Verenigingen voor armenzorg en armoedepreventie in de negentiende eeuw

Deze Algemeene Vereeniging stelt zich ten doel om, nevens de pogingen die door Staat en Kerk tegen het Pauperisme kunnen worden aangewend, door vrijwillige hulp van bijzondere Vereenigingen en Personen de verarming en armoede bij de geringere standen tegen te gaan. (Art.1 Regl.)

Het hoofdzakelijke middel, dat zij hiertoe aanwendt, is: het daarstellen van een gewenscht verband tusschen alle bijzondere Personen en Vereenigingen of Corporatiën, die, het zij meer door zedelijke, het zij meer door stoffelijke middelen, de verheffing en welvaart van de geringere standen trachten te bevorderen.'

Hiertoe werden o.a. twee algemene vergaderingen per jaar gehouden en een algemeen jaarlijks verslag aan de leden toegestuurd. (art. 2 regl.)

Vereeniging tot hulp voor vlijtige armoede te Marum, Nuis en Niebert; Vereeniging tot plaatselijk Nut te Hoogezand en Sappemeer; het Genootschap tot verschaffing van werk, door aanbouw van Vlas te Grijpskerk; instellingen van werkverschaffing te Sushuisterveen (vlasteelt en bewerking, Opënde (het uitgeven van spin- en breiwerk en het leren bijenkorven maken); te Burum, (vlasteelt en bewerking), Delfzijl (touwpluizen, spinnen breien, doosjes en stoven maken via de vereniging Hulp voor Armoede); de Commissie ter bevordering der Nijverheid en de Commissie 'om het nieuw-jaar loopen tegen te gaan' te Oude-Pekela; te Wilp was een 'Commissie ter verbetering der zedelijkheid en ter vermindering van onkunde' opgericht, welke onder andere collecteerde om 'aankoop van katoen en betaling van naailoon aan arme vrouwen' mogelijk te maken; en tenslotte het Algemeen Diakengezelschap eveneens gevestigd te Groningen.

Blijkens het vijfde verslag van de Algemeene Vereniging tegen pauperisme waren in 1855 eveneens aangesloten:

de Vereeniging tot Afschaffing van sterken drank, afdelingen Groningen en Slochteren; de commissie voor vlijtige Armoede te Leek en Midwolde, de Commissie van Winterwerkverschaffing, de Spaarkas voor ziekte en dood en de Vereeniging voor Vlasbouw, alle te Aduard.

De Commissie voor de Naai- en Breischolen te Beerta;

De Vrouwen-Vereeniging, de Commissie ter bevordering van het schoolgaan van minvermogende kinderen, het Genootschap ter zedelijke verbetering van gevangenen, de Hulpkas voor behoeftige Israëlieten, het Werkhuis van het Bestuur der armwoningen beide van het Algemeen Diakengezelschap, vertegenwoordigers van de Vereeniging voor dienstboden, alle gevestigd te Groningen.

Voorts:de Hoofdcommissie der verenigingen tot werkverschaffing Leek en Nietop, bestaande uit de afdelingen/vereenigingen tot Werkverschaffing te Leek, Midwolde, Lettelbert, Oostwolde, Enumatil, Zevenhuizen, Tolbert en Nietop.

Voorts te Muntendam de Vereeniging tot Nijverheid en werkverschaffing; te Noordhorn het Genootschap om door handenarbeid, levensonderhoud te verschaffen aan de minvermogende klasse; te Hoogkerk de Vlascommissie; te Uithuizen de Spaarbank en de Inrigting van Tuinbouw. Tevens vermeldt de ledenlijst in het vijfde verslag:

de Een-cent-daags-Maatschappij te Stadskanaal, de Vereeniging tot wering van armoede te Zierikzee, het Genootschap tot bevordering van Nijverheid te Onderdendam, evenals de afdeling Appingedam hiervan; de Vereeniging van Christelijke liefdadigheid te Nieuw-Beerta, de vereeniging tot plaatselijk Nut te Zaandam, het Werkhuis te Noordbroek en de Vereeniging tot Werkverschaffing te Saaxum.

Het initiatief kwam van de Vereeniging tot hulp voor vlijtige armoede te Marum; oprichters zouden allen genoemd kunnen worden die op de oprichtingsvergadering bijeen gekomen waren.

De leden van het eerste bestuur waren: S. Blaupot te Cate, voorzitter, L. Ali Cohen, secretaris van Bestuur en W. de Sitter, Secretaris van Correspondentie en W. Post, penningmeester.

Eerste en vijfde verslag van de Algemeene Vereeniging tegen het pauperisme bij de arbeidende klassen van den den mindergegoeden stand (Groningen 1851 en 1855).

ad begindatum:

Op 26 nov. 1850 kwamen een aantal Groninger particuliere verenigingen bijeen om met elkaar van gedachten te wisselen; men wilde zich niet aansluiten bij Maatschappij van Weldadigheid of de Mij. tot Nut van 't Algemeen, uit angst voor identiteitsverlies en omdat laatstgenoemde joden uitsloot. Men besloot daarom een Gronings samenwerkingsverband op te richten. De uiteindelijke oprichtingsvergadering vond plaats op 9 mei 1851, toen doelstelling en reglement werden vastgesteld en het bestuur werd gekozen.

ad relaties:

De in dit veld opgesomde verenigingen en instellingen vormden het bestand 'gewone leden van de Algemeene Vereeniging'; daarnaast waren er in 1855 de volgende 'buitengewone' (contribuerende) leden:

Z.K.H. Willem Frederik Karel, Prins der Nederlanden (voor 10 aandelen). Voorts te Groningen: dr. L. Ali Cohen, T. Hofkamp, K. Trox, W.J. Roelfsema, P.S. Barghoorn, mevr. wed. de Sitter geboren van Limburg Stirum, mr. I.A. van Roijen, J.W.C. baron van Ittersum, U.G. Schilthuis, D. van Houten, mr. G.W.H. baron van Imhoff, mr. H.A. Spandaw, jhr. mr. M.A. de Savornin Lohman, A. van Calcar, jhr. U.W. Lewe van Nijenstein, M. Hesselink, G. Meinesz, F. Warmoltz, G. van Calcar, jr., jhr. M.D.D.F. d' Aulnis de Bourouill, mr. P.W. van Heijningen Bosch, mevr. F.A. Baart de la Faille, wed. de Wal, mevr. douarière van Imhoff, geboren Sloe, G. Wouters, W.W. Wouters, Freule A.M.L. d' Aulnis de Bourouill, mr. E.J. Offerhaus, W. de Sitter, P. Hofstede de Groot, J. Post, H.J. Trip, prof. W. Muurling, mr. A.F. Wichers, F. Rinsma, H.J. Limborg, D. de Groot, ds. M.A. Amshoff, ds. W. Gerhards en dr. J.A.S. Hoitsema.

Te Opënde ds. D. Terpstra, te Oude Pekela T. Borgesius, te Nuis K. Hofkamp, te Hoogezand E. Wildeboer, te Delfzijl J.J. Borst en E.H. Roggenkamp, te Den Ham (Aduard) ds. Nanninga Uiterdijk, te Muntendam J.F. Obbes, prof. H.W. Tydeman te Leiden, ds. R.M. Wijbeling te Engelbert, ds. Marissen van Loon te Kampen, wed. J.D. Romkes te Hoogezand, S.J. de Groot te Sappemeer, P. Dijksterhuis te Grijpskerk, H. Brandt te Amsterdam, J.D. Vissering te De Punt, mevr. G.A.L. van der Merwede te Arnhem, ds. W.J. Wichers Abresch te Loppersum, J.G. Heeres te Oude-Pekela, ds. C.P. de Groot te Sushuisterveen.

Te Grootegast de buitengewone leden: R. Bosma, mr. D. Roessingh, J. Havinga, S.A. Graslander en C.A. Smit.

Het op 20 mei 1855 door thesaurier J. Post te Groningen getekende 'Kort Verslag omtrent het getal der leden en over den staat der gelden' luidt: 'In het jaar 1853 telde de vereeniging 76 buitengewone leden, te zamen 86 aandeelen bedragende.(....) De hele ontvangst heeft bedragen f. 476,92. (....) De uitgaven hebben tezamen f. 305,62 beloopen, waarvan 32,53 voor het zetten, drukken, papier enz. van het Vierde Verslag; de overige f. 73,69 is besteed voor het houden van vergaderingen, drukken van Programmas, salaris van de Bode, verschotten aan de Secretarissen en den Thesaurier. Zoodat de rekening sluit met een voordeelig saldo van f. 171,30.