© DVN, een project van Huygens ING en OGC (UU). Bronvermelding: Janneke Martens, Blok, Henriëtte Adriana, in: Digitaal Vrouwenlexicon van Nederland. URL: https://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/Blok [31/01/2017]
BLOK, Henriëtte Adriana (geb. Arnhem 6-1-1920 – gest. Amsterdam 7-11-2012), actrice, cabaretière, zangeres, presentatrice. Dochter van Jacobus Blok (1886-1945), spoorwegambtenaar, en Maria Jacoba Witte (1890-?), telegrafiste. Hetty Blok trouwde op ?-12-1953 met Gerard Wilhelmus Hendrikus Tiebosch (1919-1995), theatertechnicus. Uit dit huwelijk werd 1 zoon geboren.
Henriëtte
(Hetty) Blok werd geboren in Arnhem, uit van oorsprong bijzonder religieuze
Zeeuwse ouders. Haar vader was gereformeerd, haar moeder
Nederlands-hervormd, maar ze waren in de loop der jaren iets losser geworden
dan de rest van de familie. Hetty’s
vader werkte bij de spoorwegen. Zij was enig kind en de opvoeding was
liefdevol, maar ook sober en streng. Complimenten kreeg ze niet, want daar werd
je maar ijdel van. Hetty groeide op als een onzeker meisje dat wat op de
achtergrond bleef. Op haar zestiende ontdekte ze haar liefde voor toneel toen
ze meedeed aan een komische sketch op de meisjes-hbs. Zo merkte ze dat haar
verlegenheid op het podium verdween en dat ze de lachers op haar hand kon
krijgen. In 1935 verhuisde het gezin naar Maartensdijk omdat de vader van Hetty
was overgeplaatst naar Utrecht.
Familie Doorsnee
Hetty Blok wilde graag naar de toneelschool, maar haar ouders zagen daar niets in; ze begon daarom met een opleiding aan het Instituut Schoevers. Ze leerde typen en stenograferen in het Nederlands, Frans, Duits en Engels maar ze hield het slechts een jaar vol. Eind jaren dertig had ze een kantoorbaan om aan inkomsten te komen. Daarnaast nam ze les bij de naar Nederland gevluchte Duits-Joodse cabaretière Alice Dorell. In 1942 volgde Blok een kleinkunstcursus van de Nederlandse Omroep en het jaar daarop debuteerde ze met de cabaretvoorstelling ‘Jeugdsymphonie’ in het radiocabaretprogramma De Jonge Nederlanders van Wim Ibo. Direct na de bevrijding werkte Blok tijdelijk als tolk voor het Canadese leger, maar ze vond al gauw weer werk in het cabaret.In datzelfde jaar 1945 speelde ze in Gebed van een lelijk meisje, een cabaretvoorstelling van Martie Verdenius over het spoor van zwangerschappen en geslachtsziekten dat de Canadese bevrijders in het land nalieten.
Na de oorlog verhuisde Hetty Blok naar Amsterdam, waar ze een kamer vond aan de Willemsparkweg. Ze ging spelen bij de cabaretgroep van Fien de la Mar en oogstte daar bewondering voor haar geweldige dictie, haar talent voor accenten en haar goede tekstgeheugen. Ze had inmiddels een relatie met theatertechnicus Gerard (Tib) Tiebosch. Toen hij in 1946 als soldaat Nederlands-Indië zat, maakte Blok met een cabaretgroep een tournee van drie maanden door de archipel. Van 1948 tot 1951 speelde ze bij het cabaretgezelschap van Wim Sonneveld in het Amsterdamse Leidsepleintheater. Het bleek een keerpunt: Sonneveld moedigde haar aan om zichzelf artistiek te ontwikkelen.
Op 2 oktober 1952 debuteerde Hetty Blok op televisie tijdens de allereerste landelijke uitzending, met het futuristische televisiespel De Toverspiegel, over het leven in het jaar 2000. Het grote publiek kreeg weinig mee van Bloks optreden. Veel meer bekendheid kreeg ze met haar rol in de radioserie In Holland staat een huis, beter bekend als De familie Doorsnee. In dit immens populaire, door Annie M.G. Schmidt geschreven hoorspel dat vanaf 1952 eens in de twee weken was te beluisteren, vertolkte Blok de rol van de plat Amsterdams pratende huishoudster Sjaan. Ze speelde de rol met zoveel verve dat de VARA kinderkleding en cadeaus kreeg toegestuurd toen Sjaan zwanger was.
Zuster Klivia en volkstoneel
In 1953 raakte Hetty Blok zelf zwanger en trouwde ze met Tiebosch – zoon Victor werd in 1954 geboren. Blok wilde de eerste jaren met haar zoon thuis zijn en stopte tijdelijk met theaterwerk; wel trad ze af en toe op als voordrachtkunstenares en bleef ze te horen op de radio. Na De familie Doorsnee ging ze vaker samenwerken met Annie M.G. Schmidt, die haar de ideale vertolkster van haar werk noemde. Hetty Blok nam diverse kinderplaten op met liedjes van Annie Schmidt, en die waren een groot succes. In 1965 schreef Schmidt een televisieserie met hoofdrollen voor Hetty Blok en Leen Jongewaard: Ja zuster, nee zuster. Hierin speelde Blok zuster Klivia. De eerste uitzending was op 3 september 1966 en daarna volgden twintig afleveringen en vier platen met in totaal 58 liedjes. De serie over ‘een rusthuis vol herrie’ was bijzonder populair en kreeg in de loop der jaren haast een mythische status, deels omdat de publieke omroep de opgenomen afleveringen uit geldgebrek had gewist om de banden opnieuw te kunnen gebruiken. De rol van zuster Klivia bleef Blok de rest van haar leven achtervolgen. Dat vond ze vleiend, maar ook wel eens vervelend omdat ze zoveel andere dingen had gedaan.
Na het succes van Ja zuster, nee zuster stonden alle deuren open voor Hetty Blok. In plaats van grote tv-shows of spetterende theaterproducties koos ze echter voor kleinschalige projecten. Begin jaren zeventig ging Blok ook weer het theater in: ze speelde in verschillende producties van het Amsterdamse Volkstoneel, zoals Op hoop van zegen en Als je lacht, dan ben je rijk. In enkele films speelde ze kleine bijrollen. Daarnaast was Blok achter de schermen actief: ze coachte jongere acteurs en gaf spraakles.
In 1989 boekte Hetty Blok succes met de theatertour Ziezo, waarin ze samen met Harry Bannink liedjes van Annie M.G. Schmidt vertolkte. De laatste grote productie waarmee ze op de planken stond was De Gidsen (1995) – ze was toen 75 jaar. Blok bleef tot op hoge leeftijd werken: ze gaf les, sprak luisterboeken in en verzorgde af en toe een gastoptreden. Ter gelegenheid van haar negentigste verjaardag verschenen een dvd en cd met hoogtepunten uit haar carrière. Het begeleidend boekje schreef ze zelf, en ze was te gast bij het televisieprogramma De wereld draait door en (later dat jaar) in de show van Paul de Leeuw.
Na een kort ziekbed stierf Hetty Blok op 6 november 2012 in haar woonplaats Amsterdam, in de ouderdom van 92 jaar.
Betekenis
Hetty Blok zal altijd herinnerd worden als Zuster Klivia uit Ja zuster, nee zuster, maar haar rijke zang- en acteercarrière kende meer hoogtepunten. Mede door haar optreden werd De familie Doorsnee een van de grootste successen van de Nederlandse omroep. Duizenden theaterbezoekers zagen Blok optreden en veel van de door Blok vertolkte liedjes, zoals ‘Niet met de deuren slaan’, maken deel uit van het collectieve geheugen. Met Ja zuster, nee zuster kreeg Hetty Blok in 1966 een gouden plaat. Ze is echter nooit geridderd en op haar negentigste verjaardag liet ze weten het daarvoor ook ‘een beetje te laat’ te vinden (NRC, 26-1-2010).
Naslagwerken
Honig.
Publicaties
‘Doe wat je ’t liefste doet’ (Amsterdam 2010) [begeleidende teksten bij cd/dvd ter gelegenheid van 90ste verjaardag].
Literatuur
- Henk van Gelder, ‘Markante Amsterdammers. Hetty Blok’, Ons Amsterdam (2008) nr. 9, 345-347.
- Arjan Visser, ‘Hetty Blok’, Trouw, 13-3-2010.
- NRC Handelsblad, 8-11-2012; Algemeen Dagblad, 8-11-2012; BN/De Stem, 8-11-2012 [necrologieën].
Illustratie
Hetty Blok, door onbekende fotograaf, 1967 (ANP Photo).
Auteur: Janneke Martens
laatst gewijzigd: 31/01/2017
De datum onder dit biografisch lemma geeft aan wanneer er voor het laatst aanvullingen en/of correcties in het stuk zijn doorgevoerd. Met ingang van 2023 is het project afgesloten.