Emigratie1945-1967

Lijst van ‘overige emigratieorganisaties’

Aangezien wetgeving het voornaamste criterium heeft gevormd voor de selectie van archiefvormers/actoren in deze onderzoeksgids, onttrekken organisaties die niet in het wetgevingsproces voorkwamen zich aan de waarneming. Het grensgebied is in kaart gebracht via het bijhouden van een lijst van overige emigratieorganisaties, aangetroffen tijdens het onderzoek.

Literatuur

De Nederlandse Emigratie Dienst was in het bezit van een eigen handbibliotheek. Na de opheffing van de NED zijn delen hiervan overgedragen aan de Koninklijke Bibliotheek te Den Haag. De collectie als zodanig is echter niet meer herkenbaar. Voor een overzicht van de collectie tot 1970 en tevens een eerste inzicht in de toenmalige emigratieliteratuur: zie Literatuuroverzicht (pdf)

Migratiecijfers

De Nederlandse Emigratie Dienst heeft uitsluitend vertrekcijfers bijgehouden van de intercontinentale emigratie. Het CBS houdt vanaf 1948 statistieken bij van de volledige buitenlandse migratie (emigratie en immigratie of retourmigratie) naar land van bestemming en geslacht.¹ Om een eerste vergelijking mogelijk te maken, zijn tabellen samengesteld over de periode 1945-1967 waarin de cijfers van de NED en het CBS naast elkaar zijn gezet voor enige Europese en overzeese landen van bestemming.²

Tabel 1: Emigratie volgens NED en CBS naar nationaliteit en geslacht
   Grafiek: 1, 2, 3
Tabel 2: Emigratie volgens NED en CBS van Nederlanders naar land van bestemming
   Grafiek: 4, 5, 6, 7, 8, 9
Tabel 3: Emigratie volgens NED en CBS van Nederlanders naar geslacht en land van bestemming
Tabel 4: Emigratie en immigratie volgens CBS van Nederlanders naar land en geslacht
   Grafiek: 10, 11, 12, 13

Uitvoering emigratie: richtlijnen en aanmelding

Hieronder is een aantal voorbeelden van instructies en standaardformulieren voor aanmeldingskantoren, voorlichters en geestelijk verzorgers aan boord, afkomstig van diverse archiefvormers gegroepeerd weergegeven. Ze geven een indruk van de met emigratie gepaard gaande uitvoeringsaspecten. De lijst is niet volledig (zie ook de analyse onder Nederlandse Katholieke Arbeidersbeweging, Bisdom Breda). Ingevulde aanmeldingsformulieren en kerkelijke rapporten zijn bij bepaalde archiefvormers als seriële reeksen bewaard gebleven:

Overheid

• schema emigratieproces (Commissariaat voor de Emigratie) (pdf)
• richtlijnen emigrantenvervoer (Commissariaat voor de Emigratie, Nederlandse Emigratie Dienst, Verkeer en Waterstaat) (pdf)
• richtlijnen arbeidsbureau (Rijksarbeidsbureau) (pdf)
• aanmelding arbeidsbureau (Rijksarbeidsbureau) (pdf)
• aanmelding belastingdienst (Administratie der Belastingen) (pdf)

Maatschappelijke organisaties

• aanmelding Centrale Stichting Landbouw Emigratie (CSLE) (pdf)
• voorlichting vrouwen (Nederlandse Vrouwen Comite) (Katholieke Vrouwenbeweging) (pdf) (pdf)
• richtlijnen voorlichting vrouwen Provinciaal (Nederlandse Vrouwen Comite, Katholieke Vrouwenbeweging) (pdf)
• richtlijnen voorlichting vrouwen Katholiek (Katholieke Vrouwenbeweging) (pdf)
• richtlijnen agrarische scholing vrouwen (Katholieke Vrouwenbeweging, Nederlandse Emigratie Dienst) (pdf)

Kerkelijke organisaties

• richtlijnen boordpredikant (Hervormde Emigratie Commissie) (pdf)
• richtlijnen boordaalmoezenier (Aartsbisdom Utrecht) (pdf)
• kerkelijk rapport emigranten protestant (Hervormde Emigratie Commissie) (pdf)
• bewijs van kerkelijke staat emigranten protestant (Hervormde Emigratie Commissie) (pdf)
• bewijs van kerkelijke staat emigranten katholiek (Aartsbisdom Utrecht) (pdf)

Wetgeving

• Hulplijst wet- en regelgeving Nederland
• Hulplijst wet- en regelgeving bilateraal
• Hulplijst wet- en regelgeving multilateraal