Verenigingen voor armenzorg en armoedepreventie in de negentiende eeuw

parochie van de H. Antonius Abt

'Artikel 2. der Algemeene bepalingen luidt:

Geen liefdewerk moet geacht worden vreemd te zijn aan de Vereeniging, ofschoon zij meer bepaaldelijk ten doel heeft het bezoeken van arme gezinnen. De leden der Vereeniging maken zich dus de gelegenheid ten nutte, om vertroostingen te bieden aan de zieken en gevangenen, om onderwijs te bezorgen aan arme, verlatene of gevangene kinderen en godsdienstige hulp te verschaffen aan hen, wien het daaraan in doodsgevaar ontbreekt.'

1. De belangrijkste taak van de leden was het huisbezoek der armen. In aanmerking komende gezinnen werden wekelijks bezocht door twee 'broeders', steeds dezelfde per gezin zodat een vertrouwensband kon ontstaan. Materiële nood werd gelenigd door het geven van geld of hulp in natura, tegelijkertijd werd getracht door vermaningen en het beschikbaar stellen van stichtelijke lectuur de ontvangers op 'het rechte pad' te brengen of houden.

Op de wekelijkse vergadering brachten alle leden van de betreffende conferentie hun bevindingen en aanvragen ter tafel. Dit ging volgens het reglement als volgt: na het openingsgebed dat telkens door een ander lid moest worden uitgesproken 'geeft de penningmeester het bedrag der kas op en van de bij de laatste zitting gehouden inzameling, opdat ieder zijne aanvrage om ondersteuning kunne regelen naar de hulpmiddelen der conferentie [art. 19 van het reglement].

art. 20. Men deelt vervolgens de bons voor ondersteuning in natura uit. Elk lid wordt op zijn beurt door de president opgeroepen en zegt luide hoeveel hij vraagt en voor hoeveel gezinnen. Wanneer hij daartoe uitgenodigd wordt, geeft hij inlichtingen omtrent deze gezinnen.

art. 20. De onderstand moet stiptelijk bij de armen gebracht worden in het tijdsverloop van de eene zitting tot de andere. Het tijdstip (...) wordt aan de voorzichtigheid van ieder lid overgelaten. (...)

art. 25. Bij het einde der zitting en voor het gebed doet de penningmeester de inzameling, waartoe elk lid door eene aan zijne middelen geëvenredigde, maar altijd geheime, gift bijdraagt.' (Vergnes)

'Bedeelende armenzorg (...).' (Blankenberg)

'De Wamelse Vincentiusvereniging begon al vrij snel met ontwikkelingswerk in eigen dorp. Er werd een kleuterschool gesticht, men zette een bibliotheek op en er werd een naaischool gestart, zodat jonge meisjes leerden hoe ze kleding konden maken en verstellen. Hulp werd vaak gegeven in natura. Een gezin kreeg een kist pootaardappelen zodat men zelf de wintervoorraad kon verbouwen. Van de nieuwe oogst moest men dan weer nieuwe "poters" (zo noemt men pootaardappelen) afstaan om daar anderen mee te helpen en ook zelf weer nieuwe aardappelen te kunnen poten. Ook werden wel klompenbomen gekocht, zodat mensen klompen konden maken om die te verkopen en zo zelf geld te verdienen.' Zie http://www.wamel.net/vincentius/oudwamel.htm

de conferentie functioneerde als afdeling Wamel van de nationale Vereeniging van den H. Vincentius van Paulo, opgericht in 1846 en bestuurd door de Hoofdraad te Den Haag als 'vereenigingspunt' van alle Nederlandse Bijzondere Raden en conferenties.

president: H. van Beers in 1894 en 1899, A. Pompen in 1903;

vice-president: A. Bouman in 1894, A. Pompen in 1899, F.A.W. Burgers in 1903;

secretaris: G.J. van Beers in 1894, 1899 en 1903;

penningmeester: W.J. van der Wielen in 1894 en 1899, G. Elsen in 1903.

ad begindatum en bestuursleden:

Pius-Almanak voor het jaar des heeren 1894 (Alkmaar 1894) 272.

Pius-Almanak Jaarboekje voor de Katholieken van Nederland voor het jaar des Heeren 1899-1900 (Alkmaar 1899) 60.

Onze Pius-Almanak voor het jaar des Heeren 1903 (Alkmaar 1903) 359.

ad doelstelling en activiteit:

R.P. Vergnes C.ss.R., Vereeniging van den H. Vincentius van Paulo en hare werkzaamheden in Nederland (Den Haag 1930) 57 en 58.

Handboek der Vereeniging van den H. Vincentius van Paulo (Den Haag 1847 2e dr.) 3, 13-21.

ad activiteit:

J.F.L. Blankenberg, H.J. de Dompierre de Chaufepié en H. Smissaert, Gids der Nederlandsche Weldadigheid (Amsterdam 1899) 331.

ad einddatum:

geen, de vereniging bestaat nog (of weer); zie www.vincentiusvereniging.nl (geraadpleegd op 26 januari 2011)

Volgens gegevens in de Gids van Blankenberg et. al. is er zowel in Gelderland als in Limburg een Vincentiusvereniging afdeling Wamel met als taak: 'Bedeelende armenzorg'.

Op de website treft men de conferentie van de H. Anthonius Abt als de nog steeds bestaande Vincentiusvereniging afdeling Boven Leeuwen (gem. Wamel) in Gelderland.