Instellingen en personen

ALGEMEEN
Naam	Burgerlijk Armbestuur Den Haag
naam, varianten	BA Den Haag
periode van bestaan	1890 - 1940
organisatie en inrichting	de burgerlijke armbesturen ontstonden krachtens de Armenwet van 1854, maar hadden vaak voorlopers die bekend stonden onder benamingen als ‘algemene armen’ e.d. men mag ze niet zomaar beschouwen als gemeentelijke instellingen hun autonomie was groot, wel werden de bestuurders, vaak ‘regenten’ genaamd, vaak geheel of ten dele door het gemeentebestuur benoemd het burgerlijk armbestuur werd, wanneer het eigen vermogen niet toereikend was, gesubsidiëerd door het gemeentebestuur in kleine plattelandsgemeenten hielden burgemeester en wethouders deze taak in eigen hand het Haagse burgerlijk armbestuur ontstond in feite in 1770 toen er een scheiding tot stand kwam tussen de gereformeerde en de algemene armen in 1861 werd dit armbestuur gereorganiseerd om te kunnen voldoen aan de Armenwet van 1854 na 1918 werden aanvankelijk in de grote steden, later ook in kleinere gemeenten de burgerlijke armbesturen omgezet in gemeentelijke instellingen in Den Haag werd het BA in 1921 omgezet in de Gemeentelijke Dienst voor Maatschappelijk Hulpbetoon, in ’s-Hertogenbosch gebeurde dat pas in 1948, terwijl de bestuurlijke verantwoordelijkheid tien jaar later werd overgedragen aan het College van Burgemeester en Wethouders.
taak, activiteiten	van essentiëel belang voor een burgerlijk armbestuur waren de volgende twee artikelen uit de Armenwet van 1854 die tot 1912 van kracht bleef: art. 21 "Geen burgerlijk armbestuur mag onderstand verleenen aan armen dan na zich voor zoover mogelijk, te hebben verzekerd, dat zij dien niet van kerkelijke of bijzondere instellingen van weldadigheid kunnen erlangen, en dan slechts bij volstrekte onvermijdelijkheid" art. 22 "Het burgerlijk of het algemeen, gemengd armbestuur, of bij gebreke daarvan, het bestuur der gemeente, waar de arme zich bevindt, beslist zonder beroep, op de aanvraag om onderstand dergenen, die verkeeren in het geval bij het vorige artikel bedoeld." bedeling in geld of natura, dit laatste in de vorm van brood, brandstof, kleding, beddengoed, gratis verzorging in een tehuis of uitbesteding bij een gastgezin het BA bedeelde alleen wanneer kerkelijke en particuliere armbesturen niet bereid of in staat waren om te bedelen al in de tweede helft van de negentiende eeuw nam het aandeel van deze armbesturen in de bedeling trendmatig toe.
voorloper	niet van toepassing
opvolger	Gemeentelijke Instelling voor Maatschappelijk Hulpbetoon of een verwante benaming; na de Tweede Wereldoorlog kwam de benaming Gemeentelijke Sociale Dienst steeds meer in zwang
literatuur (NCC)	burgerlijke armbesturen in het algemeen Verslagen van de Gemeentelijke Sociale Diensten zijn aanwezig in de bibliotheek van het ministerie van Sociale Zaken c.a. Beschouwingen over de werkwijze van het Burgerlijk Armbestuur als orgaan van het openbaar armwezen, door eene commissie uit de Vereeniging tot Verbetering van Armenzorg te Rotterdam Rotterdam, 1908 [Bevat ook: Vergelijkend overzicht betreffende de regeling van het burgerlijk armwezen te Leeuwarden, Arnhem, 's Gravenhage, Amsterdam, Utrecht, Rotterdam] + Redactie “Beschouwingen over de werkwijze van het Burgerlijk Armbestuur als Orgaan van het Openbaar Armwezen, door eene Commissie uit de Vereeniging tot Verbetering van Armenzorg te Rotterdam” in: Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 10 (1909), p. 117-124 [rapport] + kritische reactie op dit rapport door Everts, J., in: Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 10 (1909), p. 137-138 en 144-145 Bruinsma, N.J.L. “De verstrekking van kleeding, dekking en schoeisel aan armlastigen in nieuwe banen” , in: Sociale Zaken , 3 (1941), p. 499-505 Doorn, L.A. van “Naar centralisatie” in: Sociale Zaken , 2 (1940), p. 488-489 [plannen van dhr. Jakob, chef van het bureau voor sociaal bestuur op het rijkscommissariaat , om sociale diensten samen te voegen] Doorn, L.A. van “De organisatie van een dienst voor maatschappelijk hulpbetoon in een groote Duitsche stad (Essen)” , in: Sociale Zaken , 3 (1941), p. 353-355, 369-373, 388-393 Doorn, L.A. van “El Alamein?……”, in: Sociale Zaken, 8 (1946), p. 25-26 [bespreking van de circulaire van de ministers van Binnenlandse en Sociale Zaken van 12 januari 1946 aan de gemeentebesturen over oprichting van een centrale coördinatiecommissie met tekst van de circulaire] Dijck, J.J.J. van, e.a. Naar een gemeentelijke sociale dienst nieuwe stijl. Konklusies en aanbevelingen naar aanleiding van een onderzoek Tilburg [IVA], 1979. 117 p. Everts, J. “De reorganisatie van de burgerlijke armenzorg te Amsterdam”, in: Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 6(1927), p. 1169-1172 Everts, J. “De toekomstige organisatie der openbare maatschappelijke zorg”, in: Economisch-Statistische Berichten , 1476, 1945, p. 63-65 + Berg, J.D.J.E. van den “De organisatie der maatschappelijke zorg” , in: Sociale Zaken , 7 (1945), p. 27-30 [instemmende reactie op het artikel van J. Everts in de Economisch-Statistische Berichten] + Bruinsma, N.J.L. “Eenige gedachten over de toekomst van de sociale diensten” ,in : Sociale Zaken , 7 (1945), p. 51-58 en 73-76 en 8 (1946), p. 2-5 [voortbordurend op het artikel van J. Everts in de Economisch-Statistische Berichten over de verhouding tussen overheid en particulier initiatief] Graaf, Jac. van de “Burgerlijk Armbestuur of maatschappelijk hulpbetoon”, in: Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 11 (1932), p. 3053-3055 en 3071-3064 [ontwikkeling van burgerlijke armbesturen naar onder diverse namen opererende gemeentelijke diensten] Jansen, F.M.J. “De reorganisatie van de burgerlijke armenverzorging in Nijmegen”, in: Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 15 (1936), p. 33-37 + reacties door J. Everts en L.W.R. van Deventer, p. 77 en 89-90 Koornwinder, D.W. “Rijksarbeidsbureau en maatschappelijk hulpbetoon” in: Sociale Zaken , 3 (1941), p. 148-150 [pleidooi voor een gecentraliseerde armenzorg] + reacties van diverse personen: p. 417-421 Schoonenbeek, H.Th. “Een interlocale regeling van de armen- en werkloozenzorg gewenscht ? “, in: Sociale Zaken , 1 (1939), p. 597-601 Spaan, Lod. “Normen voor het bepalen van uitkeringen op grond van de Armenwet” , in: Sociale Zorg , 9 (1947), p. 97-99, 133-135, 145-147 en 209-211. + discussie met J.M. Laarhoven, p.291-293 Wisman, H. “De reorganisatie van het burgerlijk armbestuur te Utrecht”, in: Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 10 (1931), p. 2769-2771 [oprichting van een gemeentelijke dienst voor de voorbereiding en de uitvoering van de besluiten met een organogram] S-r [= ?] “Organisatie van maatschappelijk hulpbetoon”, in: Sociale Zaken , 1 (1939), p. 173-177 [gedeputeerde staten van Zuid-Holland maakten bezwaar tegen de instelling van een dienst voor maatschappelijk hulpbetoon in de gemeente Voorschoten, aangezien deze los stond van de gemeente] Sociale Zorg , 21 (1959), nr. 10. 76 p. met: S.C. de Haas van Dorsser, “Voorgeschiedenis”, p. 7-10 A.T. de Jong, “1934 25 januari 1959”, p. 11-42 [korte geschiedenis van de vereniging met lijst van bestuursleden aantallen leden vanaf 1934 overzicht van onderwerpen die door de vereniging behandeld zijn J.C. van Dam, “De groei van armenzorg naar de moderne sociale arbeid, p. 43-58 P.N. de Leeuw, “Aandeel van de complementaire sociale voorzieningen in de ontwikkeling naar bestaanszekerheid”, p. 59-72 het burgerlijk armbestuur in Den Haag Ph. Falkenburg, Amsterdam, 1897.
typering	armenzorg maatschappelijk werk
zuil
doelgroepen	armen ouderen weduwen en weduwnaars wezen zieken
ARCHIEF
periode archief	1890 - 1921
vindplaats	Gemeentearchief Den Haag
openbaarheid	volledig
omvang; inventarisnummers	35 meter 502 inv. nrs.
informatiedrager	papier
vernietigd	het archief maakt de indruk goed bewaard te zijn
toegang(en)	inventaris door J.E.J. Geselschap en G. ’t Hart (1959) met summiere historische inleiding (1 p.)
kenmerk toegang	nr. 410
indices op toegang	geen
originele archivalia van archiefvormer in andere archieven	onbekend
originele archivalia van andere archiefvormers in dit archief; gedeponeerde archieven	geen
opmerkingen	geen
INHOUD
structuur archief
structuur toegang
bijlagen bij de toegang
statistische gegevens
inhoud overig
verwijzingen naar wetten, maatregelen en/of de uitvoering daarvan	Armenwet (1912).
verwijzing naar andere archiefvormers
geografische verwijzingen	burgerlijke armbesturen kwamen in heel Nederland, behalve in ???????
internationaal	niet van toepassing
opmerkingen

Naam

Burgerlijk Armbestuur Den Haag

naam, varianten

BA Den Haag

periode van bestaan

1890 - 1940

organisatie en inrichting

de burgerlijke armbesturen ontstonden krachtens de Armenwet van 1854, maar hadden vaak voorlopers die bekend stonden onder benamingen als ‘algemene armen’ e.d.
men mag ze niet zomaar beschouwen als gemeentelijke instellingen
hun autonomie was groot, wel werden de bestuurders, vaak ‘regenten’ genaamd, vaak geheel of ten dele door het gemeentebestuur benoemd
het burgerlijk armbestuur werd, wanneer het eigen vermogen niet toereikend was, gesubsidiëerd door het gemeentebestuur
in kleine plattelandsgemeenten hielden burgemeester en wethouders deze taak in eigen hand
het Haagse burgerlijk armbestuur ontstond in feite in 1770 toen er een scheiding tot stand kwam tussen de gereformeerde en de algemene armen
in 1861 werd dit armbestuur gereorganiseerd om te kunnen voldoen aan de Armenwet van 1854
na 1918 werden aanvankelijk in de grote steden, later ook in kleinere gemeenten de burgerlijke armbesturen omgezet in gemeentelijke instellingen
in Den Haag werd het BA in 1921 omgezet in de Gemeentelijke Dienst voor Maatschappelijk Hulpbetoon, in ’s-Hertogenbosch gebeurde dat pas in 1948, terwijl de bestuurlijke verantwoordelijkheid tien jaar later werd overgedragen aan het College van Burgemeester en Wethouders.

taak, activiteiten

van essentiëel belang voor een burgerlijk armbestuur waren de volgende twee artikelen uit de Armenwet van 1854 die tot 1912 van kracht bleef:
art. 21
"Geen burgerlijk armbestuur mag onderstand verleenen aan armen dan na zich voor zoover mogelijk, te hebben verzekerd, dat zij dien niet van kerkelijke of bijzondere instellingen van weldadigheid kunnen erlangen, en dan slechts bij volstrekte onvermijdelijkheid"
art. 22
"Het burgerlijk of het algemeen, gemengd armbestuur, of bij gebreke daarvan, het bestuur der gemeente, waar de arme zich bevindt, beslist zonder beroep, op de aanvraag om onderstand dergenen, die verkeeren in het geval bij het vorige artikel bedoeld."

bedeling in geld of natura, dit laatste in de vorm van brood, brandstof, kleding, beddengoed, gratis verzorging in een tehuis of uitbesteding bij een gastgezin
het BA bedeelde alleen wanneer kerkelijke en particuliere armbesturen niet bereid of in staat waren om te bedelen
al in de tweede helft van de negentiende eeuw nam het aandeel van deze armbesturen in de bedeling trendmatig toe.

voorloper

niet van toepassing

opvolger

Gemeentelijke Instelling voor Maatschappelijk Hulpbetoon of een verwante benaming; na de Tweede Wereldoorlog kwam de benaming Gemeentelijke Sociale Dienst steeds meer in zwang

literatuur (NCC)

burgerlijke armbesturen in het algemeen

Verslagen van de Gemeentelijke Sociale Diensten zijn aanwezig in de bibliotheek van het ministerie van Sociale Zaken c.a.

Beschouwingen over de werkwijze van het Burgerlijk Armbestuur als orgaan van het openbaar armwezen, door eene commissie uit de Vereeniging tot Verbetering van Armenzorg te Rotterdam
Rotterdam, 1908
[Bevat ook: Vergelijkend overzicht betreffende de regeling van het burgerlijk armwezen te Leeuwarden, Arnhem, 's Gravenhage, Amsterdam, Utrecht, Rotterdam]
+
Redactie
“Beschouwingen over de werkwijze van het Burgerlijk Armbestuur als Orgaan van het Openbaar Armwezen, door eene Commissie uit de Vereeniging tot Verbetering van Armenzorg te Rotterdam”
in: Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 10 (1909), p. 117-124
[rapport]
+
kritische reactie op dit rapport door
Everts, J., in:
Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 10 (1909), p. 137-138 en 144-145

Bruinsma, N.J.L.
“De verstrekking van kleeding, dekking en schoeisel aan armlastigen in nieuwe banen” , in:
Sociale Zaken , 3 (1941), p. 499-505

Doorn, L.A. van
“Naar centralisatie” in:
Sociale Zaken , 2 (1940), p. 488-489
[plannen van dhr. Jakob, chef van het bureau voor sociaal bestuur op het rijkscommissariaat , om sociale diensten samen te voegen]

Doorn, L.A. van
“De organisatie van een dienst voor maatschappelijk hulpbetoon in een groote Duitsche stad (Essen)” , in:
Sociale Zaken , 3 (1941), p. 353-355, 369-373, 388-393

Doorn, L.A. van
“El Alamein?……”, in:
Sociale Zaken, 8 (1946), p. 25-26
[bespreking van de circulaire van de ministers van Binnenlandse en Sociale Zaken van 12 januari 1946 aan de gemeentebesturen over oprichting van een centrale coördinatiecommissie
met tekst van de circulaire]

Dijck, J.J.J. van, e.a.
Naar een gemeentelijke sociale dienst nieuwe stijl. Konklusies en aanbevelingen naar aanleiding van een onderzoek
Tilburg [IVA], 1979. 117 p.

Everts, J.
“De reorganisatie van de burgerlijke armenzorg te Amsterdam”, in:
Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 6(1927), p. 1169-1172

Everts, J.
“De toekomstige organisatie der openbare maatschappelijke zorg”, in:
Economisch-Statistische Berichten , 1476, 1945, p. 63-65
+
Berg, J.D.J.E. van den
“De organisatie der maatschappelijke zorg” , in:
Sociale Zaken , 7 (1945), p. 27-30
[instemmende reactie op het artikel van J. Everts in de Economisch-Statistische Berichten]
+
Bruinsma, N.J.L.
“Eenige gedachten over de toekomst van de sociale diensten” ,in :
Sociale Zaken , 7 (1945), p. 51-58 en 73-76 en 8 (1946), p. 2-5
[voortbordurend op het artikel van J. Everts in de Economisch-Statistische Berichten
over de verhouding tussen overheid en particulier initiatief]

Graaf, Jac. van de
“Burgerlijk Armbestuur of maatschappelijk hulpbetoon”, in:
Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 11 (1932), p. 3053-3055 en 3071-3064
[ontwikkeling van burgerlijke armbesturen naar onder diverse namen opererende gemeentelijke diensten]

Jansen, F.M.J.
“De reorganisatie van de burgerlijke armenverzorging in Nijmegen”, in:
Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 15 (1936), p. 33-37
+
reacties door J. Everts en L.W.R. van Deventer, p. 77 en 89-90

Koornwinder, D.W.
“Rijksarbeidsbureau en maatschappelijk hulpbetoon” in:
Sociale Zaken , 3 (1941), p. 148-150
[pleidooi voor een gecentraliseerde armenzorg]
+
reacties van diverse personen: p. 417-421

Schoonenbeek, H.Th.
“Een interlocale regeling van de armen- en werkloozenzorg gewenscht ? “, in:
Sociale Zaken , 1 (1939), p. 597-601

Spaan, Lod.
“Normen voor het bepalen van uitkeringen op grond van de Armenwet” , in:
Sociale Zorg , 9 (1947), p. 97-99, 133-135, 145-147 en 209-211.
+
discussie met J.M. Laarhoven, p.291-293

Wisman, H.
“De reorganisatie van het burgerlijk armbestuur te Utrecht”, in:
Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 10 (1931), p. 2769-2771
[oprichting van een gemeentelijke dienst voor de voorbereiding en de uitvoering van de besluiten
met een organogram]

S-r [= ?]
“Organisatie van maatschappelijk hulpbetoon”, in:
Sociale Zaken , 1 (1939), p. 173-177
[gedeputeerde staten van Zuid-Holland maakten bezwaar tegen de instelling van een dienst voor maatschappelijk hulpbetoon in de gemeente Voorschoten, aangezien deze los stond van de gemeente]

Sociale Zorg , 21 (1959), nr. 10. 76 p.
met:
S.C. de Haas van Dorsser, “Voorgeschiedenis”, p. 7-10
A.T. de Jong, “1934 25 januari 1959”, p. 11-42
[korte geschiedenis van de vereniging
met lijst van bestuursleden
aantallen leden vanaf 1934
overzicht van onderwerpen die door de vereniging behandeld zijn
J.C. van Dam, “De groei van armenzorg naar de moderne sociale arbeid, p. 43-58
P.N. de Leeuw, “Aandeel van de complementaire sociale voorzieningen in de ontwikkeling naar bestaanszekerheid”, p. 59-72

het burgerlijk armbestuur in Den Haag

Ph. Falkenburg,
Amsterdam, 1897.

typering

armenzorg

maatschappelijk werk

zuil

doelgroepen

armen

ouderen

weduwen en weduwnaars

wezen

zieken

periode archief

1890 - 1921

vindplaats

Gemeentearchief Den Haag

openbaarheid

volledig

omvang; inventarisnummers

35 meter
502 inv. nrs.

informatiedrager

papier

vernietigd

het archief maakt de indruk goed bewaard te zijn

toegang(en)

inventaris door J.E.J. Geselschap en G. ’t Hart (1959) met summiere historische inleiding (1 p.)

kenmerk toegang

nr. 410

indices op toegang

geen

originele archivalia van archiefvormer in andere archieven

onbekend

originele archivalia van andere archiefvormers in dit archief; gedeponeerde archieven

geen

opmerkingen

geen

structuur archief

structuur toegang

bijlagen bij de toegang

statistische gegevens

inhoud overig

verwijzingen naar wetten, maatregelen en/of de uitvoering daarvan

Armenwet (1912).

verwijzing naar andere archiefvormers

geografische verwijzingen

burgerlijke armbesturen kwamen in heel Nederland, behalve in ???????

internationaal

niet van toepassing

opmerkingen

Instellingen en personen

Typebeschrijving