Emigratie1945-1967

Algemeen

Deze beschrijving is bedoeld om een algemeen overzicht te geven van de organen van de provincie en hun taken. Voor bijzonderheden per provincie wordt verwezen naar de (digitaal raadpleegbare) inventaris van desbetreffende provincie.

Op basis van de Grondwet van 1848 werd een organieke wet voor provincies noodzakelijk. De eerste Provinciewet dateert van 1849. Het Provinciaal Bestuur bestaat uit drie bestuursorganen:

- Provinciale Staten

- Gedeputeerde Staten

- de Commissaris des Konings / Commissaris der Koningin

Daarnaast kunnen de Provinciale Staten commissies instellen voor het verrichten van aan hen opgedragen taken.

Aan het hoofd van het ambtelijke apparaat van de provincie staat de Griffier.

Provinciale Staten:

De Provinciale Staten vormen het hoogste orgaan van de Provincie. De leden worden om de vier jaar rechtstreeks gekozen door de inwoners van de provincie volgens het kiesstelsel van evenredige vertegenwoordiging. Zij treden tegelijk af en zijn herkiesbaar. De omvang van de statenvergadering is afhankelijk van het aantal inwoners van de provincie. Sinds 1956-1962 (herziening van de Grondwet, respectievelijk provinciewet) kunnen Provinciale Staten meer dan tweemaal per jaar vergaderen. De Provinciale Staten hebben budgetrecht en provinciale wetgevende macht, waarmee algemene verbindende voorschriften kunnen worden vastgesteld (provinciale verordeningen), voorzover deze niet in strijd zijn met regels die het Rijk stelt. Dit kunnen zowel autonome verordeningen zijn (van belang voor de regeling van de eigen provinciale huishouding), maar ook verordeningen in medebewind (in dat geval verzoekt het Rijk aan Provinciale Staten bepaalde taken uit te voeren). De leden van Provinciale Staten kiezen uit hun midden de leden van Gedeputeerde Staten.

Gedeputeerde Staten:

Het College van Gedeputeerde Staten bestaat uit tenminste zes (soms zeven of acht) personen, die voor een periode van vier jaar benoemd worden. Het college vormt het dagelijks bestuur van de provincie en wordt voorgezeten door de Commissaris der Koningin. Gedeputeerde Staten zijn verantwoording schuldig aan Provinciale Staten.

Commissaris der Koningin:

De Commissaris wordt door de Kroon benoemd voor een periode van zes jaar en is voorzitter van zowel Provinciale Staten als van Gedeputeerde Staten. In Provinciale Staten heeft hij een adviserende stem, in het laatste college is hij stemhebbend. De Commissaris fungeerde van oudsher als vertegenwoordiger van de Rijksoverheid, maar tegenwoordig steeds meer als provinciaal orgaan en eerste belangenbehartiger van de provincie bij het Rijk. Tevens is hij formeel hoofd van het ambtelijke apparaat van de provincie, de griffie.

Commissies:

Er kunnen zelfstandige commissies worden ingesteld en commissies van advies en bijstand. Voorzitter en leden van zelfstandige commissies zijn gekozen uit het midden van de Provinciale Staten, in tegenstelling tot commissies van advies en bijstand.

Griffier en Provinciale Griffie:

De Griffier wordt benoemd door Provinciale Staten op voordracht van Gedeputeerde Staten. Hij is secretaris en adviseur van Provinciale Staten en Gedeputeerde Staten. Hij treedt daarnaast op als hoofd van de griffie en coördineert het beleid als tussenschakel tussen bestuur (Gedeputeerde Staten) en ambtelijk apparaat (Griffie). Het overige personeel van de Griffie wordt benoemd door Gedeputeerde Staten op voordracht van de Commissaris.

Provinciaal Bestuur en emigratie

Volgens de Wet op de Organen voor de Emigratie (1952) benoemde de Kroon één of twee vertegenwoordigers van lagere overheden (provincie of gemeente) in de Raad voor de Emigratie. In de periode 1952-1967 zijn de provincies Friesland, Groningen, Limburg; Noord-Brabant; Overijssel en Zuid-Holland vertegenwoordigd in de Raad.

Provinciaal Bestuur, Friesland

- Provinciale / Gedeputeerde Staten: zie hieronder

- De Provinciale Griffie Friesland bestond na 1946 uit zes afdelingen, genummerd afdeling 1 t/m afdeling 6. Het kabinet van de Commissaris der Koningin viel onder de eerste afdeling. In 1951 veranderde de naam in 'eerste afdeling' en 'kabinet van de Commissaris der Koningin', zie verder: hieronder en Commissaris der Koningin in de provincie Friesland.

Commissaris der Koningin in de provincie Friesland:

1945-1970 H.P. Linthorst Homan

Algemeen

Provincies verschillen naar fysisch-geografische en sociaal-economische kenmerken, naar onderverdeling in functionele regio's van het grondgebied en naar de mate waarin vorm wordt gegeven aan de inrichting van de eigen provinciale huishouding. Als gevolg daarvan kan de organisatie en het takenpakket per provincie variëren. Op deze verschillen wordt in deze beschrijving niet verder ingegaan.

Provinciale Staten:

De provincie heeft van oudsher een taak gehad op het gebied van waterstaatsbeheer. In de twintigste eeuw zijn de provinciale taken uitgebreid naar stimulering van de regionale economie (vaak door middel van economisch technische diensten of instituten) en planning en uitvoering op het gebied van waterbeheer, milieubeheer, ruimtelijke ordening, volksgezondheid, verkeer en vervoer, cultuur, onderwijs en recreatie. Tevens kiezen de leden van Provinciale Staten de leden van de Eerste Kamer.

Gedeputeerde Staten:

Tot de taken behoren de voorbereiding en uitvoering van alles wat in de Provinciale Staten ter beslissing wordt gebracht, de van Provinciale Staten afgeleide taken op bovengenoemde gebieden. Het college heeft een belangrijke taak met betrekking tot het bestuur in medebewind. Zij vormen het orgaan dat wordt ingeschakeld bij de uitvoering van wetten en algemene maatregelen van bestuur. Tevens zijn Gedeputeerde Staten belast met toezicht op waterschappen en gemeenten en fungeert het college als beroepsorgaan voor bestuursbeslissingen van deze lagere organen.

Commissaris der Koningin:

Als onderdeel van het provinciaal bestuur heeft de Commissaris vooral taken op het gebied van algemene coördinatie en belangenbehartiging bij het Rijk, voorlichting en inspraak, toezicht op en het bezoeken van gemeentes, zorg voor openbare orde en veiligheid en algemene juridische aangelegenheden. Als vertegenwoordiger van het Rijk adviseert de Commissaris aan de regering (minister van Binnenlandse zaken) over benoemingen van burgemeesters.

Provinciale Griffie:

Van oudsher zijn de provinciale griffies belast met het verzorgen van statistische gegevens ten behoeve van de Rijksoverheid. In de twintigste eeuw zijn daar vooral de advisering van de bestuurscolleges en de beleidsvoorbereiding en uitvoering bijgekomen. De omvang van de griffies is daarmee over het algemeen aanzienlijk toegenomen.

Algemeen

Compendium voor politiek en samenleving in Nederland; C 0300-1

J. Raadschelders en C.J.N. Versteden, De provincie: bestuur. [Bevat nadere literatuursuggesties]

C. W. van der Pot, bewerkt door A.M. Donner, Handboek van het Nederlandse staatsrecht (Zwolle 1983). [1e druk, m.n. H 37 de provincie]

De dualistische positie van de Commissaris van de Koningin en de daarmee verband houdende vraagstukken (Arnhem 1977).

aanstellingsdata Commissarissen der Koningin vanaf 1850:

europa-nu.nl

(Site van Bureau Europees Parlement Den Haag en Parlementair Documentatie Centrum Universiteit Leiden)

Friesland

Register op de Notulen en het verslag der handelingen van de Provinciale Staten van Friesland 1940-1959. Met alphabetische lijst van trefwoorden (Leeuwarden 1964).

Overige literatuurverwijzingen via de digitale toegang bij Commissaris der Koningin in Friesland.