Typebeschrijving

ALGEMEEN
Naam	Armenraad ’s-Hertogenbosch
naam, varianten	na 1945 noemden de Armenraden zich Sociale Raden deze archiefbeschrijving is bedoeld als een voorbeeld van een armenraad in een middelgrote stad.
periode van bestaan	1913 - 1935
organisatie en inrichting	algemeen de Armenraden konden krachtens de Armenwet van 1912 worden ingesteld en bestonden uit vertegenwoordigers van instellingen van weldadigheid de oprichting geschiedde bij KB de burgerlijke instellingen van weldadigheid moesten deelnemen, de overige instellingen konden daar zelf over beslissen de leden van de raad traden om de vier jaar af, maar waren terstond herkiesbaar de voorzitter werd gekozen uit of buiten de leden de raden hadden een ambtelijk bureau met aan het hoofd een door de minister van Binnenlandse Zaken benoemde en betaalde secretaris de oudste armenraad is die van Den Haag die op 22 januari 1913 werd geïnstalleerd in 1923 bestonden er 31 Armenraden, in 1934 waren dat er 29 meestal waren zij gevestigd in de grote steden tijdens het Interbellum pleitten sommigen er tevergeefs voor om het land te verdelen in districten met ieder een armenraad als gevolg van de bezuinigingswet van 1935 werden met ingang van 1 mei 1936 opgeheven de armenraden in: Breda, Dordrecht, Enschede, Gouda, ’s-Hertogenbosch, Den Helder, Meppel, Zaandam en Leeuwarden (KB van 14 januari 1936) tijdens de oorlog heeft een door Romme geleide commissie plannen beraamd voor een omvorming van de Armenraden tot uitkeringskantoren onder leiding van een bestuur bestaande uit vertegenwoordigers van werkgevers, werknemers en kroonleden hiervan kwam echter niets terecht (zie Breedveld en Van Galen, Gaius. De onverstoorbare gang van W.F. de Gaay Fortman, p. 112) bij de inwerkingtreding van de Algemene Bijstandswet per 1 januari 1965 werden de Sociale Raden opgeheven ’s-Hertogenbosch De Bossche Armenraad werd opgericht bij KB van 3 juni 1913 en opgeheven in 1935 bij de oprichting traden 20 instellingen toe in 1917 kwamen daar nog eens vijf instellingen bij, onder andere de Diakonie van de Hervormde Gemeente in dat jaar deden de volgende instellingen mee: Burgerlijk Armbestuur (onderdeel van de Godshuizen) Diakonie van de Evangelisch-Lutherse Gemeente Diakonie van de Gereformeerde Kerk Diakonie van de Hervormde Gemeente Nederlands Israëlithische Gemeente St. Vincentius, Bijzondere Raad en 6 conferenties St. Elisabeth, Hoofdbestuur en 5 conferenties Genootschap Tomech Daliem (Joods) Fonds tot ondersteuning van behoeftige kraamvrouwen Stichting voor minvermogende ooglijders afdeling van de Vereniging tot steun van verwaarloosden en gevallenen R.K. Huisverpleging afdeling Tot Steun voor Noord-Brabant en Limburg Algemene Commissie voor Kinderverpleging en Kinderbescherming in 1933 waren 29 instellingen lid, zodat toen alle of bijna alle Bossche charitatieve instellingen waren aangesloten de Raad kende een dagelijks bestuur dat ongeveer eens per kwartaal vergaderde en een jaarlijks plaatsvindende algemene ledenvergadering van commisies wordt geen melding gemaakt de Raad had een eigen kantoor.
taak, activiteiten	algemeen art. 56 van de Armenwet geeft een taakomschrijving de voornaamste taken waren: 1) doen van onderzoek naar de omstandigheden van personen die hulp hadden aangevraagd 2) aanleggen van een register met ingewonnen inlichtingen en andere gegevens 3) verstrekken van inlichtingen verkregen door 1) en 2) aan onder meer instellingen van weldadigheid 4) zich op de hoogte stellen en houden van het armwezen in het ambtsgebied 5) geven van advies, gevraagd en ongevraagd, aan overheden en instellingen van weldadigheid over de armenzorg 6) “bespreken van gemeenschappelijke belangen en het beramen van maatregelen tot bevordering van goede armenverzorging, in het bijzonder het steunen en bevorderen van samenwerking van alle instellingen van weldadigheid, in het ambtsgebied werkzaam.” 7) uitbrengen van een jaarverslag volgens een door de minister van Binnenlandse Zaken bepaalde vorm registers van inlichtingen konden door burgemeester en wethouders ook worden aangelegd in plaatsen waar geen armenraad bestond ook particuliere organisaties konden dit doen, zoals in Assen waar het gemeentebestuur, organisaties voor de armenzorg en zelfs particuliere personen in de periode 1882-1891 een z.g. Kamer van Navraag hadden armbesturen konden informeren bij de raad of de aanvrager van een uitkering reeds door anderen bedeeld werd de grote armenraden legden een uitgebreide documentatie aan over instellingen zie voor de functies die een armenraad behoorde te hebben ook de drie artikelen van J. Everts uit 1916-1919 in de literatuurlijst hieronder ’s-Hertogenbosch register van inlichtingen een van de belangrijksten taken van de Armenraad was de coördinatie van de armenzorg voor dit doel legde de Bossche Armenraad een register van inlichtingen aan, ook wel kamer van navraag genaamd met de aanleg van dit uit systeemkaarten bestaande register werd in 1914 begonnen na het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog werkten alle instellingen mee aan het beschikbaarstellen van gegevens, behalve de Diaconie van de Gereformeerde Kerk die dit strijdig achtte “met de Gereformeerde beginselen en den aard der broederlijke liefde. “(jaarverslag Armenraad 1914) op 1 januari 1915 telde het register 518 volledige dossiers en bijzonderheden over nog eens 250 gezinnen die niet in de dossiers voorkomen het Algemeen Armbestuur (Godshuizen) hield de Armenraad wekelijks op de hoogte van nieuwe en stopgezette ondersteuningen in het jaarverslag over 1917 uitte het bestuur van de Raad de wens dat de andere armbesturen dit ook zouden doen, zodat de werkwijze minder omslachtig zou worden, maar hier kwam niets van lijstjes met deze op naam gestelde gegevens van het Algemeen Armbestuur bevinden zich nog wel in de serie ingekomen stukken de Raad bracht af en toe schriftelijke rapporten uit de meeste inlichtingen werden mondeling verstrekt in 1929 wordt melding gemaakt van telefonische inlichtingen in 1915 werden in een speciaal register 397 verzoeken om hulp en inlichtingen ingeschreven in 1918 werd het salaris van de ambtenaar die het onderzoek deed verhoogd tot Fl. 250, in ruil waarvoor hij alles wat hij te weten kwam in de dossiers moest verwerken in de jaren daarna wordt geklaagd dat het register, hoewel het gratis is, nog te weinig wordt gebruikt de meeste inlichtingen werden gegeven aan het Algemeen Armbestuur het register is niet bewaard gebleven in de jaarverslagen zijn lijsten te vinden van openbare collecten en de verkoop van speldjes en lijsten van subsidies die de gemeente gaf aan charitatieve instellingen vaste onderdelen in het jaarverslag zijn ook de geneeskundige armenzorg en een paragraaf over de toestand van het armwezen in het jaarverslag over 1920 wordt gemeld dat het gemeentebestuur de voorzitter van Armenraad had aangewezen als beheerder van de fondsen van de voormalige gilden der korenkopers en grutters, lintwerkers en het kramersgilde in het laatste jaarverslag over 1935 wordt gememoreerd dat uit deze fondsen Fl. 135,- was ontvangen de Raad verzamelde ook de statistische gegevens voor het landelijke verslag van het armwezen en zond deze door de verslagen geven derhalve in kort bestek een indruk van de totale armenzorg in de stad ‘s-Hertogenbosch.
voorloper	geen; de coördinatie van de armenzorg in ’s-Hertogenbosch werd al aan het einde van de 18de eeuw als een groot probleem beschouwd
opvolger	geen
literatuur	voorgeschiedenis tot 1913 (in chronologische volgorde) Pekelharing, A. “Algemeene armenraden”, in: Sociaal Weekblad , 11 (1897), p. 263-264, 271-273, 277-279 en 301-303 NN “Vereeniging van Armbesturen”, in: Sociaal Weekblad , 13 (1899), p. 350-352 [nieuwe vereniging van bijna alle armbesturen opgericht in Amsterdam] + reactie door J. Hermans jr. “Armbestuur en Diaconie”, in: Sociaal Weekblad , 13 (1899), p. 395-396 Redactie “Inrichting en Werkkring van plaatselijke Armenraden”, in: Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 11 (1910), p. 9-16, 17-24 en 25-28 [tekst van het verslag van een vergadering van de Vereniging van Armbesturen te Amsterdam gehouden op 13 december 1909 met tekst van de “aangenomen grondslagen”] Boas, Lod. S. “De Armenraad in de Nederlandsche Vereeniging voor Armenzorg en Weldadigheid”, in: Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 10 (1909), p. 243-245 + reactie door J.R. Snoeck Henkemans, p. 252-253 Hoop Scheffer, J.G.N. de “Armenraad”, in: Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 10 (1909), p. 281-285 [inleiding geschreven door de oud-voorzitter van de Vereniging van Armbesturen te Amsterdam voor een vergadering van deze vereniging over dit onderwerp] + verslag van deze vergadering door J.R. Snoeck Henkemans, p. 292-293 Welke is de taak der overheid in zake armenzorg?, J.G.L. Nolst Trenité, D.A.P.N. Koolen. Inrichting en werkkring van het plaatselijke armenraden, L.J. van Wijk, J. Everts Haarlem, 1909, 128 p., [Geschriften van de Nederlandsche vereeniging voor armenzorg en weldadigheid te Amsterdam, 2. Praeadviezen voor de algemeene vergadering, 1909] Verslag over de bespreking van het onderwerp: inrichting en werkkring van de plaatselijke armenraden benevens inleiding tot die bespreking, opgesteld door J. G. N. de Hoop Scheffer [Z.pl.], 1910, 108 p. [Snoeck Henkemans, J.R.] “Armenraden”, in: Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 13 (1912), p. 369-374 [rede gehouden voor de Vereniging van Armbesturen te Amsterdam) Redactie “Veertiende en laatste verslag van de Vereeniging van Armbesturen te Amsterdam (1 Januari 1912 tot Ultimo Juni 1913)”, in: Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 14 (1913), p. 253-260 [overzicht van wat in deze periode bereikt is gegevens over het Centraal Kaart-Register de vereniging maakte plaats voor de Armenraad] Snoeck Henkemans, J.R. Het werk der armenraden. Inleiding ... Haarlem, 1913. Samenstelling van Armenraden Serie artikelen waarin de samenstelling van de bestaande armenraden en de namen van de bestuursleden worden vermeld met opgaven van het gemiddeld bedrag der uitgaven in: Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 14 (1913) p. 150-152 (Den Haag) p. 161-162 (Utrecht) p. 169-171 (Amsterdam) p. 174-176 (Arnhem en Groningen) p. 185-187 (Middelburg, Leeuwarden en Zaandam) p. 198-201 (Rotterdam) p. 240-241 (Leiden en Dordrecht) p. 248-250 (Maastricht, Vlaardingen en Vlaardinger-Ambacht, Gouda) p. 474-478 (Deventer, Opsterland, Smallingerland, Schiedam en Haarlem) p. 480-483 (Nijmegen, Den Helder, ’s-Hertogenbosch en Breda) p. 488 (Vlissingen) p. 497 (Princenhage, Teteringen, Ginneken en Bavel) p. 505 (Hilversum) p. 513—514 (Roermond) + Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 15 (1914) p. 37 (Meppel) p. 54 (Hoogezand, Sappemeer en Foxham) p. 79-80 (Delft, Hof van Delft, Vrijenban, Rijswijk en ’t Woud) p. 194 (Alkmaar) + Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 16 (1915) p. 159 (Enschede) + Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 17 (1916) p. 111-112 (Heerlen en omgeving) p. 117-118 (opheffing Schiedam) + Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 18 (1917) p. 258-259 (alfabetische lijst van alle armenraden) NN “Alphabetische Opgave van de op 1 Januari 1923 bestaande (31) Armenraden, met opgave van ieders datum van instelling, quotiënt en getalsterkte, benevens de namen en kwaliteiten der Voorzitters en Secretarissen”, in: Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 2 (1923), bijlage geplaatst na p. 48 In bovengenoemd tijdschrift werden regelmatig lijsten geplaatst van armenraden. Deze zijn hier verder niet opgenomen. Redactie “Lijst van armenraden”, in: Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 18 (1939), p. 312-313 [20 armenraden volgende gegevens: plaats, datum KB met de oprichting, aantal vertegenwoordigde instellingen, aantal vertegenwoordigers, aantal bestuursleden, naam voorzitter, naam secretaris, bureau-uren, adres en telefoonnummer] overige publicaties periode 1913-1945 Adriani, J.H. “Om den naam en om het wezen”, in: Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 17 (1916), p. 149-150 [schrijver stelt een andere naam voor armenraden voor: Centraal Bureau voor Maatschappelijk Hulpbetoon] Everts, J. “De taak der Armenraden bij opheffing der Steuncomites”, in: Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 17 (1916), p. 25-29 en 33-35 [inleiding gehouden op de 3de vergadering van de Algemene Armencommissie en de secretarissen van Armenraden gevolgd door discussie] Everts, J. “De taak van den Armenraad als Studiecentrum”, in: Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 19 (1918), p. 2-5 [tekst van de lezing gehouden voor de Amsterdamse Armenraad] + reactie van C. Los (ingezonden stuk in “De Telegraaf”), p. 6 Everts, J. “De Armenraad als centrum van organisatie”, in: Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 20 (1919), p. 15-19 [voordracht gehouden voor de Armenraad te Amsterdam] + reactie door G.C. van Kerkhof, p. 37-39 Everts, J. “Overzicht van de verrichtingen der Armenraden in verband met de koudeperiode 1928-1929”, in: Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 9 (1930), p. 2317-2319 [tekst van een rapport uitgebracht aan de Vereniging van Secretarissen van Armenraden] Everts, J. “De uitgaven der armenraden en de financieele resultaten van hun bemoeiingen met betrekking tot den onderhoudsplicht”, in: Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 14 (1935), p. 4525-4526 [met een statistiek van de uitgaven van de armenraden] Everts, J. “Het 25-jarig bestaan van den Armenraad te Utrecht”, in: Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 17 (1938), p. 64-68 Lechner, J. C.Szn. “De Armenraad te Schiedam opgeheven”, in: Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 17 (1916), p. 129-130 + reacties van J.F.L. Blankenberg, J.H. Adriani en A.J.L. van Beeck Calkoen, p. 133-134, 141-143, 151, 158-159 en 166-167. Lier, Th. van “Taak en belang der Armenraden”, in: Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 17 (1916), p. 349-352 [schrijver is secretaris van de Armenraad in Heerlen] Muller-Lulofs, M.G. “Opheffing der armenraden”, in: Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 14(1935), p. 4365-4371 Quarles van Ufford, C.G.C. “De taak der armenraden in den strijd tegen demoralisatie als gevolg van armoede en werkloosheid”, in: Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 18 (1939), p. 177-183 [samenvatting van een voordracht gehouden op de jaarlijkse vergadering van de Algemene Armencommissie en de voorzitters en secretarissen van Armenraden op 15 mei 1939 gevolgd door de tekst van een circulaire van de Ned. Ver. voor Armenzorg en Weldadigheid aan de besturen van instellingen van weldadigheid over dit onderwerp] Westerman Holstijn, H.J.E. “Uitbreiding van het ambtsgebied der kleinere Armenraden tot Districts-Armenraden”, in: Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 21 (1920), p. 199-201 [referaat gehouden voor de Ver. van Secretarissen van Armenraden] Redactie “Overzicht der antwoorden der armenraden op de vragen, gesteld in de vragenlijst der Algemeene Armencommissie van juni 1918”, in: Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 20 (1919), p. 59-63 [de vragen hadden betrekking op de invloed van de Eerste Wereldoorlog en de toen gegeven werklozensteun op het werk en op de uitgaven van de armenzorginstellingen] Redactie “De R.K. Charitas Centrale Hoorn”, in: Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 5 (1926), p. 921-922 [samenwerking tussen katholieke organisaties in Hoorn, waar geen Armenraad bestaat] Redactie “Wat opheffing der armenraden zou beteekenen (alleen hoofdzaken)”, in: Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 14 (1935), p. 4381-4396 [kort artikel gevolgd door de teksten of gedeelten daaruit van adressen aan de Tweede Kamer van verscheidene instellingen gericht tegen de opheffing van Armenraden onder andere van FIOM, het Centraal Archief en Inlichtingenbureau inzake Maatschappelijk Hulpbetoon voor Nederland, de Nederlandse Vereniging voor Armenzorg en Weldadigheid berichten in de dagbladpers en de vakbladen + meer over dit onderwerp en de begeleidende discussies, p. 4399-4406, 4415-4416 [onder meer tekst van het adres van de Algemene Synodale Commissie der Ned. Hervormde Kerk aan de Tweede Kamer van 27 mei 1935] Redactie “Het 25-jarig bestaan van den Armenraad te ’s-Gravenhage”, in: Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 17(1938), p. 33-39 Is het in het algemeen wenschelijk aan het instituut van schoolvoeding (schoolkleeding) uitbreiding te geven? Door H. Bijleveld en L. N. Roodenburg . De armenraden. J. R. Snoeck Henkemans en J. Everts Haarlem, 1920, 169 p. [Geschriften van de Nederlandsche vereeniging voor armenzorg en weldadigheid te Amsterdam, 28. Praeadviezen voor de algemeene vergadering, 1920] Is het wenschelijk en mogelijk het instituut der armenraden dienstbaar te maken voor het geheele land? Prae-adviseurs: J.H. Adriani, H.M.L.H. Sark Haarlem, 1932, 64 p. [Geschriften van de Nederlandsche Vereeniging voor Armenzorg en Weldadigheid te Amsterdam, 54. Prae-adviezen voor de algemeene vergadering, 1932 bepleit werd om het gehele land in te delen in districten met in ieder een armenraad dit plan vond geen doorgang met de Bezuinigingswet van 1935 werden zelfs enkele armenraden opgeheven] overige publicaties, periode 1945- Na de oorlog kregen de armenraden de naam van Sociale Raden. Cloeck, H.P. Wettelijk georganiseerde samenwerking in het Instituut van de Sociale Raad (Armenraad) Amsterdam [Vereniging van Secretarissen van Sociale Raden], [1954], 12 p. Cloeck, H.P., e.a. (red.) Vijftig jaar Sociale Raden, 1913-1963 Alphen aan den Rijn, Samsom, 1963, 46 p. [Speciaal nummer van het Tijdschrift voor Maatschappelijk Werk , jrg.17, nr 1] Vries, W. de "Uit de geschiedenis van de Armenraden" Tijdschrift voor Maatschappelijk Werk , 20.5.1954, 145-151.
typering	armenzorg maatschappelijk werk
zuil
doelgroepen	armen ouderen weduwen en weduwnaars wezen zieken
ARCHIEF
periode archieven	1913-1965
vindplaatsen	Stadsarchief ’s-Hertogenbosch
openbaarheid	volledig
omvang; inventarisnummers	0,75 meter aantal inv. nrs. onbekend
informatiedrager	papier
vernietigd	het register van inlichtingen is niet bewaard gebleven dat geldt ook voor de notulen en een deel van de correspondentie
toegang(en)	geen het archief is door de bewerker in zijn geheel doorgenomen
kenmerk toegang	geen
indices op toegang	geen
originele archivalia van archiefvormer in andere archieven	geen
originele archivalia van andere archiefvormers in dit archief; gedeponeerde archieven	geen
opmerkingen	geen
INHOUD
structuur archief	de oorspronkelijke structuur van het archief is onbekend
structuur toegang	de plaatsingslijst heeft geen bijzondere structuur
bijlagen bij de toegang	geen
statistische gegevens	de jaarverslagen bevatten statistische gegevens
inhoud overig	geen
verwijzingen naar wetten, maatregelen en/of de uitvoering daarvan	Armenwet (1912), artikelen 41-62 KB van 18 juli 1912 (Staatsblad 264) (uitvoeringsbesluit Armenwet, artikelen 22-46 regelen de Armenraad) KB van 23 november 1912 (Staatsblad 352) (uitvoeringsbesluit Armenwet, regelen begroting en jaarrekening van armenraden)
verwijzing naar andere archiefvormers	geen
geografische verwijzingen	gemeenten, met name de grote steden
internationaal	niet van toepassing
opmerkingen	geen

Naam

Armenraad ’s-Hertogenbosch

naam, varianten

na 1945 noemden de Armenraden zich Sociale Raden deze archiefbeschrijving is bedoeld als een voorbeeld van een armenraad in een middelgrote stad.

periode van bestaan

1913 - 1935

organisatie en inrichting

algemeen
de Armenraden konden krachtens de Armenwet van 1912 worden ingesteld en bestonden uit vertegenwoordigers van instellingen van weldadigheid
de oprichting geschiedde bij KB
de burgerlijke instellingen van weldadigheid moesten deelnemen, de overige instellingen konden daar zelf over beslissen
de leden van de raad traden om de vier jaar af, maar waren terstond herkiesbaar
de voorzitter werd gekozen uit of buiten de leden
de raden hadden een ambtelijk bureau met aan het hoofd een door de minister van Binnenlandse Zaken benoemde en betaalde secretaris
de oudste armenraad is die van Den Haag die op 22 januari 1913 werd geïnstalleerd
in 1923 bestonden er 31 Armenraden, in 1934 waren dat er 29
meestal waren zij gevestigd in de grote steden
tijdens het Interbellum pleitten sommigen er tevergeefs voor om het land te verdelen in districten met ieder een armenraad
als gevolg van de bezuinigingswet van 1935 werden met ingang van 1 mei 1936 opgeheven de armenraden in: Breda, Dordrecht, Enschede, Gouda, ’s-Hertogenbosch, Den Helder, Meppel, Zaandam en Leeuwarden (KB van 14 januari 1936)
tijdens de oorlog heeft een door Romme geleide commissie plannen beraamd voor een omvorming van de Armenraden tot uitkeringskantoren onder leiding van een bestuur bestaande uit vertegenwoordigers van werkgevers, werknemers en kroonleden
hiervan kwam echter niets terecht (zie Breedveld en Van Galen, Gaius. De onverstoorbare gang van W.F. de Gaay Fortman, p. 112)
bij de inwerkingtreding van de Algemene Bijstandswet per 1 januari 1965 werden de Sociale Raden opgeheven

’s-Hertogenbosch
De Bossche Armenraad werd opgericht bij KB van 3 juni 1913 en opgeheven in 1935
bij de oprichting traden 20 instellingen toe
in 1917 kwamen daar nog eens vijf instellingen bij, onder andere de Diakonie van de Hervormde Gemeente
in dat jaar deden de volgende instellingen mee:
Burgerlijk Armbestuur (onderdeel van de Godshuizen)
Diakonie van de Evangelisch-Lutherse Gemeente
Diakonie van de Gereformeerde Kerk
Diakonie van de Hervormde Gemeente
Nederlands Israëlithische Gemeente
St. Vincentius, Bijzondere Raad en 6 conferenties
St. Elisabeth, Hoofdbestuur en 5 conferenties
Genootschap Tomech Daliem (Joods)
Fonds tot ondersteuning van behoeftige kraamvrouwen
Stichting voor minvermogende ooglijders
afdeling van de Vereniging tot steun van verwaarloosden en gevallenen
R.K. Huisverpleging
afdeling Tot Steun voor Noord-Brabant en Limburg
Algemene Commissie voor Kinderverpleging en Kinderbescherming

in 1933 waren 29 instellingen lid, zodat toen alle of bijna alle Bossche charitatieve instellingen waren aangesloten

de Raad kende een dagelijks bestuur dat ongeveer eens per kwartaal vergaderde en een jaarlijks plaatsvindende algemene ledenvergadering
van commisies wordt geen melding gemaakt
de Raad had een eigen kantoor.

taak, activiteiten

algemeen
art. 56 van de Armenwet geeft een taakomschrijving
de voornaamste taken waren:
1) doen van onderzoek naar de omstandigheden van personen die hulp hadden aangevraagd
2) aanleggen van een register met ingewonnen inlichtingen en andere gegevens
3) verstrekken van inlichtingen verkregen door 1) en 2) aan onder meer instellingen van weldadigheid
4) zich op de hoogte stellen en houden van het armwezen in het ambtsgebied
5) geven van advies, gevraagd en ongevraagd, aan overheden en instellingen van weldadigheid over de armenzorg
6) “bespreken van gemeenschappelijke belangen en het beramen van maatregelen tot bevordering van goede armenverzorging, in het bijzonder het steunen en bevorderen van samenwerking van alle instellingen van weldadigheid, in het ambtsgebied werkzaam.”
7) uitbrengen van een jaarverslag volgens een door de minister van Binnenlandse Zaken bepaalde vorm
registers van inlichtingen konden door burgemeester en wethouders ook worden aangelegd in plaatsen waar geen armenraad bestond
ook particuliere organisaties konden dit doen, zoals in Assen waar het gemeentebestuur, organisaties voor de armenzorg en zelfs particuliere personen in de periode 1882-1891 een z.g. Kamer van Navraag hadden
armbesturen konden informeren bij de raad of de aanvrager van een uitkering reeds door anderen bedeeld werd
de grote armenraden legden een uitgebreide documentatie aan over instellingen
zie voor de functies die een armenraad behoorde te hebben ook de drie artikelen van J. Everts uit 1916-1919 in de literatuurlijst hieronder

’s-Hertogenbosch
register van inlichtingen
een van de belangrijksten taken van de Armenraad was de coördinatie van de armenzorg
voor dit doel legde de Bossche Armenraad een register van inlichtingen aan, ook wel kamer van navraag genaamd
met de aanleg van dit uit systeemkaarten bestaande register werd in 1914 begonnen
na het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog werkten alle instellingen mee aan het beschikbaarstellen van gegevens, behalve de Diaconie van de Gereformeerde Kerk die dit strijdig achtte “met de Gereformeerde beginselen en den aard der broederlijke liefde. “(jaarverslag Armenraad 1914)
op 1 januari 1915 telde het register 518 volledige dossiers en bijzonderheden over nog eens 250 gezinnen die niet in de dossiers voorkomen
het Algemeen Armbestuur (Godshuizen) hield de Armenraad wekelijks op de hoogte van nieuwe en stopgezette ondersteuningen
in het jaarverslag over 1917 uitte het bestuur van de Raad de wens dat de andere armbesturen dit ook zouden doen, zodat de werkwijze minder omslachtig zou worden, maar hier kwam niets van
lijstjes met deze op naam gestelde gegevens van het Algemeen Armbestuur bevinden zich nog wel in de serie ingekomen stukken
de Raad bracht af en toe schriftelijke rapporten uit
de meeste inlichtingen werden mondeling verstrekt
in 1929 wordt melding gemaakt van telefonische inlichtingen
in 1915 werden in een speciaal register 397 verzoeken om hulp en inlichtingen ingeschreven
in 1918 werd het salaris van de ambtenaar die het onderzoek deed verhoogd tot Fl. 250, in ruil waarvoor hij alles wat hij te weten kwam in de dossiers moest verwerken
in de jaren daarna wordt geklaagd dat het register, hoewel het gratis is, nog te weinig wordt gebruikt
de meeste inlichtingen werden gegeven aan het Algemeen Armbestuur
het register is niet bewaard gebleven

in de jaarverslagen zijn lijsten te vinden van openbare collecten en de verkoop van speldjes en lijsten van subsidies die de gemeente gaf aan charitatieve instellingen
vaste onderdelen in het jaarverslag zijn ook de geneeskundige armenzorg en een paragraaf over de toestand van het armwezen
in het jaarverslag over 1920 wordt gemeld dat het gemeentebestuur de voorzitter van Armenraad had aangewezen als beheerder van de fondsen van de voormalige gilden der korenkopers en grutters, lintwerkers en het kramersgilde
in het laatste jaarverslag over 1935 wordt gememoreerd dat uit deze fondsen Fl. 135,- was ontvangen
de Raad verzamelde ook de statistische gegevens voor het landelijke verslag van het armwezen en zond deze door
de verslagen geven derhalve in kort bestek een indruk van de totale armenzorg in de stad ‘s-Hertogenbosch.

voorloper

geen; de coördinatie van de armenzorg in ’s-Hertogenbosch werd al aan het einde van de 18de eeuw als een groot probleem beschouwd

opvolger

geen

literatuur

voorgeschiedenis tot 1913
(in chronologische volgorde)

Pekelharing, A.
“Algemeene armenraden”, in:
Sociaal Weekblad , 11 (1897), p. 263-264, 271-273, 277-279 en 301-303

NN
“Vereeniging van Armbesturen”, in:
Sociaal Weekblad , 13 (1899), p. 350-352
[nieuwe vereniging van bijna alle armbesturen opgericht in Amsterdam]
+
reactie door J. Hermans jr.
“Armbestuur en Diaconie”, in:
Sociaal Weekblad , 13 (1899), p. 395-396

Redactie
“Inrichting en Werkkring van plaatselijke Armenraden”, in:
Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 11 (1910), p. 9-16, 17-24 en 25-28
[tekst van het verslag van een vergadering van de Vereniging van Armbesturen te Amsterdam gehouden op 13 december 1909
met tekst van de “aangenomen grondslagen”]

Boas, Lod. S.
“De Armenraad in de Nederlandsche Vereeniging voor Armenzorg en Weldadigheid”, in:
Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 10 (1909), p. 243-245
+
reactie door J.R. Snoeck Henkemans, p. 252-253

Hoop Scheffer, J.G.N. de
“Armenraad”, in:
Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 10 (1909), p. 281-285
[inleiding geschreven door de oud-voorzitter van de Vereniging van Armbesturen te Amsterdam voor een vergadering van deze vereniging over dit onderwerp]
+
verslag van deze vergadering door J.R. Snoeck Henkemans, p. 292-293

Welke is de taak der overheid in zake armenzorg?, J.G.L. Nolst Trenité, D.A.P.N. Koolen. Inrichting en werkkring van het plaatselijke armenraden, L.J. van Wijk, J. Everts
Haarlem, 1909, 128 p.,
[Geschriften van de Nederlandsche vereeniging voor armenzorg en weldadigheid te Amsterdam, 2. Praeadviezen voor de algemeene vergadering, 1909]

Verslag over de bespreking van het onderwerp: inrichting en werkkring van de plaatselijke armenraden benevens inleiding tot die bespreking, opgesteld door J. G. N. de Hoop Scheffer
[Z.pl.], 1910, 108 p.

[Snoeck Henkemans, J.R.]
“Armenraden”, in:
Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 13 (1912), p. 369-374
[rede gehouden voor de Vereniging van Armbesturen te Amsterdam)

Redactie
“Veertiende en laatste verslag van de Vereeniging van Armbesturen te Amsterdam (1 Januari 1912 tot Ultimo Juni 1913)”, in:
Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 14 (1913), p. 253-260
[overzicht van wat in deze periode bereikt is
gegevens over het Centraal Kaart-Register
de vereniging maakte plaats voor de Armenraad]

Snoeck Henkemans, J.R.
Het werk der armenraden. Inleiding ...
Haarlem, 1913.

Samenstelling van Armenraden
Serie artikelen waarin de samenstelling van de bestaande armenraden en de namen van de bestuursleden worden vermeld
met opgaven van het gemiddeld bedrag der uitgaven
in:
Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 14 (1913)
p. 150-152 (Den Haag)
p. 161-162 (Utrecht)
p. 169-171 (Amsterdam)
p. 174-176 (Arnhem en Groningen)
p. 185-187 (Middelburg, Leeuwarden en Zaandam)
p. 198-201 (Rotterdam)
p. 240-241 (Leiden en Dordrecht)
p. 248-250 (Maastricht, Vlaardingen en Vlaardinger-Ambacht, Gouda)
p. 474-478 (Deventer, Opsterland, Smallingerland, Schiedam en Haarlem)
p. 480-483 (Nijmegen, Den Helder, ’s-Hertogenbosch en Breda)
p. 488 (Vlissingen)
p. 497 (Princenhage, Teteringen, Ginneken en Bavel)
p. 505 (Hilversum)
p. 513—514 (Roermond)
+
Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 15 (1914)
p. 37 (Meppel)
p. 54 (Hoogezand, Sappemeer en Foxham)
p. 79-80 (Delft, Hof van Delft, Vrijenban, Rijswijk en ’t Woud)
p. 194 (Alkmaar)
+
Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 16 (1915)
p. 159 (Enschede)
+
Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 17 (1916)
p. 111-112 (Heerlen en omgeving)
p. 117-118 (opheffing Schiedam)
+
Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 18 (1917)
p. 258-259 (alfabetische lijst van alle armenraden)

NN
“Alphabetische Opgave van de op 1 Januari 1923 bestaande (31) Armenraden, met opgave van ieders datum van instelling, quotiënt en getalsterkte, benevens de namen en kwaliteiten der Voorzitters en Secretarissen”, in:
Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 2 (1923), bijlage geplaatst na p. 48

In bovengenoemd tijdschrift werden regelmatig lijsten geplaatst van armenraden. Deze zijn hier verder niet opgenomen.

Redactie
“Lijst van armenraden”, in:
Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 18 (1939), p. 312-313
[20 armenraden
volgende gegevens: plaats, datum KB met de oprichting, aantal vertegenwoordigde instellingen, aantal vertegenwoordigers, aantal bestuursleden, naam voorzitter, naam secretaris, bureau-uren, adres en telefoonnummer]

overige publicaties periode 1913-1945

Adriani, J.H.
“Om den naam en om het wezen”, in:
Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 17 (1916), p. 149-150
[schrijver stelt een andere naam voor armenraden voor: Centraal Bureau voor Maatschappelijk Hulpbetoon]

Everts, J.
“De taak der Armenraden bij opheffing der Steuncomites”, in:
Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 17 (1916), p. 25-29 en 33-35
[inleiding gehouden op de 3de vergadering van de Algemene Armencommissie en de secretarissen van Armenraden
gevolgd door discussie]

Everts, J.
“De taak van den Armenraad als Studiecentrum”, in:
Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 19 (1918), p. 2-5
[tekst van de lezing gehouden voor de Amsterdamse Armenraad]
+
reactie van C. Los (ingezonden stuk in “De Telegraaf”), p. 6

Everts, J.
“De Armenraad als centrum van organisatie”, in:
Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 20 (1919), p. 15-19
[voordracht gehouden voor de Armenraad te Amsterdam]
+
reactie door G.C. van Kerkhof, p. 37-39

Everts, J.
“Overzicht van de verrichtingen der Armenraden in verband met de koudeperiode 1928-1929”, in:
Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 9 (1930), p. 2317-2319
[tekst van een rapport uitgebracht aan de Vereniging van Secretarissen van Armenraden]

Everts, J.
“De uitgaven der armenraden en de financieele resultaten van hun bemoeiingen met betrekking tot den onderhoudsplicht”, in:
Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 14 (1935), p. 4525-4526
[met een statistiek van de uitgaven van de armenraden]

Everts, J.
“Het 25-jarig bestaan van den Armenraad te Utrecht”, in:
Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 17 (1938), p. 64-68

Lechner, J. C.Szn.
“De Armenraad te Schiedam opgeheven”, in:
Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 17 (1916), p. 129-130
+
reacties van J.F.L. Blankenberg, J.H. Adriani en A.J.L. van Beeck Calkoen, p. 133-134, 141-143, 151, 158-159 en 166-167.

Lier, Th. van
“Taak en belang der Armenraden”, in:
Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 17 (1916), p. 349-352
[schrijver is secretaris van de Armenraad in Heerlen]

Muller-Lulofs, M.G.
“Opheffing der armenraden”, in:
Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 14(1935), p. 4365-4371

Quarles van Ufford, C.G.C.
“De taak der armenraden in den strijd tegen demoralisatie als gevolg van armoede en werkloosheid”, in:
Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 18 (1939), p. 177-183
[samenvatting van een voordracht gehouden op de jaarlijkse vergadering van de Algemene Armencommissie en de voorzitters en secretarissen van Armenraden op 15 mei 1939 gevolgd door de tekst van een circulaire van de Ned. Ver. voor Armenzorg en Weldadigheid aan de besturen van instellingen van weldadigheid over dit onderwerp]

Westerman Holstijn, H.J.E.
“Uitbreiding van het ambtsgebied der kleinere Armenraden tot Districts-Armenraden”, in:
Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 21 (1920), p. 199-201
[referaat gehouden voor de Ver. van Secretarissen van Armenraden]

Redactie
“Overzicht der antwoorden der armenraden op de vragen, gesteld in de vragenlijst der Algemeene Armencommissie van juni 1918”, in:
Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 20 (1919), p. 59-63
[de vragen hadden betrekking op de invloed van de Eerste Wereldoorlog en de toen gegeven werklozensteun op het werk en op de uitgaven van de armenzorginstellingen]

Redactie
“De R.K. Charitas Centrale Hoorn”, in:
Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 5 (1926), p. 921-922
[samenwerking tussen katholieke organisaties in Hoorn, waar geen Armenraad bestaat]

Redactie
“Wat opheffing der armenraden zou beteekenen (alleen hoofdzaken)”, in:
Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 14 (1935), p. 4381-4396
[kort artikel gevolgd door de teksten of gedeelten daaruit van adressen aan de Tweede Kamer van verscheidene instellingen gericht tegen de opheffing van Armenraden onder andere van FIOM, het Centraal Archief en Inlichtingenbureau inzake Maatschappelijk Hulpbetoon voor Nederland, de Nederlandse Vereniging voor Armenzorg en Weldadigheid
berichten in de dagbladpers en de vakbladen
+
meer over dit onderwerp en de begeleidende discussies, p. 4399-4406, 4415-4416
[onder meer tekst van het adres van de Algemene Synodale Commissie der Ned. Hervormde Kerk aan de Tweede Kamer van 27 mei 1935]

Redactie
“Het 25-jarig bestaan van den Armenraad te ’s-Gravenhage”, in:
Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 17(1938), p. 33-39

Is het in het algemeen wenschelijk aan het instituut van schoolvoeding (schoolkleeding) uitbreiding te geven? Door H. Bijleveld en L. N. Roodenburg . De armenraden. J. R. Snoeck Henkemans en J. Everts
Haarlem, 1920, 169 p.
[Geschriften van de Nederlandsche vereeniging voor armenzorg en weldadigheid te Amsterdam, 28. Praeadviezen voor de algemeene vergadering, 1920]

Is het wenschelijk en mogelijk het instituut der armenraden dienstbaar te maken voor het geheele land? Prae-adviseurs: J.H. Adriani, H.M.L.H. Sark
Haarlem, 1932, 64 p.
[Geschriften van de Nederlandsche Vereeniging voor Armenzorg en Weldadigheid te Amsterdam, 54. Prae-adviezen voor de algemeene vergadering, 1932
bepleit werd om het gehele land in te delen in districten met in ieder een armenraad
dit plan vond geen doorgang
met de Bezuinigingswet van 1935 werden zelfs enkele armenraden opgeheven]

overige publicaties, periode 1945-
Na de oorlog kregen de armenraden de naam van Sociale Raden.

Cloeck, H.P.
Wettelijk georganiseerde samenwerking in het Instituut van de Sociale Raad (Armenraad)
Amsterdam [Vereniging van Secretarissen van Sociale Raden], [1954], 12 p.

Cloeck, H.P., e.a. (red.)
Vijftig jaar Sociale Raden, 1913-1963
Alphen aan den Rijn, Samsom, 1963, 46 p.
[Speciaal nummer van het Tijdschrift voor Maatschappelijk Werk , jrg.17, nr 1]

Vries, W. de
"Uit de geschiedenis van de Armenraden"
Tijdschrift voor Maatschappelijk Werk , 20.5.1954, 145-151.

typering

armenzorg

maatschappelijk werk

zuil

doelgroepen

armen

ouderen

weduwen en weduwnaars

wezen

zieken

periode archieven

1913-1965

vindplaatsen

Stadsarchief ’s-Hertogenbosch

openbaarheid

volledig

omvang; inventarisnummers

0,75 meter
aantal inv. nrs. onbekend

informatiedrager

papier

vernietigd

het register van inlichtingen is niet bewaard gebleven
dat geldt ook voor de notulen en een deel van de correspondentie

toegang(en)

geen
het archief is door de bewerker in zijn geheel doorgenomen

kenmerk toegang

geen

indices op toegang

geen

originele archivalia van archiefvormer in andere archieven

geen

originele archivalia van andere archiefvormers in dit archief; gedeponeerde archieven

geen

opmerkingen

geen

structuur archief

de oorspronkelijke structuur van het archief is onbekend

structuur toegang

de plaatsingslijst heeft geen bijzondere structuur

bijlagen bij de toegang

geen

statistische gegevens

de jaarverslagen bevatten statistische gegevens

inhoud overig

geen

verwijzingen naar wetten, maatregelen en/of de uitvoering daarvan

Armenwet (1912), artikelen 41-62
KB van 18 juli 1912 (Staatsblad 264) (uitvoeringsbesluit Armenwet, artikelen 22-46 regelen de Armenraad)
KB van 23 november 1912 (Staatsblad 352) (uitvoeringsbesluit Armenwet, regelen begroting en jaarrekening van armenraden)

verwijzing naar andere archiefvormers

geen

geografische verwijzingen

gemeenten, met name de grote steden

internationaal

niet van toepassing

opmerkingen

geen