincie Friesland |
| Inventaristekst | - inv.nr. 979 Stukken betreffende emigratie en immigratie 1947-1962 Omvang ca. 0,02 m.; inhoud betreft uitsluitend emigratie.
Bevat o.m. correspondentie met particulieren (Friese aspirant-emigranten) en met/over landelijke vertegenwoordigers van de emigratieorganisaties. Correspondenten: Commissaris voor de Emigratie, Stichting Landverhuizing Nederland; Nederlandse Emigratie Dienst; Directie Arbeidsvoorziening van het Ministerie van Sociale Zaken, Tweede Kamerlid en voormalig secretaris van de emigratiecommissie van het Nederlandse Vrouwencomité J.J.Th. ten Broecke Hoekstra; Christelijke Emigratie Centrale. Tevens inliggend: cijfers aantal vertrokken emigranten uit Friesland 1953-1960. De lijst bevat een opgave van land van bestemming (overzeese gebieden); specificatie van aanmeldingskantoren en totaal aantal vertrokken personen uit Nederland. Cijfers afkomstig van de Directie Arbeidsvoorziening van het Ministerie van Sociale Zaken; districtsbureau voor de arbeidsvoorziening in Friesland.
Het dossier geeft inzicht in de dualistische kanten van de functie van de Commissaris van de Koningin. Als provinciaal gezagsdrager voert hij correspondentie (ca. 1 cm) over en met personen die wensen te emigreren en waarvoor zijn bemiddeling wordt ingeroepen (veel persoonsgegevens) evenals in de bijdragen aan de zogenaamde 'Groeten-programma's Friese emigranten' voor de Wereldomroep (in samenwerking met familieleden); als rijksambtenaar correspondeert hij met functionarissen van landelijke emigratieorganisaties inzake aantallen emigranten; werkbezoeken buitenlandse immigratieattachés (Nieuw-Zeeland); vertegenwoordiging van de Commissaris van de Koningin in de Raad voor de Emigratie, Nederlands Emigratie Fonds (fragmentarisch, bevat geen stukken).
- inv.nr. 982 Stukken betr. gesprekken met de minister van Sociale Zaken betreffende werkloosheid in het noorden van Nederland 1958 Bevat geen materiaal inzake emigratie.
Ter signalering - inv.nr. 972 Stukken betreffende emigratie als gevolg van de slechte werkgelegenheidssituatie in een aantal Friese gemeenten 1923-1925 Bevat o.m. antecedentenonderzoeken: door burgemeesters/politie verstrekte inlichtingen over aspirant-emigranten (karakterbeschrijvingen, schulden, arbeidsverleden, maximaal mogelijke bijdrage in kosten emigratie); correspondentie met de Nederlandse Vereniging Landverhuizing; correspondentie tussen de Commissaris van de Koningin en burgemeesters betreffende de maatregelen die zijn getroffen om emigratie te bevorderen (m.n. intra-Europees: België, Frankrijk; Duitsland; overzee VS en Canada), bemiddeling door de Commissaris in particuliere aanvragen voor emigratie bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken; consulaten e.d. |
Algemeen
| Naam, varianten | CdK |
| Organisatie en inrichting | Algemeen, zie Provinciaal Bestuur Friesland
De positie van de Commissaris des Konings/der Koningin werd in 1850 geregeld bij het tot stand komen van de 'wet regelende de zamenstelling en magt van de Provinciale Staten'. Officieel was de Commissaris de eerste ambtenaar van het rijk in de provincie; was hij of zij belast met de uitvoering van de bevelen van de koning en moest toezien (en zonodig ingrijpen) op de verrichtingen van de Provinciale Staten. In de praktijk was het vooral een besturende functie. Bij de Grondwetswijziging van 1956 verviel officieel het 'toezicht op de verrichtingen van de Staten'. Bij de herziening van de provinciewet in 1962 is vastgelegd dat de positie van Commissaris in de loop der tijd meer provinciaal gezagsdrager dan rijksambtenaar is geworden, al kan de vorst nog steeds bevelen of instructies geven. De positie van de Commissaris is een dualistische: als hij of zij optreedt 'ter uitvoering van de Instructie voor de commissarissen des Konings in de provinciën' dan handelt hij of zij als rijksorgaan en is verantwoording schuldig aan de rijksoverheid; voor het bestuur van de provincie is hij of zij provinciaal (zelfbestuurs)orgaan en verantwoording schuldig aan Provinciale Staten.
Commissaris der Koningin in de provincie Friesland: 1945-1970 H.P. Linthorst Homan |
| Taak, activiteiten | Volgens de 'instructie' bevordert de Commissaris de bestrijding of voorkoming van ernstige calamiteiten (ev. op aanwijzing van Binnenlandse zaken); bevordert de civiele verdediging; de samenwerking tussen rijksambtenaren onderling en met commandanten van de krijgsmacht; provinciale, gemeentelijke en waterschapbesturen. Tevens dient hij of zij de gemeenten in de provincies te bezoeken en hiervan verslag uit te brengen aan de minister van Binnenlandse Zaken; te adviseren betreffende benoemingen van burgemeesters / (hoofd)commissaris gemeentelijk politiecorps.
Als provinciaal orgaan is de Commissaris der Koningin voorzitter van de Provinciale Staten (raadgevende stem) en van Gedeputeerde Staten (stemgerechtigd) en heeft hij het hoogste toezicht op de provinciale griffie.
Provinciale Griffie Friesland De eerste afdeling van de Provinciale Griffie Friesland had als taken: Kabinet van de CdK; Arbeidswet; Arbeidsbemiddelingswet; Beroepswet, Landarbeiderswet; Veiligheidswet; emigratie; handel en nijverheid; Economisch Technologisch Instituut; jacht en visserij; kamers van koophandel; ijkwezen; bevolking; Bioscoopwet; legalisatiën; nationaliteitsbewijzen; naturalisatie; Nederlanderschap; paspoorten; politie; strandvonderij, Vuurwapenwet; Wapenwet; Begraafwet; drinkwatervoorziening; Gezondheidswet; medische politie; Hinderwet; Onteigeningswet; provinciale keuringsdienst; Vleeskeuringswet; Woningwet; Wet woonwagens en woonschepen; Mollen-, Egels- en Kikvorschwet; Nuttige Dierenwet; Trekhondenwet; Vogelwet; Wet op de kerkgenootschappen; lenen; monumentenzorg; reclameverordening; dienstplicht; inkwartiering; vordering; rij- en nummerbewijzen. Na 1961 verviel het woord emigratie en kwamen daar 'vreemdelingenverkeer; naturalisatie; Nederlanderschap' voor in de plaats.
H.P. Linthorst Homan is van 1952-1965 lid geweest van de Raad voor de Emigratie. |
| Voorloper | Gouverneur in de provincie of landschap (Commissaris van de Souvereine Vorst) |
| Opvolger | niet van toepassing |
| Typering instelling | |
| Typering taken | |
| Kerkelijke denominatie / zuil | |
| Doelgroepen | |
| Verband met andere archiefvormers: is vertegenwoordigd in: | |
| Literatuur | Algemeen: zie: Provinciaal Bestuur, Friesland |
| Doorgenomen archieven / series | Archief van de Commissaris der Koningin in Friesland, 1923-1961 |
| Periode archief | 1923-1961 |
| Vindplaats | Tresoar, Frysk Histoarysk en Letterkundich Sintrum, Leeuwarden |
| Openbaarheid | beperkt. De inv.nrs. waarvoor een openbaarheidsbeperking geldt, zijn beschreven in de inventaris en betreffen sollicitaties en benoemingen en Tweede Wereldoorlog gerelateerde dossiers (gedrag van gemeentesecretarissen in bezettingstijd; zuivering en rechtsherstel etc.) |
| Omvang; inventarisnummers | 46,8 m.; 1435 inv.nrs. |
| Informatiedrager | |
| Vernietigd | ca. 58%, zie inleiding inventaris, het merendeel van de vernietigde stukken betreft de periode 1947-1961. |
| Toegang(en) | Veer, P. van der, Inventaris van het archief van de Commissaris der Koningin in Friesland, 1923-1961 (Leeuwarden 1998) |
| Kenmerk toegang | nr. 12-02 |
| Indices op toegang | - uitgebreide historische inleiding, geschiedenis van het archief en verantwoording van de inventarisatie; - literatuuropgave - bijlage Provinciale Griffie: organisatieschema's en taken per afdeling, 1923-1961 |
| Originele archivalia van archiefvormer in andere archieven | onbekend |
| Originele archivalia van andere archiefvormers in dit archief; gedeponeerde archieven | geen |
| opmerkingen structuur archief | Zie inleiding: verantwoording van de inventarisatie |
| Seriële bescheiden | - Ingekomen en minuten van uitgegane stukken 1946-1955 (inv.nr. 210; NB: niet opvraagbaar: zoekgeraakt in het depot van het provinciehuis)
|
| Statistische gegevens | - Cijfers aantal vertrokken emigranten uit Friesland 1953-1960 (inv.nr. 979, inliggend)* |
| Inhoud overig | ingezien:
- Stukken betreffende emigratie en immigratie, 1947-1962 (inv.nr. 979)*
- Stukken betreffende gesprekken met de minister van Sociale Zaken inz. werkloosheid in het noorden van Nederland 1958 (inv.nr. 982)*
Ter signalering - Stukken betreffende emigratie als gevolg van de slechte werkgelegenheidssituatie in een aantal Friese gemeenten, 1923-1925 (inv.nr. 972)* |
| Bestemmingslanden |
| Doorgenomen archieven / series | Archief van de Commissaris der Koningin in Friesland, 1923-1961 |
| Periode archief | 1923-1961 |
| Vindplaats | Tresoar, Frysk Histoarysk en Letterkundich Sintrum, Leeuwarden |
| Openbaarheid | beperkt. De inv.nrs. waarvoor een openbaarheidsbeperking geldt, zijn beschreven in de inventaris en betreffen sollicitaties en benoemingen en Tweede Wereldoorlog gerelateerde dossiers (gedrag van gemeentesecretarissen in bezettingstijd; zuivering en rechtsherstel etc.) |
| Omvang; inventarisnummers | 46,8 m.; 1435 inv.nrs. |
| Informatiedrager | |
| Vernietigd | ca. 58%, zie inleiding inventaris, het merendeel van de vernietigde stukken betreft de periode 1947-1961. |
| Toegang(en) | Veer, P. van der, Inventaris van het archief van de Commissaris der Koningin in Friesland, 1923-1961 (Leeuwarden 1998) |
| Kenmerk toegang | nr. 12-02 |
| Indices op toegang | - uitgebreide historische inleiding, geschiedenis van het archief en verantwoording van de inventarisatie; - literatuuropgave - bijlage Provinciale Griffie: organisatieschema's en taken per afdeling, 1923-1961 |
| Originele archivalia van archiefvormer in andere archieven | onbekend |
| Originele archivalia van andere archiefvormers in dit archief; gedeponeerde archieven | geen |
| opmerkingen structuur archief | Zie inleiding: verantwoording van de inventarisatie |
| Seriële bescheiden | - Ingekomen en minuten van uitgegane stukken 1946-1955 (inv.nr. 210; NB: niet opvraagbaar: zoekgeraakt in het depot van het provinciehuis)
|
| Statistische gegevens | - Cijfers aantal vertrokken emigranten uit Friesland 1953-1960 (inv.nr. 979, inliggend)* |
| Inhoud overig | ingezien:
- Stukken betreffende emigratie en immigratie, 1947-1962 (inv.nr. 979)*
- Stukken betreffende gesprekken met de minister van Sociale Zaken inz. werkloosheid in het noorden van Nederland 1958 (inv.nr. 982)*
Ter signalering - Stukken betreffende emigratie als gevolg van de slechte werkgelegenheidssituatie in een aantal Friese gemeenten, 1923-1925 (inv.nr. 972)* |
| Bestemmingslanden |
Analyse archivalia
| Titel | Dossierbeschrijving Commissaris der Koningin in de provincie Friesland |
| Inventaristekst | - inv.nr. 979 Stukken betreffende emigratie en immigratie 1947-1962 Omvang ca. 0,02 m.; inhoud betreft uitsluitend emigratie.
Bevat o.m. correspondentie met particulieren (Friese aspirant-emigranten) en met/over landelijke vertegenwoordigers van de emigratieorganisaties. Correspondenten: Commissaris voor de Emigratie, Stichting Landverhuizing Nederland; Nederlandse Emigratie Dienst; Directie Arbeidsvoorziening van het Ministerie van Sociale Zaken, Tweede Kamerlid en voormalig secretaris van de emigratiecommissie van het Nederlandse Vrouwencomité J.J.Th. ten Broecke Hoekstra; Christelijke Emigratie Centrale. Tevens inliggend: cijfers aantal vertrokken emigranten uit Friesland 1953-1960. De lijst bevat een opgave van land van bestemming (overzeese gebieden); specificatie van aanmeldingskantoren en totaal aantal vertrokken personen uit Nederland. Cijfers afkomstig van de Directie Arbeidsvoorziening van het Ministerie van Sociale Zaken; districtsbureau voor de arbeidsvoorziening in Friesland.
Het dossier geeft inzicht in de dualistische kanten van de functie van de Commissaris van de Koningin. Als provinciaal gezagsdrager voert hij correspondentie (ca. 1 cm) over en met personen die wensen te emigreren en waarvoor zijn bemiddeling wordt ingeroepen (veel persoonsgegevens) evenals in de bijdragen aan de zogenaamde 'Groeten-programma's Friese emigranten' voor de Wereldomroep (in samenwerking met familieleden); als rijksambtenaar correspondeert hij met functionarissen van landelijke emigratieorganisaties inzake aantallen emigranten; werkbezoeken buitenlandse immigratieattachés (Nieuw-Zeeland); vertegenwoordiging van de Commissaris van de Koningin in de Raad voor de Emigratie, Nederlands Emigratie Fonds (fragmentarisch, bevat geen stukken).
- inv.nr. 982 Stukken betr. gesprekken met de minister van Sociale Zaken betreffende werkloosheid in het noorden van Nederland 1958 Bevat geen materiaal inzake emigratie.
Ter signalering - inv.nr. 972 Stukken betreffende emigratie als gevolg van de slechte werkgelegenheidssituatie in een aantal Friese gemeenten 1923-1925 Bevat o.m. antecedentenonderzoeken: door burgemeesters/politie verstrekte inlichtingen over aspirant-emigranten (karakterbeschrijvingen, schulden, arbeidsverleden, maximaal mogelijke bijdrage in kosten emigratie); correspondentie met de Nederlandse Vereniging Landverhuizing; correspondentie tussen de Commissaris van de Koningin en burgemeesters betreffende de maatregelen die zijn getroffen om emigratie te bevorderen (m.n. intra-Europees: België, Frankrijk; Duitsland; overzee VS en Canada), bemiddeling door de Commissaris in particuliere aanvragen voor emigratie bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken; consulaten e.d. |