Bewerkt door A.C.M. Kappelhof en V. Kingma

De eerste Nederlandse sociale verzekering, de Ongevallenwet, kwam in 1901 tot stand. Er werd toen ook volop gediscussieerd over een hervorming van de aloude armenzorg. Na de Tweede Wereldoorlog ontstond in betrekkelijk korte tijd een nieuw stelsel van sociale verzekeringen en –voorzieningen, waaraan de namen van Drees sr., Veldkamp en Klompé zijn verbonden. De traditionele armenzorg ontwikkelde zich tot een door de overheid geleide vorm van maatschappelijke hulp waarop de aanvrager rechtens aanspraak op kon maken.

De onderzoeksgids heeft tot doel de onderzoeker de weg te wijzen in het uiteenlopende en verspreide archiefmateriaal over dit door velen als onoverzichtelijk ervaren beleidsterrein. De gids geeft derhalve een overzicht van welke organisaties en personen zich bezig hebben gehouden met sociale verzekeringen, sociale voorzieningen, werklozensteun, armenzorg en bijstandsverlening. Voorts wordt verwezen naar literatuur in boeken en tijdschriften.

In de gids zijn gestandaardiseerde beschrijvingen opgenomen van 403 archieven (301 instellingen en 98 personen). Op gedeelten van de 30 belangrijkste archieven zijn nadere toegangen gemaakt. De literatuurlijst telt ongeveer 8.000 titels. Een database met 12.568 records geeft in een notendop een overzicht van charitatief Nederland in de peiljaren 1899 en 1956. Tot slot zijn enkele veel voorkomende soorten lokale archieven met gegevens over de armenzorg beschreven. De onderzoeksgids is bijgewerkt tot 1 juli 2004.

Op de onderzoeksgids Sociale Zekerheid is een beknopte inleiding beschikbaar en een uitgebreide inleiding.

In aansluiting op deze gids wordt de onderzoeker verwezen naar twee vervolgprojecten: een Onderzoeksgids zorgverzekeraars 1870-1968 (ziekenfondsen en ziektekostenverzekeraars) en een bronnenuitgave van de Dagboeken van P.J.M. Aalberse, (1891-)1902-1947.