Verenigingen voor armenzorg en armoedepreventie in de negentiende eeuw

• Vereeniging ten behoeve der Armen te 's Gravenhage (tot ongeveer 1875 zo genoemd)

in de woelige jaren veertig van de 19e eeuw door oprichting van de vereniging te komen tot een toenadering tussen de standen (Falkenburg)

De vereniging werd in 1847 opgericht om de oorzaken van armoede te bestrijden en een poging te doen tot toenadering der standen. (inventaris)

Armen leren zichzelf te helpen. (Postumus/De Waal)

Het bezoeken van behoeftige gezinnen, liefst eens in de 14 dagen. Bij het eerste bezoek ging altijd de presidente mee met een ander lid. Van deze bezoeken werd op de ledenvergadering verslag uitgebracht. De vergadering besliste of er voldoende geld in kas was om een nieuw gezin aan te nemen.

Naast bedeling in natura werd werk verschaft aan vrouwen: zij 'naaien mannen- en vrouwenkleeren en breien sokken en kousen, die in depots der vereeniging verkocht worden'. (Falkenburg)

Door middel van een zeer uitgebreid pakket van werkverschaffing, onderwijs en vorming, blindenzorg, voedselverschaffing en geldelijke steunverlening richtte zij zich op alle gezindten, zij het met een voorkeur voor leden van de Hervormde Gemeente. (inleiding inventaris)

de in 1901 opgerichte, te Amsterdam gevestigde Centraal-Bond van Christelijk-philantropische Inrichtingen in Nederland.

Marianne van Hogendorp, samen met 'ds. Secretin en diens vrouw'

Vereeniging ten behoeve der armen:

in 1860: jhr. L.R. Gevaerts, jhr. mr. P.J. Elout van Soeterwoude, mevr. Sécretan, mevr. de gravin van Hogendorp, jonkvr. Trip van Zoudtlandt, mevr. Capadose, jonkvr. van der Heim.

in 1870: mevr. de gravin van Hogendorp, jonkvr. Trip van Zoudtlandt, jonkvr. de Brauw, jonkvr. van der Heim en mevr. Wagner;

in 1875: mevr. de gravin van Hogendorp, freule Trip van Zoudtlandt, mej. de Gallois, freule van der Heim en mej. Vaillant.

Vereeniging "Vrienden der Armen":

in 1880: douair. Klerck, geb. v. Hogendorp, jonkvr. Trip van Zoudtlandt, jonkvr. baronesse Collot d'Escury, douair. Lantsheer, geb. baronesse van Lijnden en mej. Dermont;

in 1893: mevr. de douair. Klerck, geb. van Hogendorp (presidente), jonkvr. H. van der Goes, mevr. van Sittert, geb. van der Goes, mevr. van Panhuys, geb. van Panhuys en jonkvr. W. van Hogendorp;

in 1900: gravin van Hogendorp, geb. Gevers Deynoot (presidente), mevr. Gevers Deynoot, geb. baronesse Van Wassenaer, mej. M. Jacobsen, jonkvr. gravin van Randwijck en jonkvr. W. Repelaer;

in 1902: gravin van Hogendorp, geb. Gevers Deynoot (presidente), mevr. Gevers Deynoot, geb. baronesse Van Wassenaer, baronesse van Verschuer, geb. van Balveren, jonkvr. A. v.d. Goes en jonkvr. H. v.d. Goes.

(Falkenburg ontving rond 1895 zijn inlichtingen van mejonkvrouw W. Van Hogendorp, bestuurderesse van het comité van de vereniging.

Ph. Falkenburg, Armenzorg in Nederland 3e deel: Gemeente 's-Gravenhage (Amsterdam 1897) 433-435. (In opdracht der Vereeniging voor de staatshuishoudkunde  en de statistiek bewerkt door Ph.F.)

F. de Haan en Romke van der Heide, Vrouwen-Vereenigingen, Dames-Comité's en feministen' in: Tijdschrift voor Sociale Geschiedenis, 23ste jng. (1997) nr. 3, 305.

W.H. Posthumus en dr. Anna de Waal (red.), Van moeder op dochter (Bruna 1948); (3^e druk 1968)

ad bestuursleden:

Nederlandse residentie- en 's Gravenhaagsche stadsalmanak 1860, Nederlandsche residentiealmanak 1870, (Hof-,) rijks- en residentiealmanak 1875, 1880, 1893, 1900, 1902.

J.F.L. Blankenberg, H.J. de Dompierre de Chaufepié en H. Smissaert, Gids der Nederlandsche Weldadigheid (Amsterdam 1899) 376 en 877.

H.J. Dompièrre de Chaufepié, H. Smissaert en J.F.L. Blankenberg (eds.), Tijdschrift voor Armenzorg, 1ste jng. (1900) 25 en 2e jng. (1901) 30.

ad einddatum:

Omstreeks 1940 hield de Vereeniging op te bestaan. (inventaris)

ad activiteit:

Ondanks de doelstelling overtreft de bedeling in natura lange jaren het bedrag aan uitbetaalde werklonen. Pas in het laatste decennium van de 19de eeuw verschuift de balans ten gunste van werkverschaffing. Falkenburg toont dit aan de hand van tabellen aan.

De uitsluitend vrouwelijke bestuursleden dragen om beurten nieuwe hulpbehoevende gezinnen voor. De gezamenlijke vergadering beslist of daarvoor voldoende geld in kas is. (Falkenburg 434-435)

In het Tijdschrift voor Armenzorg 1e jrg. (1900) p. 25 worden de volgende gegevens vermeld uit het jaarverslag 1898-1899: 'Aan kleeding, ligging, dekking en huisraad werd f. 271,03 uitgegeven; aan levensmiddelen f. 902,38, aan brandstoffen f. 187,80, aan werkloonen f. 2253,10, versterkende middelen f. 206, 01. (...) Honderd zeven en twintig gezinnen werden ondersteund of aan werk geholpen.'

In de tweede jrg. (1901) p. 30: 'Aan ligging, kleeding, dekking en huisraad werd uitgegeven f. 135,02, aan levensmiddelen f. 792,91, aan brandstoffen f. 200,70, voor werkloonen f. 1828,58, versterkende middelen f. 260,92½, 91 huisgezinnen werden aan werk geholpen.'

ad levensbeschouwing:

protestants (hervormd)

ad publicatie van de vereniging:

in de bibliotheek van het Haags Gemeentearchief