Verenigingen voor armenzorg en armoedepreventie in de negentiende eeuw

Uit het Reglement voor het Genootschap ter zedelijke verbetering der gevangenen: B. Doel van het genootschap:  - - -

art. 4: Het genootschap zal de zedelijke verbetering der gevangenen pogen te bevorderen: deels, terwijl dezelven nog zijn opgesloten; deels, en wel vooral, nadat zij de gevangenhuizen hebben verlaten. 

art. 5: ter bereiking van het eerstgemelde doel, zullen, voor rekening van het Genootschap, doelmatige geschriften, onder de gevangenen, ter lezing of ten geschenke, worden uitgereikt.(....)

art.8: Voorts zal de zedelijke verbetering der gevangenen, door allerlei meest doelmatige en voor het Genootschap bereikbare middelen worden bevorderd; als daar zijn: 1. Het oprigten van Scholen in de gevangenhuizen. 2. Het geven van doelmatig Godsdienstig onderwijs in dezelven. [Voorts: Steun aan godsdienstleraren in de gevangeis; zelfs het ter hand nemen van een opleiding tot dit beroep] art. 14: Ingevalle, het aan het Genootschap vergund worde, ten nutte der gevangenen, werkzaam te zijn, zullen nogtans altijd tweederde gedeelten van de finantiëele krachten des Genootschaps ten nutte der in vrijheid gestelden worden besteed; als zijnde de eersten, uit eigen aard, meer voorwerpen van de onmiddelijke zorg van het Gouvernement -- de laatsten die van dit Genootschap. [Voorts art. 15 t/m 24 over vorm van bijstand: primaire hulp, waarvan de omvang zo mogelijk bij reglement zal worden vastgesteld; arbeidsbemiddeling; beloning van goed gedrag d.m.v. premies

'Het werk van het Genootschap in de gevangenissen bestond voornamelijk uit het voorzien in de behoeften aan onderwijs en godsdienstige vorming, terwijl incidenteel geholpen werd met de voorbereiding van de reclassering na het ontslag (nazorg). 

het Dames-Comité voor het bezoeken van vrouwelijke gevangenen te Tiel, eerste vermelding in 1885

(tezamen met het Dames-comité) van het landelijk Nederlandsch Genootschap ter zedelijke verbetering der gevangenen, opgericht in 1823 en gevestigd te Amsterdam.

ad doelstelling, activiteit en levensbeschouwing:

gegevens ontleend aan de data m.b.t. de landelijk vereniging (afkomstig uit de inleiding van de inventaris van het archief van de landelijke vereniging, uit Van Bemmelen, Van zedelijke verbetering tot reclasseering pp. 54-55, 268-269, en uit Blankenberg e.a. Gids p. 928)

Gegevens ontleend aan de inventaris van het verenigingsarchief. Zo zijn de eerste en laatste vermelding ontleend aan resp. het oudste (kasboekje 1871-) en recentste archiefstuk (correspondentie over behandeling gevangenen -1924).

ad levensbeschouwing:

neutraal met een protestants-christelijke inslag. Zie de oproep van de oprichters: 'Welaan landgenooten! Eéns van zin, ééns van doel willen wij dan aanvangen, onder nederig opzien tot den Hemelschen Vader, die niemand uitsluit van zijn allesomvattende liefde en die zijne zon doet opgaan over boozen en goeden.' (Van Bemmelen 54-55.)