Registers van de Hollandse grafelijkheid 1299-1345

Graaf Willem IV verleent een stadsrecht aan de poorters van Rotterdam.

De uitgave door Van Mieris is gebaseerd op andere bronnen, met een andere tekstoverlevering. Enkele afwijkende lezingen daaruit zijn in de voetnoten aangegeven.

In den name des Vaders, des Zoens ende des Heyligheests. Willem ..grave van Heynnegouwen^a, van Holland^b etc. maken cond allen luden dat wi ghegheven hebben ende gheven onsen ghemenen poerters van Rotterdamme alsulke vryhede als hier na bescreven staen.

1.^c In den eersten van Gillijs ambocht van Cralinghe streckende westwairds also verre alse onse ambocht gaet, noirtwairds of lopende an die vaird, streckende over die Rotte dwers an Gillijs ambocht voirghenoemd, van den dijke uut ghemeten vijftich gaerden ten diepe waird, over dwers an onse nieweland, ende dat dair binnen.

2.^d Soe wie nu binnen Rotterdamme woend of dair binnen quamen wonen ende poerter worde, die sal tollen vry varen voirbi onse tollen mit alle sinen goede dat hi voert duer onse gravescip^e van Holland^f, van Zeland ende van Vriesland.

3.^g Ende wie dair poirter wesen sal, die sal dair wesen mit alre woenste, soe uutghenomen VI weken lenten ende VI weken oeste, sonder archlijste.

4.^h Vort en salmen onsen poirters nerghent besetten moghen van onverploghender scoud; mer van verploghender scoud jof van broken die si jeghens ons misdaden sullen si te rechte staen binnen den ambochte dairt ghevallet.

5.ⁱ Vort en selmen onsen poirters nerghent campen binnen onsen lande, en ware dat sijt selve verwilkoirden voir wittachtighe lude.

6. Soe wie niewelix poirter word, alsulke broke als hi misdaen hadde eer hi poerter ward ende men ter wayride vinden mochte, die mach die bailiu of die daghelix rechter dair hi over^j misdaen hadde rechten binnen den eersten jare ghelike of hi ghien poerter en ware.^k

7.^l Dese poirte sal hebben zeven scepenen, die sullen wi of onse bailiu jairlix verkiesen ende verniewen op den eersten meye dach.

8. Ende wi of onse bailiu kiesen twie raedsmannen ter poirte oirbair ende der onser, op den meye dach.

9.^m Soe wat kueren dese scepen mitten bailiu of mitten ghewaerden rechter maken binnen der vryhede omme der poirte oirbair, die sullen ghestade bliven dat jair duer ende niet langher. Op sulke boeten alse si dair op legghen, die sal onse rechter int scrifte behouden, dat hi dair bi rechten moghe; ende die bailiu of die ghewaerde rechter zullen rechte voirt op dien selven dach of des anders daghes dair na kueren legghen als voirs. is mitten scepen.

10.ⁿ Ende wat vonnisse dat scepen wisen, dat willen wi dat ghestade blive. Ende wie scepene wederseyde, die verboirde XV lb. Hollands^o; ons dair of X lb. ende den scepen V lb.

11. Ende onse poirters voirs. nemen wi in onse sonderlinghe bescermte.

12.^p Soe wie enen man doet sloeghe binnen der poirte, die verboirde tlijf ende goed; mer deet een poerter, die bailiu of die rechter souder die hand an slane ende borchtochte dair of nemen bi onsen rechter ende scepen dat hem weseliken dochte, alse langhe als die ghewonde man levede^q, dair men versekert an ware.

13.^r Soe wie enen vrede breket, die verboert lijf ende goed.

14.^s Soe wie vrede weygherde den bailiu of den rechter of een scepen of een raed, of onsen knape of des bailiuwes knape van sinen clederen, verboirde telken X lb. also dicke als hijs hem vermaende, te driewerven toe, dair men of betughen mochte mit tween poirters; ende dair tenden hand ane te^t slane ende vrede bieden, te houden op sijn lijf ende op sijn goed.

15.^u Wort yemand binnen der poirte doet ghesleghen of verlemet, dat soude wi of onse bailiu tenden den eersten jare moghen versoenen mit onsen scepen; ende dair sal onse rechter ende onse scepen sekerhede of nemen van uytheemsken luden also verre als si moghen van beyden partyen, als si dair binnen sien of coemen.

16. Quaeme^v onse rechter of onse scepen of onse Raed enich in veeten jeghens yemand omme vonnisse die zij ghewijst hadden of onse rechte te bewaren, dat sellen wi hem of nemen.

17. Wie binnen der poirte misdoet, hi selt dair beteren bi den rechter ende bi scepenen als voirs. is, tot selken daghen als men him leyt, sonder archlijst. Ende wie tote dien daghe niet en quame, die verboirde X lb.; nochtan soude die soene voertgaen, ende houden op hair lijf ende op hair goed.

18.^w Van vredebrake, van berufter diefte diemen driven noch draghen en vonde^x, van moirde, van crachte van vrouwen, van alre overdaet van^y feyte houden wi ane ons selven of wien wijt bevelen die wareyde dair of te besitten ^z, sien si van binnen of van buten.

19.^a' Ende wat lande onse poirters in hebben, dat sal vry wesen. Ende wat lande dat si coepen dat scot vry, is dat sal scot vry bliven; mer isset scotbair, het sel scot gheven binnen den ambocht dairt gheleghen is, ten ware welgheboren lude. Nochtan selt rechts^b' pleghen binnen den ambocht dairt gheleghen es.

20. Ende alle stucken die binnen der poirte ghescien, die sullen die scepene sceden bi der handvesten ende na haren kueren; ende dairter die handvesten ende kueren niet en sceyden, dair sullent die scepenen sceyden bi haere zielen na hare wetentheyt mit onsen rechter.

21.^c' Ende gheen uuthemsche man en^d' sal moghen tughen over enen poirter van saken die binnen der poirte scien^e'.

22.^f' Wat erve dat yement coepet voir scepen dat binnen der poirte gheleghen is, ende jair ende dach besittet ombecroend, die en is van dien erve niet sculdich te andwoirden, uutghenomen ombejairde kindere ende lude die buten merke sijn, zonder archliste: die moghen binnen den eersten jare dat si hoir daghe hebben of te lande coemen recht spreken an dat erve.

23.^g' Die over besettinghe uuter poerte wech voere, die verboerde jeghens ons X lb. ende jeghens die poirte V lb.; ende nochtan weder binnen te coemen ende rechts te pleghen van dier zake, also verre alse hi binnen onsen lande wonende is of ghegoed, ende dat sal hi^h' uut doen panden den rechter dair zijn goed gheleghen is.

24.^i' Ende en^j' gheen vonnnisse langher te steden^k' dan VI weken, ten ware bi consente van beyden partyen; ende uten sijnt danne niet, elc scepen sal verboeren jeghens ons alle daghe XL^l' s. tertijt uuten^m'.

25. Ende ware IIII scepene sijn of meer, dair machmen volgherechte doen.

26.^n' Voirt sullen si ons dienen in onse herevaird mit enen cogghe van XXV mannen.

27.^o' Vort sullen si ons gheven alle jare voir onse bede ende bottinghe XX lb., die ene helfte tote Voerscoetermarct^p' ende die ander helfte tot sinte Maertijns misse in den winter^q'.

28. ^r' Ende des ghelike sullen si ons gheven alse wi of onse zoene ridder worden, of wive nemen, of dochteren doen huwen, of toets coeningx van Aelmangen of des keysers hoeve varen.

29.^s' Ende soe wat goede dat enich poerter van ons of van anderen heren houden, dair sullen zij of dienen ghelike anderen welgheboren luden ende mannen, also verre als si willen, onverseyd van der poirte.

30.^t' Ende niemand en sal hebben van enen poirter anders danne scepene vonnisse van zaken die binnen der vryheyd ghescieden, en sij van puncten^u' die die handveste sceydet.

31. Ende van allen koerboeten die scepene koeren sullen, ende van allen^v' vechters boeten zullen wi hebben die twedeel ende die poirte dat dordendeel; uutghenomen doetslach, leemte, crafte, welt ende anders zaken, die wi ane ons houden als voirs. is.

32.^w' Ende wi sullen behouden binnen onser voirnoemder poirte onse grute, onse tolne, onse waghe, onse mate, onsen wint ende alle onse renten die wi nu ter tijt dair in hebben, in sulken manieren als wise te hair toe ghehadt hebben.

33.^x' Vort hebben wi hem ghegheven twee jairmarcten te legghen alse him nuttelic ende oirbairlic is, elke van achte daghen.

34.^y' Vort soe sullen onse scepene beseghelen onser Lombairder brieve van Rotterdamme van voirwaerden die^z' voir hem ghescien.

35. Ende alle dese voirseyde puncten sullen wesen behouden onsen ouden brieven die wi of onse voirvorders ghegheven hebben onsen landen ende onsen steden.

Ende omme dat wi willen dat alle dese voirs. puncten ende vryheden den^a'' voirs. poirters van Rotterdamme ende horen nacomelinghen ewelike vaste ende ghestade ghehouden blive van^b'' ons ende van onsen nacomelinghen, soe hebben wi desen brief bezeghelt mit onsen groeten zeghele. Ghegheven tote Berghen in Heynnegouwen^c'' des woensdaghes na Pijnxster dach int jair ons Heren M° CCC° ende viertich.