Instellingen en personen

 
English | Nederlands

Instelling

ALGEMEEN
Naam Centraal Bureau voor de Statistiek
naam, varianten C.B.S.
CBS
periode van bestaan 1899 - 1967
organisatie en inrichting opgericht in 1899 als een autonome rijksdienst die tot 1932 onder het ministerie van Binnenlandse Zaken en daarna onder dat van Economische Zaken viel
volgens het KB van 1899 staat aan het hoofd van het CBS een directeur die bij KB benoemd wordt
vanaf 1927 droegen deze heren de persoonlijke titel van directeur-generaal
de Centrale Commissie voor de Statistiek mag voor deze functie een kandidaat aanbevelen bij de minister
de directeur is verantwoordelijk voor de uitvoering van de werkzaamheden en is bevoegd om direct met derden, zoals departementen te corresponderen
in 1901 kwamen er vier afdelingen
de sociale zekerheid viel onder afdeling II: Economische en sociale statistieken
afdeling III hield zich onder meer bezig met armenzorgstatistieken
deze structuur bleef in grote lijnen tot 1940 bestaan
als gevolg van de oorlog nam het aantal afdelingen toe tot 11 in 1943
in 1947 startte een grote reorganisatie
sedert 1994 valt het onderwerp sociale zekerheid onder divisie IV Sociaal-economische statistieken (SEC) die weer verdeeld is in de sectoren: werknemers, inkomen en vermogen, bevolking, onderwijs en sociale zekerheid, consumentenprijzen, sociaal-economische persoonsenquêtes en integratie en presentatie

directeuren van het CBS waren:
prof. dr. C.A. Verrijn Stuart, 1899-1906
prof. dr. H.W. Methorst, 1906-1939
prof. dr. Ph.J. Idenburg, 1939-1966
dr. J.Ch.W. Verstege, 1966-1973
prof. G. Goudswaard, 1974-1977
prof. dr. W. Begeer, 1977-1991
prof. dr. A.P.J. Abrahamse, 1991-
taak, activiteiten de taakstelling was volgens artikel 2 van het KB van 1899: “ [het CBS] verzamelt, bewerkt en publiceert, voor zoover de beschikbare middelen het toelaten, de statistische opgaven, die door den Directeur voor practijk of wetenschap nuttig geacht worden.?
zonder voorafgaande machtiging van de Centrale Commissie voor de Statistiek mag de directeur geen nieuw onderzoek aanvangen
de directeur is ambtshalve lid van de CCS
de CCS kan op eigen initiatief of op verzoek van een minister het CBS opdragen onderzoek te verrichten
de directeur moet daaraan voldoen, behoudens recht van beroep op de minister
het CBS verzamelt alle statistische stukken over Nederland en de koloniën en ontvangt een exemplaar van alle door lagere overheden uitgegeven statistische bescheiden
CCS en CBS zenden een jaarverslag aan de minister van Binnenlandse Zaken
aanvankelijk werd dit geplaatst in de Staatscourant, maar al spoedig werd dit een op zich zelf staande publicatie
bij de oprichting nam het CBS het archief en de bibliotheek van de CCS over (art. 43 van het KB van 1899)
vanaf 1918 luidde de taakstelling volgens art 2 derde lid van een toen uitgevaardigd KB: ?De Centrale Commissie draagt op eigen initiatief of in opdracht van Onzen Minister van Binnenlandsche Zaken, het verzamelen, bewerken en publiceeren van statistische opgaven aan den Directeur van het Centraal Bureau op, aan welke opdracht deze verplicht is te voldoen, behoudens, in geval van bezwaar tegen eene opdracht op eigen initiatief der Commissie, beroep op Onzen genoemden Minister?;

het CBS verzorgde gedurende de onderzoeksperiode de volgende op het onderwerp betrekking hebbende statistieken:
vakverenigingen (vanaf 1899
overgenomen van de CCS)
armwezen (vanaf 1903, overgenomen van Binnenlandse Zaken)
werkloosheid (vanaf 1906
eigen initiatief)
loon en arbeidsduur van tegen ongevallen verzekerde arbeiders (vanaf 1907
eigen initiatief
vanaf 1915 maakte het CBS daarvoor gebruik van de gegevens verzameld door de Rijksverzekeringsbank)
bureaus voor rechtshulp aan on- en minvermogenden (eigen initiatief
vanaf 1913
na 1921 gestaakt wegens bezuiniging)
overbruggingsuitkeringen (vanaf ca. 1946 overgenomen van Sociale Zaken)
de werkloosheidsstatistiek was echter tot 1 januari 1989 ook een zaak van het Ministerie van Sociale Zaken die zijn gegevens weer baseerde op de sterk vervuilde statistieken van het netwerk van  gemeentelijke, later gewestelijke arbeidsbureaus.
voorloper
enkele gemeentelijke o.m. in Amsterdam, Den Haag, Rotterdam (vanaf 1892) en Utrecht hadden eigen statistische bureaus diez elfstandig onderzoek verrichtten en daarover publiceerden
opvolger
niet van toepassing
literatuur (NCC) De bibliotheek van het Centraal Bureau voor de Statistiek in Voorburg (ZH) is zeer goed voorzien, niet alleen van alle publicaties van het Bureau, maar ook van andere literatuur over statistiek of werken met statistische gegevens
zie hiervoor de NCC

 
voorgeschiedenis

[Verrijn Stuart, C.A.]
Bijdragen tot de statistiek van Nederland. Nieuwe volgreeks. Uitgegeven door het Centraal Bureau voor de Statistiek
Den Haag, 1902 (facsimileherdruk ca. 1975).  224 p.
[over het onderwerp handelen:  armwezen (p. 108-116), enquêtes naar arbeidsomstandigheden (p. 139-141), verslagen van de inspecteurs van de arbeid (p. 141-144), verslagen van de Kamers van Arbeid (p. 144-148), spaar- en leenbanken (p. 211-215), verzekeringsstatistiek (p. 217), begrafenis- en ziekenfondsen (p. 218), arbeidersverenigingen (p. 221), werkloosheid en arbeidsbeurzen (p. 222-223), arbeidersbudgets (p. 223).


bronnen

Assen, J.G.M., en M.L. van der Heijde
Bronnen van het Centraal Bureau voor de Statistiek
Nijmegen [Katholieke Universiteit, Geografisch en Planologisch Instituut, Sociologisch Instituut], 1985, 3 dln. in 5 banden.


teksten, onder meer van wetten en wettelijke regelingen

Statistiekwetgeving. Wet op het Centraal bureau en de Centrale commissie voor de statistiek: wet van 18 april 1996, Stb. 258, houdende een instellingsregeling voor het Centraal bureau en de Centrale commissie voor de statistiek; wet van 28 december 1936, Stb. 639DD, houdende maatregelen tot het verkrijgen van juiste economische statistieken. Met aantekeningen, uitvoeringsmaatregelen en alfabetische registers, bewerkt door M.J. Quartel
Deventer, 1996. 82 p.
[Nederlandse wetgeving, editie Schuurman & Jordens, nr.  36]

Notulen der vergaderingen van de Centrale Commissie voor de Statistiek, van hare oprichting in 1892 tot en met 1898
’s-Gravenhage, 1898. 232 p.

Notulen der vergaderingen van de Centrale Commissie voor de Statistiek, van hare reorganisatie in 1899 tot en met 1904
’s-Gravenhage, 1906. 323 p.

 
jaarverslagen

Jaarverslag over ... [1899-1992]. Centraal Bureau voor de Statistiek
's-Gravenhage/Voorburg, 1900-1994
[Ook met omslagtitel: Verslag van het Centraal Bureau voor de Statistiek over het jaar ... , en: Jaarverslag van het Centraal Bureau voor de Statistiek en de Diensten der Volks- en Beroepstelling en Bedrijfstelling over het jaar .... M.i.v. 1901 onder de titel: Jaarverslag van het Centraal Bureau voor de Statistiek over .... ]


publicaties van het Centraal Bureau voor de Statistiek

Methorst, H.W.
"Internationale Statistiek", in:
Tijdschrift voor Economische Geografie , 17 (1926), p. 5-14
[betreft onder meer werkloosheidsstatistiek en -verzekering]

Systematisch overzicht van de publicaties van het C.B.S.
Utrecht, 1953-1957
[Voortgezet als: Systematisch overzicht van de publicaties. Centraal Bureau voor de Statistiek ]

Bijdragen tot de Statistiek van Nederland
I.  Statistiek van de arbeidersvereenigingen. 1894
IV. Onderzoek naar de geschiedenis en werkzaamheid der vakvereenigingen (1896)
[’s-Gravenhage, 1894 en 1896]

Statistiek der vakvereenigingen van werklieden in Nederland.
Deel I (1907) en deel II (1905)
[’s-Gravenhage, 1905 en 1907].

Beknopt overzicht van de omvang der vakbeweging, 1907-1909, 1910 en verder jaarlijks tot en met 1917 of later
[’s-Gravenhage, z.j.]

[CBS]
Statistiek van de loonen en de arbeidsduur der volgens de Ongevallenwet 1901 verzekerde werklieden
's-Gravenhage, 1909-1920
[ Bijdragen tot de statistiek van Nederland. Nieuwe volgreeks , nrs.118, 176, 212, 242, 261, 262, 274, 300, 297. Voortgezet als: Statistiek van loon en arbeidsduur . Aanvankelijk onder de titel: Statistiek van de loonen der volgens de Ongevallenwet 1901 verzekerde werklieden ]

[CBS]
Statistiek van de loonen der volgens de Ongevallenwet 1901 verzekerde werklieden, in 1904 (Provincie Gelderland) = Statistique des salaires des ouvriers assurés selon la loi contre les accidents du travail pendant 1904. (Province de Gueldre), uitgegeven door het Centraal Bureau voor de Statistiek
's-Gravenhage, 1909. 154 p.

[CBS]
Statistiek van de loonen der volgens de Ongevallenwet 1901 verzekerde werklieden in de textielindustrie, in 1908 = Statistique des salaires des ouvriers dans l'industrie textile assurés selon la loi contre les accidents du travail pendant 1908, uitgegeven door het Centraal Bureau voor de Statistiek
's-Gravenhage, 1912. [48] p.

[CBS]
Statistiek van het armwezen over het jaar ...[1902-1920], uitgegeven door het Centraal Bureau voor de Statistiek
Jrg.1 (1902) - jrg.19 (1920), 1921 - 1923 [verschenen 1905-1924]
[Jaarlijks. Afgesplitst van: Verslag over de verrichtingen aangaande het armbestuur in het Koninkrijk der Nederlanden over? . Voortgezet als: Armenzorgstatistiek over het jaar? . 1921 - 1923 uitsluitend in manuscript]

[CBS]
Armenzorgstatistiek over het jaar ...[1924-1945]  uitgegeven door het Centraal Bureau voor de Statistiek 's-Gravenhage, 1926-[1948]
[Verschijnt jaarlijks. Tot en met 1932 in de reeks: Statistiek van Nederland . Voortzetting van: Statistiek van het armwezen over het jaar ? . 1940 - 1941 onder de titel: Armenzorgstatistiek over .... . 1944 niet verschenen. Voortgezet als: Statistiek der sociale zorg. 1942 - 1943 en 1945 uitsluitend in manuscript]

[CBS]
Gegevens betreffende de ouden van dagen, die een uitkeering krijgen ingevolge de Noodwet ouderdomsvoorziening
Den Haag, 1947

[CBS]
Invloed van de Noodwet ouderdomsvoorziening op de uitgaven voor overheidsarmenzorg
Den Haag, 1947
+
NN
Artikel over een onderzoek door het Centraal Bureau voor de Statistiek naar de ouden van dagen die een uitkering hebben krachtens de Noodwet Ouderdomsvoorziening, in:
Sociale Zorg , 11 (1949), p. 114-116

[CBS]
Ondersteuning met geld en levensbehoeften, ingevolge de Armenwet verstrekt door burgerlijke instellingen en gemeentebesturen in de maanden ... in ... gemeenten met meer dan 20.000 inwoners. Centraal Bureau voor de Statistiek, Afdeling Economische en Sociale Statistiek , 1e kw. 1947 - 3e kw. 1952
's-Gravenhage, 1947-1952
[Mededeling Afdeling Economische en Sociale Statistiek, Centraal Bureau voor de Statistiek. Verscheen 1 keer per drie maanden. Voortzetting van: Ondersteuning met geld of met levensbehoeften, ingevolge de Armenwet verstrekt door burgerlijke instellingen en gemeentebesturen in de maanden? . Niet verder verschenen]

[CBS]
Voorlopige gegevens betreffende overbruggingsuitkeringen en sociale bijstand aan werklozen gedurende het tijdvak ... [31 aug./27 sept.1947 - 1 febr./28 febr.1948]? volgens de opgaven, verstrekt door de gemeentebesturen. Centraal Bureau voor de Statistiek, Afdeling 2, W.A.B.
's-Gravenhage [CBS], 1947-1948
[Verscheen 1 keer per maand]

[CBS]
Voorlopige gegevens betreffende uitkeringen aan werklozen volgens overbruggings- en sociale bijstandsregeling gedurende het tijdvak ?[29 febr./27 mrt.1948 - 1/28 juni 1952] ? volgens de opgaven, verstrekt door de gemeentebesturen. Centraal Bureau voor de Statistiek
's-Gravenhage [CBS], 1948-1952

[CBS]
Voorlopige gegevens betreffende complementaire sociale voorzieningen gedurende het tijdvak ? [29 dec.1957/1 feb.1958 - 27 nov./31 dec.1977] ? volgens de opgaven verstrekt door de gemeentebesturen. Centraal Bureau voor de Statistiek
's-Gravenhage [CBS], 1958-[1978]
[Maandelijks]

[CBS]
Economische en sociale kroniek der oorlogsjaren 1940-1945
Utrecht, 1947. 333 p.
[p. 272-282 over de sociale verzekering, p. 300-313 over de werkloosheid en de arbeidsvoorziening en p. 314-333 een calendarium over de periode juni 1939 - juni 1945]

[CBS]
Economische en sociale kroniek [Mei 1945 /Apr. 1946 - Jan./Dec.1947 = jrg.1948, nr. 1 - jrg.1948, nr. 5/6]
Utrecht, 1948
[Verschijnt onregelmatig. Voortzetting van: Economische en sociale kroniek der oorlogsjaren . Niet verder verschenen]

[CBS]
Sociale verzekering, pensioenverzekering, levensverzekering ...Centraal Bureau voor de Statistiek, 1955/1964
Hilversum, [1966]-....

[CBS]
Statistiek van de algemene bijstand ...[1965/1966-1993]. Centraal Bureau voor de Statistiek
's-Gravenhage, 1969-1995
[Verschijnt jaarlijks. Met supplement: Ontvangers van periodieke bijstand . Voortzetting van: Statistiek der sociale zorg .]

[CBS]
Statistisch zakboek ... 1899/1924-1988
's-Gravenhage, [1924]-1988
[Verschijnt jaarlijks. 1925, 1927 en 1989 niet verschenen]

[CBS]
1899-1969. Zeventig jaren statistiek in tijdreeksen
s-Gravenhage, 1970. 189 p.

[CBS]
1899-1994. Vijfennegentig jaren statistiek in tijdreeksen
's-Gravenhage [CBS-Publikaties], 1994. 292 p.

Informatieve documentatie over de verhouding Centrale Commissie voor de Statistiek en Centraal Bureau voor de Statistiek
[Voorburg] [CBS], 1974. [46] p.

Documentatie over de Centrale Commissie voor de Statistiek en het Centraal Bureau voor de Statistiek
[Voorburg] [CBS], 1983. 45 p.

Lijst I, van ingevolge het Werkloosheidsbesluit 1917 gesubsidiëerde vereenigingen met: a. Nationale werkloozenkas;  b. Plaatselijke werkloozenkas. II. van gemeenten, met aanduiding of zij al dan niet zijn toegetreden tot de regeling van het Werkloosheidsbesluit 1917
Den Haag, 1929
[9de druk
nr. 11 van de Uitgaven van den Rijksdienst der Werkloosheidsverzekering en Arbeidsbemiddeling]


statistiek van armenzorg en armenzorginstellingen

Statistiek van het armwezen over het jaar ...[1902-1920], uitgegeven door het Centraal Bureau voor de Statistiek
Jrg.1 (1902) - jrg.19 (1920), 1921 - 1923 [verschenen 1905-1924]
[Jaarlijks. Afgesplitst van: Verslag over de verrichtingen aangaande het armbestuur in het Koninkrijk der Nederlanden over? . Voortgezet als: Armenzorgstatistiek over het jaar? . 1921 - 1923 uitsluitend in manuscript
zie voor besprekingen van deze statistiek de artikelen van Verdonck]

Armenzorgstatistiek over het jaar ...[1924-1945]  uitgegeven door het Centraal Bureau voor de Statistiek 's-Gravenhage, 1926-[1948]
[Verschijnt jaarlijks. Tot en met 1932 in de reeks: Statistiek van Nederland . Voortzetting van: Statistiek van het armwezen over het jaar ? . 1940 - 1941 onder de titel: Armenzorgstatistiek over .... . 1944 niet verschenen. Voortgezet als: Statistiek der sociale zorg. 1942 - 1943 en 1945 uitsluitend in manuscript
zie voor besprekingen de artikelen van Verdonck]

Ondersteuning met geld en levensbehoeften, ingevolge de Armenwet verstrekt door burgerlijke instellingen en gemeentebesturen in de maanden ... in ... gemeenten met meer dan 20.000 inwoners. Centraal Bureau voor de Statistiek, Afdeling Economische en Sociale Statistiek , 1e kwartaal 1947 - 3e kwartaal 1952
's-Gravenhage, 1947-1952
[Mededeling Afdeling Economische en Sociale Statistiek, Centraal Bureau voor de Statistiek. Verscheen 1 keer per 3 maanden. Voortzetting van: Ondersteuning met geld of met levensbehoeften, ingevolge de Armenwet verstrekt door burgerlijke instellingen en gemeentebesturen in de maanden? . Niet verder verschenen]

Statistiek van de algemene bijstand ...[1965/1966-1993]. Centraal Bureau voor de Statistiek
's-Gravenhage, 1969-1995
[Verschijnt jaarlijks. Met supplement: Ontvangers van periodieke bijstand . Voortzetting van: Statistiek der sociale zorg .]


Adriani, A.J.
“Geheimzinnigheid” , in:
Tijdschrift voor Armenzorg , 1 (1900), p. 105-106
[verzoek om inlichtingen van het Statistisch Instituut aan armbesturen niet door allen beantwoord
kritiek op deze geheimzinnigheid]

Adriani, J.H.
“De statistiek van het armwezen”, in:
Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 19 (1918), p. 69-71

Armenzorg in Nederland, in opdracht der Vereeniging voor de staathuishoudkunde en de statistiek
Amsterdam, 1893-1899, 5 dln.
[Amsterdam, Rotterdam, Den Haag, Groningen en Utrecht]

Blankenberg, J.F.L., H.J. de Dompierre de Chaufepié en H. Smissaert,
“Hoeveel burgerlijke armbesturen zijn er in Nederland ?”, in:
Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 4 (1903), p. 9-10

Blankenberg, J.F.L.
“De omvang der armenzorg in Nederland in 1913”, in:
Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 17 (1916), p. 247-249
[analyse van statistische gegevens van het CBS]
+
reactie door Smissaert, p. 255-257

Blankenberg, J.F.L.
“Een kijkje in de keuken der Nederlandsche armenzorg”, in:
Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 17 (1916), p. 53-55, 58-59, 63-65 en 93-94
[analyse van statistische gegevens geput uit de jaarcijfers van het CBS]
+
reactie door H.W. Methorst, directeur van het Centraal Bureau voor de Statistiek, p. 109

Blankenberg, J.F.L.
“De omvang der armenzorg in Nederland in 1914”, in:
Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 18 (1917), p. 159-161
[gegevens uit de door het CBS verzorgde statistiek]

Blankenberg, J.F.L.
“Verslag over de verrichtingen aangaande het armbestuur over 1915”, in:
Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming, 19 (1918), p. 15-16 en 21-22
[kritische bespreking van het rijksverslag over 1915]

Boer, T.J. de
“Het beroep der ondersteunden volgens de Amsterdamsche armenstatistiek”, in:
Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 2 (1923), p. 161-164

CBS
“Overzicht der bedeelde oude lieden boven 60 jaar in 1918”, in:
Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 21 (1920), p. 169-170
[tabel met gegevens per provincie en per soort bedelende instelling]

Delsman, H.C.
“Armenzorg-statistiek” , in:
Tijdschrift voor Armenzorg , 1 (1900), p. 140

Falkenburg,  Ph.
“De statistiek van het armwezen (1902). Bijdrage tot de statistiek van Nederland, uitgegeven door het Centraal Bureau voor de Statistiek”, in:
Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 6 (1905), p. 54-55, 61-63 en 79-81
[bespreking van de eerste publicatie in een serie over het armwezen die het Centraal Bureau voor de Statistiek jaarlijks op basis van art. 193 Grondwet moet gaan maken]

Methorst, H.W.
“De statistiek van het armwezen over 1921”, in:
Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 3(1924), p. 166-168 en 179-180
[bespreking van de voornaamste door het CBS verzamelde en bewerkte gegevens]

Muller-Lulofs, M.G.
“Particuliere- en overheidsarmenzorg
arbeidersbudgets”, in:
Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 12 (1933), p. 3499-3503

Rijken van Olst, H.
2 de herziene druk, Assen, 1961.
[de 1 ste druk was van 1958
bespreking door “W” . in Sociale Zorg, 23 (1961), p. 178-179]

Smissaert, H.
“Hoe groot is het percentage onzer bedeelden?, “, in:
Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 4 (1903), p. 201-202 en 205-206
[discussie ontstaan naar aanleiding van een artikel in “De Protectiebode”]

Smissaert, H.
“Voortgezette statistiek”, in:
Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 4 (1903), p. 271-272

Smissaert, H.
“Onze armenzorgstatistiek”, in:
Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 9 (1908), p. 219-220

Smissaert, H.
“Statistiek van het Armwezen over 1907”, in:
Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 11 (1910), p. 46-49

Smissaert, H.
“Regeeringsverslag over het armbestuur
1908”, in:
Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 11 (1910), p. 173-174

Smissaert, H.
“Statistiek van het armwezen over 1912”, in:
Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 16 (1915), p. 5-9, 13-16 en 21-26 + p. 47

Smissaert, H.
“Statistiek van het armwezen over 1915”, in:
Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 19 (1918), p. 107-111 en 116-117

Smissaert, H.
“Statistiek van het armwezen over het jaar 1916”, in:
Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 20 (1919), p. 88-90, 94-96 en 98-101

Smissaert, H.
“Statistiek van het armwezen over 1917”, in:
Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 21(1920), p. 17-20 en 21-23

Snoeck Henkemans, J.R.
“De Diaconieen en de armenzorg-statistiek”, in:
Tijdschrift voor Armenzorg , 1 (1900), p. 9-12
+
reactie door L.J. van Wijk, p. 32-33
+
reactie door J.A.E A. Lisman, p. 37-38
+
repliek door Snoeck Henkemans, p. 38-39

Verdonck, R.
“De laatste statistiek van het armwezen”, in:
Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 2 (1923), p. 138-139
[het CBS staakt de uitgave van deze statistiek uit bezuinigingsoverwegingen
gebreken van de bestaande statistiek]

Verdonck, R.
“Centrale registers hier en elders”, in:
Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 3 (1924), p. 173-174
[statistische gegevens over centrale registers van bedeelden in Amsterdam en enkele grote Engelse en Amerikaanse steden
in Amsterdam doen alleen de Gereformeerde Kerken en de Evangelisch Lutherse Gemeente nog niet mee]

Verdonck, R.
“De reorganisatie der statistiek van het armwezen”, in:
Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 4 (1925), p. 408-409
+
discussie met H.W. Methorst, p. 435-437, 458-460 en 475-477

Verdonck, R.
“De rijksarmenzorgstatistiek”, in:
Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 6 (1927), p. 1239-1240
[bespreking van de statistiek van het Centraal Bureau voor de Statistiek in zijn vernieuwde opzet over het jaar 1924]
+
reactie door P.J. Coffrie, p. 1271-1272

Verdonck, R.
“De Nederlandsche armenzorg in 1925”, in:
Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 7 (1928), p. 1603-1604, 1634-1635, 1667-1668 en 1699-1700
[bespreking van de statistiek van het Centraal Bureau voor de Statistiek over het jaar 1925]

Verdonck, R.
“De Nederlandsche armenzorg in 1926”, in:
Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 8 (1929), p. 2000, 2013, 2034-2035 en 2050-2051
[bespreking van de statistiek van het Centraal Bureau voor de Statistiek over het jaar 1926]

Verdonck, R.
“Verruiming der armenzorgstatistiek tot een statistiek van sociale bemoeiingen”, in:
Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 8 (1929), p. 2099
[samenvatting van een artikel door J.H. van Zanten in “Gemeentebestuur” over de wenselijkheid van een hervorming van de armenzorgstatistiek
gebreken van de huidige statistiek die geheel gebaseerd is door de gemeentebesturen verstrekte gegevens]

Verdonck, R.
“De uitgaven voor maatschappelijk hulpbetoon in Nederland in het jaar 1927”, in:
Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 9 (1930), p. 2349-2350

Verdonck, R.
“Intercommunale statistiek”, in:
Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 10 (1931), p. 2681-2682
[publicatie van statistische gegevens uit de gemeenten Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Utrecht over het jaar 1928]

Verdonck, R.
“De uitgaven voor maatschappelijk hulpbetoon in Nederland in het jaar 1928”, in:
Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 10 (1931), p. 2808-2809

Verdonck, R.
“De uitgaven voor maatschappelijk hulpbetoon in het jaar 1929”, in:
Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 11 (1932), p. 3125-3127

Verdonck, R.
“Een onderzoek naar de verdeeling der uitgaven van geldelijk gesteunde gezinnen”, in:
Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 12 (1933), p. 3531-3534

Verdonck, R.
“De uitgaven voor maatschappelijk hulpbetoon”, in:
Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 12 (1933), p. 3599-3601

Verdonck, R.
“Uitkomsten van het in 1935 te ’s-Gravenhage ingestelde onderzoek naar de verdeeling der uitgaven van geldelijk gesteunde gezinnen"” in:
Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 14 (1935), p. 4573-4576
[met statistische gegevens over het budget]
+
discussie met J. Rensen, in:
Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 15 (1936), p. 53-55

Verdonck, R.
“Een vergelijking tusschen de uitgaven voor maatschappelijk hulpbetoon in 1929 en 1933”, in:
Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 15 (1936), p. 184-186

Verdonck, R.
“De uitgaven voor maatschappelijk hulpbetoon der in Nederland gevestigde instellingen van weldadigheid”, in:
Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 16 (1937), p. 109-110
[bespreking van de CBS-statistiek over 1934]

Verdonck, R.
“De vanwege de overheid verstrekte ondersteuning met geld of levensbehoeften in 1938”, in:
Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 18 (1939), p. 6-8
[statistische gegevens over grotere gemeenten]

Verrijn Stuart, C.A.
“Eene belangrijke statistiek”, in:
Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 5 (1904), p. 57-58
[statistische gegevens over Hamburg]

Vries, J. de
“Statistiek der sociale zorg”, in:
Tijdschrift voor Maatschappelijk Werk , 3 (1949), p. 244, 258, 275-276, 387-388 en 406
[bespreking van de in 1946 voor het eerst weer verschenen statistiek van het C.B.S.]

Vries, J. de
“De statistiek der sociale zorg over 1947”, in:
Tijdschrift voor Maatschappelijk Werk , 4 (1950), p. 235-236

Wijk, L.J. van
“Armenzorg-statistiek”, in:
Vragen des Tijds , 1899, II, p. 116-126

Wijk, L.J. van
“Armenzorg-Statistiek. Eene ministerieele circulaire” in:
Tijdschrift voor Armenzorg , 1 (1900), p. 89-91

Zanten, J.H. van
“Wijziging van de rijks-statistiek van het armwezen”, in:
Sociaal Weekblad , 12 (1898), p. 158-159 en 166-168

Zanten, J.H. van
Beschouwing over de wijze, waarop de armenzorg behoort beschreven te worden
Amsterdam, z.j. 108 p.
proefschrift Gemeenteuniversiteit van Amsterdam
[over de statistiek van de armenzorg
bespreking door L. Lietaert Peerbolte in: De Economist , 1898, p. 48-54]

Zanten, J.H. van
“Het belang der instellingen van weldadigheid bij een goede statistiek van armoede en armenverzorging”, in:
Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 19 (1918), p. 67-69
[inleiding gehouden door de directeur van het Bureau van Statistiek van de gemeente Amsterdam voor de Amsterdamse Armenraad op 19 maart 1918]

NN
“Armenzorg-verslag en statistiek”, in:
Tijdschrift voor Armenzorg , 1 (1900), p. 91-93
[tekst van adressen van de Diakonie Nederlands Hervormde Gemeente Arnhem en de Vereniging van Armbesturen te Amsterdam aan de minister van Binnenlandse Zaken over details van de statistiek]

Redactie
“Statistiek van het armwezen”, in:
Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 12 (1911), p. 63-66
[uittreksel uit de door het Centraal Bureau voor de Statistiek gepubliceerde statistiek]

Redactie
“Statistiek van het armwezen over het jaar 1910”, in:
Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 14 (1913), p. 221-226 en 229-233 en 237-240

Redactie
“Statistiek van het armwezen over het jaar 1911”, in:
Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 15 (1914), p. 129-135

Redactie
“De uitgaven voor maatschappelijk hulpbetoon in 1931”, in:
Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 13 (1934), p. 3908-3910
[bespreking rijksstatistiek over het jaar 1931]

Redactie
“De armenwet-ondersteuningen in het tweede kwartaal 1941”, in:
Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 20 (1941), p. 278-270


publicaties over het Centraal Bureau voor de Statistiek en over de geschiedenis van de statistiek

Erwich, B., en J.G.S.J. van Maarseveen (red.)
Een eeuw statistieken. Historisch-methodologische schetsen van de Nederlandse officiële statistieken in de twintigste eeuw
Voorburg/Amsterdam, 1999. 616 p.
[Uitgave ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van het Centraal Bureau voor de Statistiek. Op omslag: 1899-1999 cijfers voor iedereen ]
[met een bijdrage van Van Maarseveen over internationale statistieken]

Heringa, A.
“Sociale boekhouding”, in:
De Economist , 1906, p. 447-472 en 554-584
[over het nut van goede overheidsstatistieken, zowel bij gemeenten als bij het rijk]

Kuijlaars, A.-M.
Het huis der getallen. De institutionele geschiedenis van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) en de Centrale Commissie voor de Statistiek (CCS), 1899-1996
Voorburg en Amsterdam, 1999. 603 p.

Maarseveen, J.G.S.J. van, en R. Schreijnders (red.)
Welgeteld een eeuw
Voorburg en Amsterdam, 1999. 207 p.

Stamhuis, Ida H.
Cijfers en Aequaties en ?Kennis der Staatskrachten?. Statistiek in Nederland in de negentiende eeuw
Amsterdam, 1989.  295 p.

Stamhuis, I.H. en Annemarie de Knecht-van Eekelen (red.)
De met cijfers bedekte negentiende eeuw: toepassing van statistiek en waarschijnlijkheidsrekening in Nederland en Vlaanderen tussen 1840 en 1920
Rotterdam, 1992.  78 p.
[overdruk uit: Gewina, 15 (1992), nr. 3].

Gedenkboek uitgegeven ter gelegenheid van het vijf-en-twintig jarig bestaan der Centrale Commissie voor de Statistiek 1892-1917
onder redactie van C.A. Verrijn Stuart
's-Gravenhage, 1917. 136 p.
met: E.W. van Dam van Isselt, “De sociaal-economische statistiek”, p. 49-73

De instelling van de Centrale Commissie voor de Statistiek in 1892
Voorburg [CBS], 1992. 32 p.
typering
zuil
doelgroepen
ARCHIEF
periode archief 1899 - 1967
vindplaats a) en b) Centraal Bureau voor de Statistiek, hoofdkantoor Voorburg
c) Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis, Amsterdam
de stukken op het CBS uit de periode 1899-1950 zullen te zijner tijd worden overgebracht naar het Nationaal Archief
in juni 2003 was dit nog niet gebeurd.
openbaarheid niet openbaar
geïnteresseerden dienen contact op te nemen met het CBS.
omvang; inventarisnummers a) periode 1899-1950
na bewerking: 12,5 meter
749 inv. nrs.
b) periode 1951-
niet bewerkt
onbekend
c) periode 1901-1918
4,5 meter
informatiedrager papier
veel gegevens zijn te vinden op: http://statline.cbs.nl
vernietigd conform interne voorschriften worden de z.g. brondocumenten zoals enquêteformulieren en ingevulde staten, omwille van de bescherming van de privacy ca 10 jaar na datum vernietigd
het CBS mag geen individueel herleidbare gegevens aan derden verstrekken
a) periode 1899-1950
bij het bombardement van het Bezuidenhout in 1945 is veel archief verloren gegaan
in de jaren negentig is het archief op het CBS bewerkt met gebruikmaking van een interne lijst van vernietigbare stukken
voor de bewerking bedroeg de omvang 13 meter, daarna 12,5 meter
b) periode 1950-
conform de interne lijst zijn dossiers vernietigd
dit is op de kaartjes aangegeven.
toegang(en) a) periode 1899-1950
Gelissen, L.M.M.
Inventaris van het archief van het Centraal Bureau voor de Statistiek 1899-1950
Voorburg, 1999.
inventaris met historische en archivistische inleiding (p. 4-22)
b) periode 1951-
kaartsysteem (papier) aanwezig op het hoofdkantoor van het CBS te Voorburg
kenmerk toegang geen
indices op toegang inv.-Gelissen: trefwoordenindex
originele archivalia van archiefvormer in andere archieven geen
originele archivalia van andere archiefvormers in dit archief; gedeponeerde archieven geen
opmerkingen geen
INHOUD
structuur archief tot 1952 beheerden de afdelingen hun eigen archief
in dat jaar werd het Bureau Post- en Archiefzaken opgericht dat de archieven in de semi-statische fase beheert
thans is het archief zaaksgewijs geordend volgens een door het CBS gemaakte cijfercode
stukken over het onderwerp  sociale zekerheid staan in de rubrieken 12.331 (arbeid) en 12.36 (maatschappelijk werk inclusief armenzorg)
in dit format worden voor de stukken beschreven in het kaartsysteem de codenummers aangegeven gevolgd door een tweede cijfercode, waardoor identificatie van het stuk mogelijk is.
structuur toegang deze volgt het archief
bijlagen bij de toegang I en II   Bezetting van leidende posities bij het CBS (directeuren, adjunct-directeuren, hoofden van afdelingen, divisies en sectoren), periode 1899-1999
III  Trefwoordenindex op de inventaris
statistische gegevens a) periode 1899-1950 :
statistiek vakbeweging, 1893-1948 (inv. nrs. 388-390)
statistiek werkloosheid en arbeidsbemiddeling, 1925-1950 (inv. nrs. 406-407)
statistiek armwezen, 1854-1950 (inv. nrs. 552-563)
(NB: met geschiedenis van deze statistiek vanaf 1854
verder correspondentie met de CCS, gemeenten, Ver. Directeuren Maatschappelijk Hulpbetoon, ministerie van Sociale Zaken etc.)
statistiek werklozenzorg, 1932-1939 (inv. nr. 565)

b) periode 1950-:
statistiek pensioenvoorzieningen in ondernemingen, 1938 (12.331.25 - D 370)
statistiek pensioenvoorzieningen per 1 januari 1953 (12.331.25 - D 371)
bedrijfsongevallenstatistiek, 1922-1940 (12.331.46 - D 4066)
bedrijfsongevallenstatistiek, 1966- (12.331.46 - D 6890)
bedrijfsongevallenstatistiek, 1952- (12.331.46 - D 8249 en D 15 528)
bedrijfsongevallenstatistiek, historische beschrijving, 1966- (12.331.46 - D 10 579)
ziekteverzuim- en diagnosestatistiek, 1951-1967- (12.331.316.3 _ D 7937, 14 020, 20 666, 1260, 1714)
statistiek van doodsoorzaken en letsels, 1956- (12.331.46 - D 5306)
statistiek bureaus voor rechtshulp aan on- en minvermogenden, 1912-1921 (12.364.1 - D 20 956 en 3481)
vervanging statistiek der sociale zorg door een statistiek algemene bijstand en een voor maatschappelijk werk, 1964-1965 (12.364.4/.6 - D 7927 en 16 011)
(NB: de statistiek sociale zorg volgde weer op de statistiek van het  armwezen)
statistiek collecten, armengelden en verhaal cf. art. 63 van de Armenwet, 1953-1966 (12.364.4.052 - D 16 183 en 20 577)
(NB: alleen blanco vragenlijsten en historische beschrijving)
statistiek openbare inzamelingen, 1952-1972 (12.364.4.073.517 - D 1605)
statistiek werklozenzorg, 1932-1939 (12.364.42 - D 234)
statistiek sociale zorg, 1956-1963 (12.364.42 - D 5665)
statistiek algemene bijstand, 1964-1974 (12.364.42 - D 7330, 7331, 16 178)
statistiek sociale verzekeringen, 1952-1967 (12.368.4 - D 1902, D 7494, D 1947)
statistiek wachtgeld- en werkloosheidsverzekering (later genaamd Werkloosheidswet (WW) en Wet Werkloosheidsvoorziening (WWV), 1908- en 1950-1967- (12.368.4 - D 20 578, D 2256, D 15 248, D16 099 en D 21 138)
statistiek verzekerden Ongevallenwet-1921, 1950-1956 (12.368.41 - D 3914)
inhoud overig a) periode 1899-1950:
onderzoek naar armenzorginstellingen die met een batig saldo werkten, 1936-1937 (inv. nr. 551)
enquête ouden van dagen, 1950-1951 (inv. nr. 572)
correspondentie met de CCS over statistiek overtredingen sociale wetgeving, 1923 (inv. nr. 573)
correspondentie met de CCS over ziekte onder loodwitarbeiders, 1922-1927 (inv. nr. 611)
correspondentie met de CCS over de ziektestatistiek, 1921-1951 (inv. nr. 612)
conferenties van arbeidsstatistici van de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO), 1947 en 1949 (inv. nrs. 702-708)

b) periode 1950-:
circulaires maandstatistiek ondersteuning met geld en levensbehoeften, 1948-1949 (12.364.42 - D 53)

c) op het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis:
hier bevindt zich een van het CBS afkomstige knipselverzameling over de periode 1901-1918
omvang hiervan is 4,5 meter
onbekend is waar zich het vervolg op deze verzameling bevindt
hierin bevinden zich stukken over:
werkloosheid (inv. nr. 197)
sociale verzekeringen in andere landen (inv. nrs. 202-206)
verwijzingen naar wetten, maatregelen en/of de uitvoering daarvan Ongevallenwet (1901)
Beroepswet (1902)
Armenwet (1912)
Radenwet (1913)
Ziektewet (1913/1929)
Invaliditeitswet (1913/1919)
Noodregeling-Treub (1914)
Werkloosheidsbesluit (1917)
Ouderdomswet (1919)
Wet op de Rijksverzekeringsbank (1920)
Ongevallenwet (1921)
virculaires steunverlening 1932-
Organisatiewet Sociale Verzekering (1933)
Kinderbijslagwet (1939)
Noodwet Ouderdomsvoorziening (1947)
Kinderbijslagwet voor rentetrekkers (1948)
Werkloosheidswet (1949)
Wet op de Bedrijfsorganisatie (1950)
Noodwet Kinderbijslag Kleine Zelfstandigen (1951)
Organisatiewet Sociale Verzekering (1952)
Beroepswet (1955)
Algemene Ouderdomswet (1957)
Wet op de Sociale Verzekeringsbank en de Raden van Arbeid (1956)
Algemene Weduwen- en Wezenwet (1959)
Algemene Kinderbijslagwet (1962)
Interimwet Invaliditeitsrentetrekkers (1962)
Algemene Bijstandswet (1963)
Wet Werkloosheidsvoorziening (1964)
Wet op de Arbeidsongeschiktheidsverzekering (1966).

interne organisatie
KB van 9 januari 1899 (Staatsblad 43) (oprichting)
beschikking minister van Binnenlandse Zaken van 17 maart 1899 (instructie directeur CBS)
KB van 5 september 1918 (Staatsblad 543)
wet van 18 april 1996 (Staatsblad 258) (verving KB van 1899)
verwijzing naar andere archiefvormers
kopieen van brondocumenten kunnen zich nog bevinden in gemeente- en provinciale archieven, al is in het algemeen gesproken de kans groot dat deze stukken daar zijn vernietigd; brondocumenten over de sociale voorzieningen (uitgetrokken werklozen, gemeentelijke sociale werkvoorziening etc.) zijn nog aanwezig in het archief van de directie Complementaire Sociale Voorzieningen, periode 1952-1976
geografische verwijzingen Nederland
internationaal niet van toepassing
opmerkingen de CCS en het Centraal Bureau voor de Statistiek hadden zeer nauwe, in wet- en regelgeving vastgelegde, banden met elkaar
zij werkten steeds nauw samen
zie derhalve ook het format van de CCS
een groot deel van het archief bestaat uit correspondentie van CBS met de CCS
de fiches met dossiers daterend van voor 1945 die herkenbaar aanwezig waren in de inventaris-Gelissen zijn onder de periode b) niet nogmaals vermeld
in het kaartsysteem trof ik nog de volgende dossiers aan:
overname archiefstukken door het Algemeen Rijksarchief, 1939 (02.651.56 - D 2)
overdracht grondmateriaal aan de bibliotheek van het CBS of aan andere instellingen, 1959- (02.651.56 - D 12 589)
vernietigingsvoorschriften 1920- (02.651.57 - D 83)
vernietiging van statistisch materiaal in oorlogstijd, 1927 (02.651.57 - D 1806)
NB: “geheim”
reeks dossiers code 02.651.57 over vernietiging van “grondmateriaal”,
bijv. Vernietiging grondmateriaal divisie IV sociaal-economische statistieken, 1995- (02.651.57 - D 26 144)
de vindplaats van de serie verslagen van directievergaderingen van vóór 1974 is niet bekend
in het kaartsysteem vangt deze serie pas aan in 1974