Instellingen en personen

 
English | Nederlands

Instelling

ALGEMEEN
Naam Nederlands Werkliedenverbond Patrimonium, afdeling Amsterdam
naam, varianten Nederlandsch Werkliedenverbond Patrimonium Christelijke Werkliedenvereeniging Patrimonium te Amsterdam
Christelijke Sociale Vereniging Patrimonium te Amsterdam patrimonium betekent ’vaderlijk erfdeel’.
periode van bestaan 1890 - 1967
organisatie en inrichting Patrimonium werd op 3 januari 1876 in Amsterdam opgericht door W.C. Beeremans, K. (Klaas) Kater en J. Witmond
voor de eerste vergadering werden ook uitgenodigd: J.J. Glindermans, W. Hovy (een fabrikant), J. Karres, B. Poesiat, J. Verweij en J. Wolbers
opzet was een organisatie voor werklieden
vanaf 1880 opereerde Patrimonium als een landelijke organisatie
het bestuur van het Verbond bestond uit zeven werklieden
niet-arbeiders konden buitengewoon lid worden
deze leden waaronder dominees, werkgevers en burgemeesters, kozen uit hun midden een Commissie van Advies
het Verbond kende afdelingen met dezelfde bestuursstructuur
  in 1900 telde het Verbond 172 afdelingen met 12.250 afdelingen, voornamelijk gesitueerd in Noord- en Zuid-Holland, Friesland en Groningen
het Verbond betrok na 1886 zijn aanhang steeds meer uit het gereformeerde volksdeel
de in 1890 door ds. J.Th. de Visser opgerichte ‘Christelijk Nationale Werkmansbond van leden der Nederlandsche Hervormde Kerk’ putte zijn leden vooral uit laatstgenoemde groep

voorzitters waren:
Klaas Kater, 1876-1900
P. van Vliet jr., 1900-1927
taak, activiteiten grondslag was de christelijke wereldbeschouwing en de daarop gebaseerde overtuiging dat er geen onoverbrugbare tegenstelling bestond tussen patroons en werklieden
niet-arbeiders konden dan ook buitengewoon lid worden
het doel was aanvankelijk ‘herkerstening’ van de hele samenleving
aanvankelijk leidde dit tot veel discussie in eigen kring
pas vanaf ca. 1880 kwam het meer tot gerichte acties
vanaf 1886 werden plaatselijke woningbouwverenigingen opgericht die nog lang bleven bestaan
op aandrang van het Verbond werd in 1891 een door Abraham Kuyper geleid Christelijk Sociaal Congres gehouden
in 1893 namen de door Pieter van Vliet jr. geleide Friese afdelingen een Sociaal Program aan met onder meer als eis ziekenfondsen, arbeiderspensioenen en verzekeringen tegen de gevolgen van ongevallen en invaliditeit
in 1894 kreeg het landelijk Verbond een overigens veel gematigder Sociaal Program
onder leiding van ds. A.S. Talma, die in 1900 hoofdredacteur van het gelijknamige orgaan was geworden, ging men streven naar de oprichting van een vakorganisatie
in 1900 werd een Christelijk Arbeidssecretariaat opgericht dat weer de voorloper was van het in 1909 officieel opgerichte Christelijk Nationaal Vakverbond
Patrimonium bleef wel bestaan, maar zijn rol was grotendeels uitgespeeld
in 1942 werd het Verbond door toedoen van de bezetter opgeheven
na de oorlog kwam het wel tot een heroprichting, maar over deze periode is weinig bekend.
voorloper
geen
opvolger
literatuur (NCC) publicaties van Patrimonium

De Werkmansvriend , 1 (1879) - 17 (1888)
geredigeerd door J. Wolbers
opgevolgd door:

Patrimonium , 1 (1886) - 55 (1941) en 56 (1945) - 91 (1980)
het officiële orgaan van het Verbond.
NB: in het Archief en Documentatiecentrum van de Gereformeerde Kerken in Kampen bevinden zich de jaargangen 39 (1925) - 54 (1940) van de algemene editie van  “Patrimonium. Christelijk Sociaal Weekblad. Officieel Orgaan van het Nederlands Werkliedenverbond Patrimonium”.

publicaties over Patrimonium

Hagoort, R.
Patrimonium (Vaderlijk erfdeel). gedenkboek bij het gouden jubileum
Kampen, 1927
[de schrijver kwam voort uit de wereld van Patrimonium]

Hagoort, R.
Het beginsel behouden. Gedenkboek van het Nederlands Werkliedenverbond Patrimonium over de jaren 1891-1927
z. pl., 1934

Hagoort, R.
De christelijk-sociale beweging
1 ste druk, Franeker, 1933
2 de druk Franeker, 1955.  283 p. 

Kruithof, Bernard
“Trouw aan het beginsel. De christelijk-sociale beweging in Nederland van +/- 1875 tot 1909”, in:
Tijdschrift voor Sociale Geschiedenis , 7 (1981), nr. 24, p. 347-373
[geschiedenis van Verbond in de periode 1876-1909]

Zie ook de biografieën van Klaas Kater en Pieter van Vliet jr. in het Woordenboek Socialisme en Arbeidersbeweging, deel III, resp. p. 89-92 en p. 218-221.
typering
zuil protestantse zuil
doelgroepen
ARCHIEF
periode archief 1892 - 1967 b) onbekend
vindplaats a) Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlandse Protestantisme, Amsterdam
b) Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis, Amsterdam, map “Divers Archiefmateriaal over Patrimonium” (zie artikel Kruithof, eindnoot 58)
openbaarheid a) en b) volledig
omvang; inventarisnummers a) 26 dozen, dus ca. 3,75 meter
26 inv. nrs.
informatiedrager papier
vernietigd dubbele exemplaren zijn verwijderd
tijdschriften zijn overgebracht naar de tijdschriftencollectie van het Historisch Documentatiecentrum voor het Nederlands Protestantisme.
toegang(en) plaatsingslijst met inleiding (2 p.) door M.A. Urbanus-Kuiper (2002)
kenmerk toegang archief nr. 9
indices op toegang geen
originele archivalia van archiefvormer in andere archieven onbekend
originele archivalia van andere archiefvormers in dit archief; gedeponeerde archieven geen
opmerkingen Kruithof (zie literatuuropgave)  beweerde in 1981 (p. 347) dat het landelijk archief van Patrimonium verloren is gegaan
mogelijk is het na 1981 teruggevonden.
INHOUD
structuur archief de oorspronkelijke structuur van het archief is onbekend
structuur toegang de oorspronkelijke omslagen zijn zoveel mogelijk intact gelaten
bijlagen bij de toegang geen
statistische gegevens geen
inhoud overig statuten en huishoudelijke reglementen, 1901-1967- (inv.nr. 2)
jaar- en financiële verslagen, 1917-1967- (inv.nr. 2)
herdenkingsboekjes ter gelegenheid van het 15-, 50- en 60-jarig bestaan, 1892-1936 (inv.nr. 1)
gestencild drukwerk, onder andere circulaires en convocaties, 1964-1967- (inv. nr. 4-5).
verwijzingen naar wetten, maatregelen en/of de uitvoering daarvan geen
verwijzing naar andere archiefvormers
geografische verwijzingen Nederland
internationaal niet van toepassing
opmerkingen geen