Verenigingen voor armenzorg en armoedepreventie in de negentiende eeuw

• Nederlandsche Vrouwenbond (gangbare verkorte naam)

Verhooging van het zedelijk bewustzijn. (Goossens)

Nader omschreven in de formulering van de grondbeginselen:

'De Nederlandsche Vrouwenbond tot Verhooging van het Zedelijk Bewustzijn heeft tot grondbeginsel dat er één zedenwet is voor man en vrouw, en dat waar twee menschen zondigen beider schuld even groot is, en het eene groote onrechtvaardigheid is dat de vrouw hier alleen voor zou boeten.

De leden van de Bond moeten trachten met Gods hulp, de gedaalde levenstoon der gansche maatschappij op te heffen en ten strijde te trekken tegen alles wat laag is en den menschen onwaardig.

Zij moeten trachten het zwakke te beschermen en het gevallene op te heffen.

Ten 2e: de Nederlandsche Vrouwenbond stelt zich op het standpunt, dat ook de Federation Abolitionniste Internationale inneemt dat alle wetten die medewerken om de prostitutie te regelen, verkeerd zijn omdat men daardoor van hoger hand de reglementering en wat daarmede annex is sanctionneert.' (De Ned. Vrouwenbond 3,4)

Het propageren van de grondbeginselen d.m.v. brochures, het eigen blad 'Orgaan', het organiseren van samenkomsten, het sturen van petities aan de overheid, het stimuleren van de oprichting van nieuwe afdelingen, die elk op lokaal niveau de taak van de voorlichting op zich namen, adressen stuurden aan stadsbesturen en lokaal bijeenkomsten met sprekers organiseerden.

Daarnaast vormde het 'voorkomen en redden' een belangrijke activiteit. Hiertoe werd samenwerking aangegaan met al bestaande doorgangshuizen en de organisties daarachter zoals de Zettense inrichtingen en de vrouwenlogementen en werden afdelingen gestimuleerd binnen hun eigen ressort dergelijke doorgangshuizen en logementen - vaak "Te Huis en Te Huizen' genoemd - op te zetten. Zo richtte de (afdelingen van de) Nederlandsche Vrouwenbond dergelijke logementen op voor vrouwen in Amsterdam, Den Haag, Groningen, Harderwijk, Rotterdam en Utrecht. 'In 1897 waren er in 12 andere steden Te Huizen opgericht alleen was dat te Harderwijk nu vervallen. Nu, in 1909 zijn er 21 plaatsten waar een Te Huis is gevestigd.' (Gedenkboek 25 jaren p. 89)

Bovendien werd samengewerkt met de Nederlandsche Vereeniging tot Bescherming van Jonge meisjes, vooral in het zogenaamde Stationswerk, dat beoogde te voorkomen dat vrouwen en meisjes, aangekomen in een hun vreemde stad in handen van kwaadwillende lieden zouden vallen.

In 1885 ressorteerden onder de Nederlandsche Vrouwenbond de afdelingen Alkmaar, Breda, Delft, Deventer, Dordrecht, Haarlem, Leiden, Middelburg e.o., Utrecht, Velp, Zutphen e.o.

In 1895 was er een correspondente van de vereniging in o.a. Schiedam, mevrouw M.E. van den [?]-Philipse.

de Federation Abolitionniste Internationale opgericht door Josephine Butler in 1875 en gevestigd te Genève.

de Vereeniging tegen Prostitutie, opgericht in 1879 en gevestigd te Utrecht, waarvan het de vrouwelijke pendant was. Hoewel het samengaan in één vereniging lange tijd door de mannen werd afgewezen vond in 1948 een fusie tussen beide plaats in de Hendrik Piersonvereniging, welke later werd omgezet in een stichting.

de besturen van de Vereeniging Doorgangshuizen te Leiden en Groningen, en diverse wijkverenigingen.

en mede-oprichtster van de Nationalen Vrouwenraad van Nederland, opgericht in mei 1899 en gevestigd te Utrecht.

Mevr. douairière Klerck-van Hogendorp, tezamen met o.a. baronnesse T.P. Mackay, geboren van Lijnden, mevr. Beelaerts van Blokland-Kneppelhout, mevr. Schuurman, mevr. Gevers, geboren Vrolijk en gravin van Hogendorp, geboren Gevers Deynoot.

De bovengenoemde oprichtsters vormden het eerste bestuur met de eerste 25 jaar mevr. Klerck van Hogendorp als presidente.

15 december 1886

De brochure: De Ned. Vrouwenbond tot Verhooging van het Zedelijk Bewustzijn: ontstaan, organisatie en werkwijze (z.p. 192X). Uitgave van de Vrouwenbond.

Mevr. douairière Beelaerts van Blokhout-Kneppelhout en Jonkvrouwe A. van Hogendorp (reds.). Gedenkboek Vijf en twintig jaren arbeids van den Nederlandschen Vrouwenbond tot verhooging van het Zedelijk Bewustzijn (Groningen 1909).

ad publicaties van de vereniging: C. Willems-Bierlaagh, Nederlandse vrouwentijdschriften 1800-1945, bibliografische lijst (Amsterdam 1992) 183.

Ook beschreven in Petra de Vries, Kuisheid voor mannen, vrijheid voor vrouwen: de reglementering en bestrijding van de prostitutie in Nederland 1850-1911 (Hilversum 1997) 93-136.

ad begindatum:

Een belangrijke bron van inspiratie voor het oprichten van de vrouwenbond was het optreden van Josephine Butler tijdens het congres der Abolitionistische Federatie te Den Haag in 1883. In de winter van 1883-1884 kwamen 'een twintigtal vrouwen maandelijks bijeen om de zaken van het Congres te bespreken. In December werd reeds tot de oprichting van een Vrouwenbond besloten.'

ad einddatum:

In 1948 fuseerde de Vrouwenbond met de Nederlandse Middernachtzending Vereniging tot Vereniging Zedenopbouw, waarvan de naam snel werd veranderd in De Hendrik Piersonvereniging, welke later in een stichting werd omgezet.

ad richtgroep:

prostitutees, vooral ook preventief

Inkomsten:

deze bestaan uit contributies en giften.

In: Hilary Akers, 'Overzicht van verenigingen in Amsterdam in de jaren 1870-1920.' - Onderdeel van het stageonderzoek van H.A. voor Boudien de Vries (UvA 2004) is sprake van de afdeling Amsterdam van de Nederlandsche Vrouwenbond tot verhoging van het Zedelijke Bewustzijn. 

Archiefstukken van de Amsterdamse afdeling van de Vrouwenbond over de periode 1920-1947 bevinden zich

1. in het bovengenoemde archief van de Hendrik Piersonstichting, en wel:

Notulenboek afdeling Amsterdam, 1912-1947 5 delen. [met hiaten]

Notulenboek afdeling Amsterdam, bestuur Tehuis Keizers-gracht 646, 1929-1936;

2. in de rubriek Documentatie van het archief van de Vereniging van Armbesturen te Amsterdam, sedert 1913 Armenraad en sedert 1948 Sociale Raad dat onder nr. 400 wordt bewaard in het Stadsarchief Amsterdam, 1 omslag. Wanneer de afdeling Amsterdam is opgericht is niet duidelijk, mogelijk ná 1900.