Registers van de Hollandse grafelijkheid 1299-1345

Bisschop Jan III van Utrecht, de dekens en kapittels van de Dom, Sint Salvator, Sint Pieter, Sint Jan en Sint Marie te Utrecht, de geestelijken, het gemene land en de stad van Utrecht regelen op advies van graaf Willem III, diens gemene Raad en de goede lieden van diens land het dijkbestuur van de Lekdijk van Amerongen tot de IJsseldam en van de IJsseldam tot de Meerndijk, waartoe zij een dijkgraaf en elf heemraden aanstellen en de bevoegdheden van die personen regelen; de oorkonde wordt bezegeld door genoemde prelaten en door een groot aantal met name genoemde geestelijken, ridders en knapen van het land alsmede door de magistraat van Utrecht, terwijl op hun aller verzoek graaf Willem III de oorkonde mee bezegelt.

Wi Jan bider ghenaden Gods ende des Stoels van Rome ghecoren biscop tUtrecht, ende wi deken ende capitel van den Dome, deken^a ende capitel van Sente Salvatoers^b, deken ende capitel van Sente Pieters, deken ende capitel van Sente Jans, deken ende capitel van Sente Marien tUtrecht, ende wi^c gheestelijc lude ende dat ghemene land ende die stat van Utrecht maken kont allen luden dat wi bi rade eens edelen princhen ende eens moghenden, heren Willaems^d graven van Henegouwen^e, van Holland, van Zeeland ende here van Vriesland^f, ende bi rade van sinen ghemenen Rade ende zire goeden luden van sinen lande, omme dien groten scade ende omme dien groten noet dien wi ghehad hebben ende omme die grote vrese die wi noch hebben alse van den opwater ende van den Leckedike, over een zien ghedraghen in deser manieren als hier na volghet.

In den eersten zullen wi hebben enen dijcgrave ende elf heymrade; daer of zullen wi Jan bisscop voerseit ende onse nacomelinghe zetten dien dijcgrave ende drie heymrade, die deken ende capitel vanden Doeme^g, deken ende capitel van Sente Salvatoers, deken ende capitel van Sente Pieters, deken ende capitel van Sente Jans ende deken ende capitel van Sente Marien voerseghet tve hiemrade, die gheestelike lude^h tve, dat ghemene land tve ende die stat voerseit tve. Dese elveⁱ hiemrade zullen metten dijcgrave voerseit alle jare den dijc kueren ende scouwen, met alsulken boeten alse die hiemraed wiset^j, van Ameronghen^k neder waerd ten Yseldamme toe ende van den Yseldamme ten ten Marendike toe; ende soe wanneer die dijcgrave dier hiemrade te doen hevet opten dike, soe zal hise alle ombieden toet ere seker tijt, ende wie dat daer comet daer zal hi mede scouwen ende rechten, ende wat die meerre partie wizet dat zal recht bliven. Ende die daer omboden^l waer ende niet en quame, alse^m dicke als hi niet en quame die verboerde veertichⁿ scellinghe ghoets ghelts^o, hem en lette kenlic^p zin dat hi buten lands waer jof in heerscips^q ghebode jof dat hi bedde vast waer; ende dese^r boeten zullen hebben die dijcgrave ende die hiemraed^s voers. evenghelijc te deelen. Ende die eerste scouwe zal wesen alle jaer acht daghe na Pinster op ene boete van tien scellinghe ghoeds ghelts, die ander scouwe acht daghe na sente Jacobs daghe^t op ene boete van twintich scellinghe ghoeds ghelts, ende die derde scouwe alle jaer op sinte Martijns^u dach in den winter^v op die boete van viertich^w scellinghe ghoets ghelts. Ende tallen tiden als zi scouwen waer enich dijc die niet volmaect en ware, daer en soude die dijcgrave metten hiemraed niet over riden eer hi volmaect ware^x, ende^y daer moghen si alsoe vele arbeyders in setten als zi willen ende hem denct dat slands oirbaer es, ende dien cost zal ghelden die ghene des die dijc es alse verre als sijn goed strecket, beyde van arbede ende des dijcgraven ende der hiemrader cost dien si doen alse langhe als si daer op legghen, ende sonder dinghetale; ende niet meer en moghen si verteeren dan horen daghelixen cost, dats den dijcgrave twaelf grote ende elken hiemrade zes grote des daghes. Ende en hadde die ghene des die dijc waer soe vele goeds niet, zo zullen die hiemrade op hoeren eed proeven^z uut wad lande dat dat land ghecomen es daer die dijc op leghet, ende die ghene des die eyghendomme es van dien lande die zal daer af voldoen, ende also voert van lande te lande ter tijt toe dat den dijcgrave ende den hiemrade voldaen es, ende al sonder dinghetale.

Voirt waer dat zake dat een wael brake in iemans dijc die ghelovet waer van den hiemrade, daer soude die dijcgrave ende die hiemraed^a' metten ghemenen^b' lande up varen sonder merren ende dien dijc op maken te vollen dike op des ghemeens lants cost, ende leveren danne den ghenen des hi te voren was. Waer oec^c' dat zake dat een dijc scote^d' van strome jof zonke jof wech brake met ongheval, daer onsen hiemraed dochte dart land mede ghevreest waere, daer soude die dijcgrave metten hiemraed sonder merren op varen ende dien dijc op maken te vollen dike op des ghemeens lands cost, ende al sonder dinghetale.

Voirt waer waer dat zake dat onsen hiemrade dochte bi horen eede dat enighe oplaghe te doen ware binnen deser scouwe, die oplaghe soude dat ^e' ghemene land op maken te vollen dike ende danne leveren den ghenen die den anderen dijc te voren helden. Ende van^f' desen daghe voird soe wad lande dat nu dijc hout dat en zalmen niet vri moghen vercopen^g', ten zel beslet bliven met den^h' dike diet nu hevet; ende alsoe grote als onse dijcgrave ende hiemraed desen voirs. dijc van aerden scouwen zullen nu tot sente Mertijns^i' misse in den winter naestcomende, also groet zal hi altoes bliven, sonder minren maer altoes meerren bi onsen hiemraed voerseit.

Voird so waer die dijcgrave metten hiemraed op jemens dijc cost doet jof arbeyders huyrt, die ghene des die dijc es mach daer terstede met eenscatten ghelde betalen; dede hi des niet, zoe salt die dijcgrave uut legghen ende nement weder in tot sheren behoef in twien scatten ghelde jof in drien scatten panden, ende dit sal hi selve panden jof doen panden te sulken daghen als hem hiemraed wiset. Ende in allen costen diet ghemene land doen sal, daer en zal niement vri in^j' wesen noch overhoeven^k' in behouden. Ende al tland dat leghet tuschen der Lecke ende Otterspoirsluys ende tusken die Lecken ende dien Marendike ende tusken Ameronghen ende den Yseldamme, dat zal morghen morghenghelike ghelden als^l' tghemene land den cost doet.

Soe wat hiemraed wiset, dat zal recht wezen; wie hiemraed wederseyde, alse^m' dicke als^n' hize weder seyde die verbuerde jeghens elken hiemraed vijf lb. goeds ghelts ende jeghen den here also vele alse jeghens al den hiemraed.

Ende alle stucken voerscreven zullen niet wezen dan van deser tijt voerwaerd, ende durende toet eweliken daghen, sonder arghenlist, ende behouden des Ghestichts recht.

Ende omme dat wi alle ghemeenlike dit vast ende ghestade willen houden ewelike met goeder^o' trouwen zo hebben wi Jan bider ghenaden Gods bisscop tUtrecht voirs. voer ons ende vor onse nacomelinghen, ende wi deken ende capitel van de Doeme, deken ende capitel van Sente Salvatoers, deken ende capitel van Sente Pieters, deken en capitel van Sente Janne, deken ende capitel van Sente Marien, ende wi gheestelijc lude: Jacob bider ghenaden Gods bisscop van Zuden, dabt ende tghemene convent van Sente Pouwels, dabt ende tghemene convent van Oesebroke^p', commelduir ende tghemene convent van Sente Katerinen, commelduir ende tghemene convent van den Duytsken huze tUtrecht, ende wi van den ghemene lande: Ghizebrecht here van Yselsteyne, Zueder here van Abecoude, Jan van Woudenborch, Steven van Zulen ende Everaed van Heemstede, ridderen, ende wi burghemeysteren, scepene ende ghemene Raed der stat van Utrecht, ende wi Steven van Zulen^q', Henric van der Lecke, Hubrecht die Scenke, Zueder van Vianen, Henric^r' van Loenreslote, Arnst van Sterkeberghe^s', Zueder van Bloemensteyne, Wouter van Zulen ende Henric^t' van den Rine, cnapen van den lande van Utrecht, desen brief open bezeghelt met onsen zeghelen; ende omme die meerre sekerhede so hebbe wi alle ghemeenlike voirs. ghebeden heren Willem^u' grave van Heynegouwen^v', van Holland^w', van Zeeland ende here van Vriesland^x' voirs. dat hi desen brief met ons bezeghelen^y' wille. Ende wi Willem^z' grave van Henegouwen^a'', van Holland^b'', van Zeeland ende here van Vriesland^c'' om bede ons lief heren ende neven heren Jans bider ghenade Gods bisscop tUtrecht^d'' voirs., ende om bede des dekens ende des capitels van den Doeme, des dekens ende des capitels van Sente Salvatoers, des dekens ende des capitels van Sente Pieters, des dekens ende des capitels van Sente Jans, des dekens ende des capitels van Sente Marien voers. ende der gheesterliker lude ende des ghemeens^e'' lants ende der stat van Utrecht voerscreven hebben ^f'' desen brief alse orconde mede doen^g'' bezeghelen^h'' met onsen seghele; ende al waer^i'' dat zake dat dese brief niet al volzeghelt^j'' en worde, nochtan soude hi also groet macht hebben alse joffer alle die zeghelen ane waren.

Dit was tUtrecht des dinxendaghes voer sente Margrieten dach int jaer ons Heren M CCC ende drie ende twintich ghedaen ende over een ghedraghen.