Verenigingen voor armenzorg en armoedepreventie in de negentiende eeuw

'minvermogende neringdoenden uit de Gemeente 's-Gravenhage "door geldelijk voorschot in staat te stellen hun brood te verdienen of hunne verdiensten te vermeerderen" ' (inventaris)

Er werden 'voorschotten (werden) verstrekt tot f. 100,- in veelvouden van f. 5,-. Binnen een jaar moest worden afbetaald, terwijl ook rente verschuldigd was. De aanvrager moest van goed gedrag zijn en geen handelaar in spiritualiën of herbergier. De aanvragen kon men indienen op de wekelijkse zittingen, die enige leden van het Bestuur hielden (....)'.

en is een dochter-organisatie van het Departement 's-Gravenhage van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen (tot 1880)

De heren S.C.J. van Aalst, Jhr. Mr. W.M. de Brauw, Jhr. Mr. C. van Breugel, Jhr. Mr. F.G.A. Gevers Deynoot, Jhr. Mr. H.J. van der Heim, P. Mouton Jr., Mr. D. Polak Daniëls, Mr. J.P. Vaillant en E.B. baron Wittert van Hoogland, allen leden van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen.

voorzitter/president: jhr. mr. W.M. de Brauw in 1855, 1860, mr. J.P. Vaillant in 1870, 1875, W.A. Hattinga Raven in 1900

secretaris: jhr. mr. H.J. van der Heim in 1855, jhr. mr. C. van Breugel in 1860, mr. B.L. Rasch in 1870, mr. C. Rueb in 1875, W.A. Weijtlandt in 1900

thesaurier: mr. D. Polak Daniels in 1870, 1875, D.F. Scheurleer in 1900

overige bestuursleden:

in 1855: jhr. mr. F.G.A. Gevers Deynoot, S.C.J. van Aalst, jhr. mr. C. van Breugel, mr. D. Polak Daniels, E.B. Baron Wittert van Hoogland, P. Mouton jr., mr. J.P. Vaillant, jhr. E. van Weede, J. van Osenbruggen, J.F. Volgraff.

in 1860: S.C.J. van Aalst, jhr. mr. H.J. van der Heim, mr. D. Polak Daniels, E.B. Baron Wittert van Hoogland, P. Mouton jr., mr. J.P. Vaillant, J. van Osenbruggen Dzn., J.F. Volgraff, jhr. mr. J. Repelaer, mr. B.L. Rasch

in 1870: S.C.J. van Aalst, E.B. Baron Wittert van Hoogland, jhr. mr. J.A. Repelaer, mr. C.A. van der Kemp, mr. W. Hoijer, A. Schad ée, C.J. van der Oudermeulen, jhr. mr. J.F. Schuurbeque Boeije, mr. W.O.T. van Oudheusden, mr. N.J.W. Smallenburg

in 1875: A. Schadee, jhr. mr. J.F. Schuurbeque de Boeije jr., mr. W.O.T. van Oudheusden, mr. N.J.W. Smallenburg, G.A.H.N. Rietstap, J. Adams, W.J.M. de Bas, J.W.C. Diepenheim, mr. A.H.H. van der Burgh, mr. A.F.A. Leesberg

in 1900: mr. I. Mortier Hijmans, jhr. mr. W.A.R. Engelen, jhr. K. van Citters, J.A.M. v.d. Brugh, W. van Rijswijk (bode), A.P. Vaillant, J. de Blaauw, C.J.P. Kaub, J. Dijk, jhr. mr. D.F. Teixeira de Mattos, mr. M. Polak Daniels. (Haagse almanakken)

Vanaf het begin tot 1882: '(....) een lokaal van het Raadhuis, dat door B. & W. ter beschikking van de Hulpbank gesteld was'.

[In 1885] kreeg men de beschikking over een lokaal aan de Achterraamstraat, dat echter te vochtig was en daarom al in 1885 moest worden verlaten'.

'De Hulpbank vestigde zich nu in het pand Riviervischmarkt 17.' (inventaris)

algemeen:

gegevens ontleend aan de inventaris van het verenigingsarchief

ad oprichters en bestuursleden:

Stads- en residentiealmanak 's Gravenhage 1855, 1860, 1870, 1875, 1900.

ad opmerkingen:

H.J. Dompièrre de Chaufepié, H. Smissaert en J.F.L. Blankenberg (reds.),

Tijdschrift voor Armenzorg, 2ste jng. (1901) 95, 96.

ad einddatum:

Sociale wetgeving in de 20ste eeuw veranderde de florerende positie van de Hulpbank; in 1955 werden de werkzaamheden van de Hulpbank praktisch geheel beëindigd; in 1966 werd de liquidatieprocedure gestart die in 1974 was afgewikkeld.

ad richtgroep:

werklozen, vooral preventief: hulp aan ambachtslieden en kleine handelaren.

ad activiteit:

Het aantal verstrekte leningen bedroeg in 1851: 65. De volgende jaren nam dit aantal snel toe (1852: 168; 1853: 254), al was er enige schommeling. Reeds in 1853 werd het bestuur tot 12 leden uitgebreid. Sinds 1860 kon men leningen sluiten tot f. 200.-; sinds 1864 tot f. 300,-. (inleiding inventaris)

'In het afgelopen jaar werd aan 504 (sic) voorschotten toegestaan f. 83085 tegen f. 82815 in het jaar 1899. Aan 478 personen werd een voorschot verleend (....) 150 geldopnemers [werden] voor de eerste maal door de bank geholpen (....). Het cijfer dergenen die nalatig waren in het voldoen hunner wekelijksche [terug]stortingen klom in het afgeloopen jaar tot gemiddeld 57 per zitting, waardoor het totale cijfer der boete bedroeg f. 257,58.

Door borgen werden in 1900 afbetaald 23 leeningen.' (T.a.p.)

leden:

'De leden van de Hulpbank waren de geregistreerde aandeelhouders (Het kapitaal was nl. in aandelen verdeeld). Het feit, dat tot de eerste aandeelhouders Thorbecke en Groen van Prinsterer behoorden bewijst, dat de Hulpbank zich kon verheugen in het vertrouwen van vooraanstaande mannen.' (inleiding inventaris)

'Z.M. Koning Willem III schonk de nieuwe instelling op 11 mei 1851 vrijdom van zegel.'(T.a.p.)

ad publicaties van de vereniging:

Verslag van het bestuur der Hulpbank te ’s-Gravenhage wordt bewaard in het Haags Gemeentearchief, signr. P 0916.0