Verenigingen voor armenzorg en armoedepreventie in de negentiende eeuw

'Het doel der Maatschappij is: een jaarlijksche geldelijke uitkeering te verschaffen aan haar leden, die door ouderdom, lichaamsgebreken of ongevallen, hun buiten hun opzet overkomen, niet meer in staat zijn hun kunstvak uit te oefenen, en aan weduwen, weduwnaars en weezen van leden dezer Maatschappij.' (Blankenberg)

'Het minimum der uitkeering is bepaald op f 200.- 's jaars.

Jaarlijks in October, zal in de algemeene vergadering door het Bestuur, het bedrag der uit te keeren som worden vastgesteld.

Om voor zich of zijn nablijvende betrekkingen recht op ondersteuning of uitkeering te verkrijgen, zal men 5 achtereenvolgende jaren contribueerend lid der Maatschappij moeten zijn geweest.

Echter zal, na verloop van minstens één jaar lid te zijn geweest, bij overlijden van een lid, de som van f 40.-, tot dekking van begrafeniskosten, aan den daarop rechthebbende, tegen overlegging van de akte van overlijden worden uitgekeerd, doch na aftrek van wat het lid bij zijn overlijden ten achteren mocht zijn in het aanzuiveren zijner contributie, enz.

Dit recht vervalt na 5 jaren lidmaatschap, doch wordt daaraan weder toegekend, wanneer het lid bij overlijden niet meer dan 6 maanden uitkeering heeft genoten.

Een lid door lichaamsgebrek of ander ongeval buiten staat om het kunstvak, waarin hij bij zijn aanneming werkzaam was, langer uit te oefenen, heeft recht op uitkeering. Ieder half jaar moet hij zich aan een onderzoek van den geneesheer of heelmeester der Maatschappij onderwerpen.

Mocht zoodanig lid weder in staat komen zijn kunstvak uit te oefenen, dan wordt hij wederom op het register der contribueerende leden overgebracht.

Een lid, den vollen ouderdom van 65 jaar bereikt hebbende, heeft recht op uitkeering. Dit recht vervalt zoolang hij zijn kunstvak nog uitoefent, eenige betrekking bekleedt bij, of het beheer voert over een tooneelgezelschap of orchest, behoudens de bevoegdheid om de uitkeering aan te vragen, zoo hij deze meent noodig te hebben.

Een Commissie, bestaande uit het Bestuur en een gelijk aantal leden, zal de geldigheid der aangevoerde redenen onderzoeken, en beslissen of de uitkeering kan worden toegestaan. (...)

Ingeval van overlijden van een lid, zal de weduwe of weduwnaar, en deze niet meer in leven zijnde, zullen hun wettige kinderen, die den ouderdom van 18 jaar nog niet hebben bereikt, vertegenwoordigd door hun voogd of verzorger, te zamen het recht hebben op de uitkeering, die aan de ouders zou zijn toegekend, of bereids door hen is genoten.' (Blankenberg)

H.M. de Koningin-Moeder

J.F.L. Blankenberg, H.J. de Dompierre de Chaufepié en H. Smissaert, Gids der Nederlandsche Weldadigheid (Amsterdam 1899) p. 925-7.

'De middelen [tot het bereiken van het doel] zijn:

1. De entréegelden, contributiën en boeten der leden

2. De opbrengst van zoowel gecombineerde als bijzondere voorstellingen en concerten, overeenkomstig het Reglement van Orde.

3. De bijdragen van kunstlievende leden (donatrices en donateurs).

4. de renten van een vast fonds.

(...) Ter bevordering van het doel is den 1en October 1884 een bijfonds opgericht, strekkende om de uitkeering aan de daartoe gerechtigden te verhoogen. (...) Het doel van het Bijfonds is, door een verhoogde contributie van f 0.50 per maand, een hoogere uitkeering aan de rechthebbenden te verzekeren.' (Blankenberg)

In de database wordt Blankenberg's motiverering om instellingen als deze - opererend op grens van onderlinge hulp en weldadigheid - in de selectie op te nemen, gevolgd:

'Wij hebben gemeend hier alleen die vereenigingen te moeten opnemen, die hetzij ook anderen dan de deelgerechtigden (zij het slechts bij wijze van uitzondering) tot het genot eener uitkeering toelaten, hetzij den ondersteunden (leden) geen recht op uitkeering geven, hetzij eindelijk de gelden, voor de ondersteuning bestemd, voor een belangrijk deel niet vinden uit eigen middelen, maar uit erfstellingen, legaten, schenkingen, subsidies, vrijwillige bijdragen, enz. in één woord, uit anderer weldadigheid.' (p. 899)