Typebeschrijving

ALGEMEEN
Naam	Vereniging Armenzorg Assen
naam, varianten	vaak heetten deze verenigingen “Vereniging Armenzorg” gevolgd door de plaats waar zij actief waren
periode van bestaan	verenigingen als deze werden vanaf 1871 in veel plaatsen opgericht; als de oudste mag gelden het Amsterdamse Genootschap “Liefdadigheid naar Vermogen” dat in 1871 werd opgericht door de gebroeders en gezusters Blankenberg; de Vereniging Armenzorg te Assen werd opgericht in 1891/93 en in of kort voor 1908 opgeheven; de Vereniging Bredasche Armenzorg werd in 1894 opgericht en gaf in 1919 haar laatste teken van leven toen zij 25 jaar bestond.
organisatie en inrichting	afgaande op de naam en de activiteiten maakte de vereniging deel uit van de beweging tot hervorming van de armenzorg die aan het einde van de negentiende eeuw opkwam en waaraan de namen van mensen als mevr. M.G. Muller-Lulofs, jhr. H. Smissaert, J. Everts, H.J. de Dompierre de Chaufepié en J.F.L. Blankenberg zijn verbonden de beweging werd niet van bovenaf geleid in politiek opzicht valt de beweging in de sociaal-liberale hoek te situeren de socialisten hadden er weinig voeling mee overigens was de vader van de socialistische leider P.J. Troelstra, J. Troelstra de oprichter van een soortgelijke vereniging in Leeuwarden in 1887/88 de verenigingen waren meestal in religieus opzicht neutraal en dreven op de contributies van hun leden, wat wel tot gevolg had dat ze doorgaans niet erg kapitaalkrachtig waren.
taak, activiteiten	de hervormers van de armenzorg streefden naar een actievere benadering van de arme deze moest geholpen worden om uit zijn nadelige positie te komen kritiekloos geven werd scherp afgekeurd wanneer iemand ondersteuning aanvroeg, werd eerst een onderzoek ingesteld naar de huiselijke situatie de bevindingen daarvan werden in een vergadering besproken, waarna besloten werd of de uitkering kon worden toegekend men pleitte ook vurig voor meer samenwerking tussen de talloze armbesturen en charitatieve organisaties dubbele bedeling waarbij de een te veel kreeg en daardoor de ander niet of te weinig kon zo worden voorkomen al dit werk werd in principe door vrijwilligers gedaan de achterliggende gedachte was dat burgers voor elkaar zorgden zonder interventie van de staat en zijn ambtenaren de aanhangers van deze beweging ageerden in hun geschriften voor een geheel andere, op hun denkbeelden geënte armenwet het wetsontwerp van minister van Binnenlandse Zaken Goeman Borgesius uit 1901 voldeed grotendeels aan hun verwachtingen, maar werd door het kabinet-Kuyper ingetrokken de in 1912 tot stand gekomen Armenwet ging van heel andere gedachten uit, zij het dat de armenraden, waarvan de oprichting door deze wet mogelijk werd gemaakt, wel hun instemming had de beweging verliep na ca. 1910 zeer geleidelijk en een exacte einddatum valt niet te geven de vereniging in Assen stelde zich ten doel, volgens haar eigen, in 1899 gedane opgave: “ a. door eenheid en gelijkmatigheid te brengen in het werk der particuliere liefdadigheid; b. door onderstand of hulp te verleenen aan personen, in iwer behoeften niet op andere wijze wordt voorzien; c. door wering van bedelarij; d. door bekendheid met goede beginselen van armenzorg te bevorderen”. De vereniging stelde zich in godsdienstig opzicht neutraal op in 1899 gaf zij onderstand in geld, levensmiddelen, brandstoffen, ligging en dekking er werd alleen gegeven na voorafgaand grondig onderzoek, waarvoor zij kon beschikken over 25 vrijwilligers en een bode
voorloper	geen
opvolger	geen
literatuur (NCC)	Blankenberg, J.F.L. “Vereeniging tot Verbetering van Armenzorg te Rotterdam”, in: Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 19 (1918), p. 85-87 [terugblik bij het 40-jarig bestaan] Bueno de Mesquita, M. “Het afwikkelen van leen- en woekerschulden”, in: Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 10 (1931), p. 2985-2989 [activiteiten van de Commissie voor Maatschappelijk Werk der Independent Order of Odd-Fellows, afdeling Amsterdam] Fuchs, J.M. Ik zal doen wat in mijn vermogen is. Honderd jaar Amsterdamse liefdadigheid Amsterdam, 1971. 91 p. Hartland, N.F. “Ontwikkeling van het maatschappelijk werk door een practische samenwerking tussen kerkelijke en particuliere organisaties en de gemeentelijke diensten voor sociale zaken”, in: Sociale Zorg , 18 (1956), p. 37-43 [structuur en werkwijze van de Arnhemse Werkgemeenschap voor Sociale Arbeid, waarin participeren de gemeente Arnhem, het Sociaal-Charitatief Centrum, het Diaconaal Bureau en Humanitas] + Hartland, N.F. “Vrijwillige samenwerking of wettelijke samenpersing”, in: Sociale Zorg , 18 (1956), p. 397-402 [weerwoord op een artikel van M.J.A. Moltzer in het Tijdschrift voor Maatschappelijk Werk over de Arnhemse Werkgemeenschap voor Sociale Arbeid] Kok, Paul Th. Burgers in de bijstand. Werklozen en de ontwikkeling van de sociale zekerheid in Leeuwarden van 1880 tot 1930 Franeker, 2000, p. 124-126 Muller-Lulofs, M.G. Veertig jaren particuliere armenzorg 1890-1930 [Z.pl.], 1931. 20 p. Muller-Lulofs, M.G. “Veertig jaren particuliere armenzorg, 1890-1930”, in: Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 10 (1931), p. 2787-2791 [toespraak gehouden bij het veertigjarig bestaan van de Vereniging tot Verbetering van Armenzorg te Utrecht] Smissaert, H. Overzicht van het Nederlandsch armwezen Haarlem, 2 de vermeerderde druk, 1910. 275 p. Taak en onderlinge verhouding van kerk, particulier initiatief en overheid ten aanzien van de maatschappelijke zorg. Prae-adviezen, uitgebr. door J.C. van Dam, J. Loeff, P.J. Roscam Abbing ... [et al.] Haarlem, 1949. 126 p. Taak en onderlinge verhouding van kerk, particulier initiatief en overheid ten aanzien van de maatschappelijke zorg. Verslag van het op 23 april 1949 te Utrecht gehouden congres ter behandeling van de prae-adviezen van J.C. van Dam, J.J. Loeff, P.J. Roscam Abbing en J. in 't Veld Haarlem, 1950. 88 p. --
typering	armenzorg
zuil
doelgroepen	armen ouderen weduwen en weduwnaars wezen zieken
ARCHIEF
periode archief	1882 - 1908
vindplaats	Het archief van de Assense vereniging in: Drents Archief, Assen doorgaans bevinden deze archieven zich in gemeente- en streekarchieven en in Regionale Historische Centra.
openbaarheid	volledig
omvang; inventarisnummers	de inventaris op het Assense archief telt 77 nrs.
informatiedrager	papier
vernietigd	het Assense archief maakt de indruk zeer goed bewaard te zijn
toegang(en)	inventaris door NN, raadpleegbaar op: www.archieven.nl
kenmerk toegang	onbekend
indices op toegang	geen
originele archivalia van archiefvormer in andere archieven	geen
originele archivalia van andere archiefvormers in dit archief; gedeponeerde archieven	gedeponeerd archief: Kamer van Navraag met gegevens over bedeelden door de Diaconie van de Nederlands Hervormde Gemeente, het Rooms-Katholiek Armbestuur, het gemeentebestuur, de burgemeester, de Christelijk Gereformeerde Gemeente, familieleden, de ondersteuningscommissie en particulieren, periode 1882-1891 (3 inv. nrs.)
opmerkingen	geen
INHOUD
structuur archief	het Assense archief heeft geen bijzondere structuur
structuur toegang	de toegang heeft geen bijzondere structuur
bijlagen bij de toegang	geen
statistische gegevens	geen
inhoud overig	het archief van de vereniging in Assen omvat een uitgebreide registratie van de bedeelden (inv. nrs. 48-63) vermeldenswaard zijn: register met de namen van bedeelden, de reden van aanvraag van de bedeling, het tijdstip van de aanvang van de bedeling, het tijdstip van beëindiging van de bedeling en de reden daarvan, met index op persoonsnamen, 1892-1897 (inv. nrs. 48 en 49) stamboek van bedeelden, 1891-1908, met index op persoonsnamen (inv. nrs. 50 en 51) registers van wekelijks bedeelden, 1892-1902 (inv. nrs. 52 en 55 register van personen aan wie soep is gegeven, 1892-1895 (inv. nr. 56) register van uitgereikte kledingstukken, 1892-1897 (inv. nr. 57) registers van personen aan wie klompen en dekens zijn gegeven, 1891-1899 (inv. nrs. 58 en 62) protocol van de bedeling in wijk nr. 5, 1893-1907 (inv. nr. 63) verder zijn vermeldenswaardig: werkverschaffing, 1892-1897 (inv. nrs. 64-69) Commissie van Armbezoekers met notulenboeken, namenlijsten, enkele rapporten en verslagen uit de jaren 1892 en 1895/96 lijst van bedeelden conform art. 162 van de Kieswet 1897 ?????? (inv. nr. 30).
verwijzingen naar wetten, maatregelen en/of de uitvoering daarvan	Armenwet (1912) Algemene Bijstandswet (1963)
verwijzing naar andere archiefvormers	geen
geografische verwijzingen	voorkomend in heel Nederland, met name in de grotere steden
internationaal	niet van toepassing
opmerkingen	dit format is gebaseerd op het archief van de Vereniging Armenzorg te Assen, aangevuld met informatie over soortgelijke organisaties

Naam

Vereniging Armenzorg Assen

naam, varianten

vaak heetten deze verenigingen “Vereniging Armenzorg” gevolgd door de plaats waar zij actief waren

periode van bestaan

verenigingen als deze werden vanaf 1871 in veel plaatsen opgericht; als de oudste mag gelden het Amsterdamse Genootschap “Liefdadigheid naar Vermogen” dat in 1871 werd opgericht door de gebroeders en gezusters Blankenberg; de Vereniging Armenzorg te Assen werd opgericht in 1891/93 en in of kort voor 1908 opgeheven; de Vereniging Bredasche Armenzorg werd in 1894 opgericht en gaf in 1919 haar laatste teken van leven toen zij 25 jaar bestond.

organisatie en inrichting

afgaande op de naam en de activiteiten maakte de vereniging deel uit van de beweging tot hervorming van de armenzorg die aan het einde van de negentiende eeuw opkwam en waaraan de namen van mensen als mevr. M.G. Muller-Lulofs, jhr. H. Smissaert, J. Everts, H.J. de Dompierre de Chaufepié en J.F.L. Blankenberg zijn verbonden
de beweging werd niet van bovenaf geleid
in politiek opzicht valt de beweging in de sociaal-liberale hoek te situeren
de socialisten hadden er weinig voeling mee
overigens was de vader van de socialistische leider P.J. Troelstra, J. Troelstra de oprichter van een soortgelijke vereniging in Leeuwarden in 1887/88
de verenigingen waren meestal in religieus opzicht neutraal en dreven op de contributies van hun leden, wat wel tot gevolg had dat ze doorgaans niet erg kapitaalkrachtig waren.

taak, activiteiten

de hervormers van de armenzorg streefden naar een actievere benadering van de arme
deze moest geholpen worden om uit zijn nadelige positie te komen
kritiekloos geven werd scherp afgekeurd
wanneer iemand ondersteuning aanvroeg, werd eerst een onderzoek ingesteld naar de huiselijke situatie
de bevindingen daarvan werden in een vergadering besproken, waarna besloten werd of de uitkering kon worden toegekend
men pleitte ook vurig voor meer samenwerking tussen de talloze armbesturen en charitatieve organisaties
dubbele bedeling waarbij de een te veel kreeg en daardoor de ander niet of te weinig kon zo worden voorkomen
al dit werk werd in principe door vrijwilligers gedaan
de achterliggende gedachte was dat burgers voor elkaar zorgden zonder interventie van de staat en zijn ambtenaren
de aanhangers van deze beweging ageerden in hun geschriften voor een geheel andere, op hun denkbeelden geënte armenwet
het wetsontwerp van minister van Binnenlandse Zaken Goeman Borgesius uit 1901 voldeed grotendeels aan hun verwachtingen, maar werd door het kabinet-Kuyper ingetrokken
de in 1912 tot stand gekomen Armenwet ging van heel andere gedachten uit, zij het dat de armenraden, waarvan de oprichting door deze wet mogelijk werd gemaakt, wel hun instemming had
de beweging verliep na ca. 1910 zeer geleidelijk en een exacte einddatum valt niet te geven

de vereniging in Assen stelde zich ten doel, volgens haar eigen, in 1899 gedane opgave:
“ a. door eenheid en gelijkmatigheid te brengen in het werk der particuliere liefdadigheid;
b. door onderstand of hulp te verleenen aan personen, in iwer behoeften niet op andere wijze wordt voorzien;
c. door wering van bedelarij;
d. door bekendheid met goede beginselen van armenzorg te bevorderen”.
De vereniging stelde zich in godsdienstig opzicht neutraal op
in 1899 gaf zij onderstand in geld, levensmiddelen, brandstoffen, ligging en dekking
er werd alleen gegeven na voorafgaand grondig onderzoek, waarvoor zij kon beschikken over 25 vrijwilligers en een bode

voorloper

geen

opvolger

geen

literatuur (NCC)

Blankenberg, J.F.L.
“Vereeniging tot Verbetering van Armenzorg te Rotterdam”, in:
Tijdschrift voor Armenzorg en Kinderbescherming , 19 (1918), p. 85-87
[terugblik bij het 40-jarig bestaan]

Bueno de Mesquita, M.
“Het afwikkelen van leen- en woekerschulden”, in:
Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 10 (1931), p. 2985-2989
[activiteiten van de Commissie voor Maatschappelijk Werk der Independent Order of Odd-Fellows, afdeling Amsterdam]

Fuchs, J.M.
Ik zal doen wat in mijn vermogen is. Honderd jaar Amsterdamse liefdadigheid
Amsterdam, 1971. 91 p.

Hartland, N.F.
“Ontwikkeling van het maatschappelijk werk door een practische samenwerking tussen kerkelijke en particuliere organisaties en de gemeentelijke diensten voor sociale zaken”, in:
Sociale Zorg , 18 (1956), p. 37-43
[structuur en werkwijze van de Arnhemse Werkgemeenschap voor Sociale Arbeid, waarin participeren de gemeente Arnhem, het Sociaal-Charitatief Centrum, het Diaconaal Bureau en Humanitas]
+
Hartland, N.F.
“Vrijwillige samenwerking of wettelijke samenpersing”, in:
Sociale Zorg , 18 (1956), p. 397-402
[weerwoord op een artikel van M.J.A. Moltzer in het Tijdschrift voor Maatschappelijk Werk over de Arnhemse Werkgemeenschap voor Sociale Arbeid]

Kok, Paul Th.
Burgers in de bijstand. Werklozen en de ontwikkeling van de sociale zekerheid in Leeuwarden van 1880 tot 1930
Franeker, 2000, p. 124-126

Muller-Lulofs, M.G.
Veertig jaren particuliere armenzorg 1890-1930
[Z.pl.], 1931. 20 p.

Muller-Lulofs, M.G.
“Veertig jaren particuliere armenzorg, 1890-1930”, in:
Tijdschrift voor Armwezen, Maatschappelijke Hulp en Kinderbescherming , 10 (1931), p. 2787-2791
[toespraak gehouden bij het veertigjarig bestaan van de Vereniging tot Verbetering van Armenzorg te Utrecht]

Smissaert, H.
Overzicht van het Nederlandsch armwezen
Haarlem, 2 de vermeerderde druk, 1910. 275 p.

Taak en onderlinge verhouding van kerk, particulier initiatief en overheid ten aanzien van de maatschappelijke zorg. Prae-adviezen, uitgebr. door J.C. van Dam, J. Loeff, P.J. Roscam Abbing ... [et al.]
Haarlem, 1949. 126 p.

Taak en onderlinge verhouding van kerk, particulier initiatief en overheid ten aanzien van de maatschappelijke zorg. Verslag van het op 23 april 1949 te Utrecht gehouden congres ter behandeling van de prae-adviezen van J.C. van Dam, J.J. Loeff, P.J. Roscam Abbing en J. in 't Veld
Haarlem, 1950. 88 p.

--

typering

armenzorg

zuil

doelgroepen

armen

ouderen

weduwen en weduwnaars

wezen

zieken

periode archief

1882 - 1908

vindplaats

Het archief van de Assense vereniging in: Drents Archief, Assen
doorgaans bevinden deze archieven zich in gemeente- en streekarchieven en in Regionale Historische Centra.

openbaarheid

volledig

omvang; inventarisnummers

de inventaris op het Assense archief telt 77 nrs.

informatiedrager

papier

vernietigd

het Assense archief maakt de indruk zeer goed bewaard te zijn

toegang(en)

inventaris door NN, raadpleegbaar op: www.archieven.nl

kenmerk toegang

onbekend

indices op toegang

geen

originele archivalia van archiefvormer in andere archieven

geen

originele archivalia van andere archiefvormers in dit archief; gedeponeerde archieven

gedeponeerd archief: Kamer van Navraag met gegevens over bedeelden door de Diaconie van de Nederlands Hervormde Gemeente, het Rooms-Katholiek Armbestuur, het gemeentebestuur, de burgemeester, de Christelijk Gereformeerde Gemeente, familieleden, de ondersteuningscommissie en particulieren, periode 1882-1891 (3 inv. nrs.)

opmerkingen

geen

structuur archief

het Assense archief heeft geen bijzondere structuur

structuur toegang

de toegang heeft geen bijzondere structuur

bijlagen bij de toegang

geen

statistische gegevens

geen

inhoud overig

het archief van de vereniging in Assen omvat een uitgebreide registratie van de bedeelden (inv. nrs. 48-63)
vermeldenswaard zijn:

register met de namen van bedeelden, de reden van aanvraag van de bedeling, het tijdstip van de aanvang van de bedeling, het tijdstip van beëindiging van de bedeling en de reden daarvan, met index op persoonsnamen, 1892-1897 (inv. nrs. 48 en 49)
stamboek van bedeelden, 1891-1908, met index op persoonsnamen (inv. nrs. 50 en 51)
registers van wekelijks bedeelden, 1892-1902 (inv. nrs. 52 en 55
register van personen aan wie soep is gegeven, 1892-1895 (inv. nr. 56)
register van uitgereikte kledingstukken, 1892-1897 (inv. nr. 57)
registers van personen aan wie klompen en dekens zijn gegeven, 1891-1899 (inv. nrs. 58 en 62)
protocol van de bedeling in wijk nr. 5, 1893-1907 (inv. nr. 63)

verder zijn vermeldenswaardig:
werkverschaffing, 1892-1897 (inv. nrs. 64-69)
Commissie van Armbezoekers met notulenboeken, namenlijsten, enkele rapporten en verslagen uit de jaren 1892 en 1895/96
lijst van bedeelden conform art. 162 van de Kieswet 1897 ?????? (inv. nr. 30).

verwijzingen naar wetten, maatregelen en/of de uitvoering daarvan

Armenwet (1912)
Algemene Bijstandswet (1963)

verwijzing naar andere archiefvormers

geen

geografische verwijzingen

voorkomend in heel Nederland, met name in de grotere steden

internationaal

niet van toepassing

opmerkingen

dit format is gebaseerd op het archief van de Vereniging Armenzorg te Assen, aangevuld met informatie over soortgelijke organisaties