Verenigingen voor armenzorg en armoedepreventie in de negentiende eeuw

De Maatschappij tot Nut van 't Algemeen en haar afdelingen waren primair gericht op het 'beschaven' van het volk, het departement Alkmaar richtte daarnaast op filantropisch gebied een armenbewaarschool en een commissie tot instandhouding van de Hulpbank op.

op filantropisch gebied: het instandhouden van een hulpbank die aan kleine neringdoenden tegen geringe rente voorschotten verschafte hetzij om aan het werk te gaan of het werk te behouden of uit te breiden, hetzij om d.m.v. studie de kans op werk te vergroten

de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen, opgericht in 1784 te Edam en vanaf 1787 gevestigd te Amsterdam.

leden van het Algemeen Bestuur in 1876:

'Dr. C.J. de Lange, presid., dr.J.J. van Gelder, r.eikenkr., secr., J. Bakker Schut, penningm., D.G. de Vries van Heijst, mr. N.H. de Lange,  H.F.W. Grottendieck.'

leden van het Algemeen Bestuur in 1882:

Dr. C.J. de Lange, presid., dr. J.J. van Gelder, rid. eikenkr., secr., J. Bakker Schut, penningm., Mr. N.H. de Lange, S.A. Coster, J. Nuhout van der Veen, C.P.E. Hanegraaff.

leden van het Algemeen Bestuur in 1885:

Dr. C.J. de Lange, presid., dr. J.J. van Gelder, rid. eikenkr., secr., C. Jansen Rz., Mr. J.H.C. Horch, P. Kool Jz., Mr. N.H. de Lange, Mr. M.A. Kluppel.

het bestuur van de Hulpbank in 1876:

'J. van der Sluijs Veer, presid., C.F.J. Peerreboom, secret., J. Nuhout van der Veen, ridd. eikenkr., penningm., J. Bakker Schut, A.S. Coster, J. van der Kaaij, P. Kool Jz.' (t.a.p. 69)

het bestuur van de  Hulpbank in 1882:

'P. Kool Jz., C.J. Peereboom, P. Bruinvis de Lange'

het bestuur in 1885:

'P. Bruinvis de Lange, voorzitter, P. Kool Jz., secretaris, J. Nuhout van der Veen, ridd. eikenkr., penningm., A. Goede Dz., Mr. J.H.C. Horch, C. Graftdijk, Mr. M.A. Kluppel'.

het bestuur van de Hulpbank in 1900:

'P. Kool Jz., president, J.W. Keiser, secretaris, Mr. A. Prins, penningm., A. Goede Dz., D.C. Ohmstede, P.J.C. van Toornenburgh, W.H. Moll.'

Gegevens, inclusief de eerste en laatste vermelding, ontleend aan de archiefbeschrijving.

ad leden:

W.W. Mijnhardt en A.J. Wichers (reds.), Om het Algemeen Volksgeluk. Twee eeuwen particulier initiatief 1784-1984. Gedenkboek ter gelegenheid van het tweehonderdjarig bestaan van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen (Edam 1984) 65.

ad bestuursleden:

Adresboek van Alkmaar 1876 p. 69, 1882 p. 82, 1885 p. 123 en 1900 p. 204.

ad leden:

Tot circa 1900: mannen, zonder dat vrouwen expliciet werden uitgesloten, ze waren gewoon geen lid. Mijnhardt schrijft over het jaar 1864: 'Aan het afzonderlijk lidmaatschap van de vrouw werd toen nog helemaal niet gedacht. Dat komt pas weer 35 jaar later.' (Mijnhardt)

ad richtgroep:

werklozen, preventief

ad levensbeschouwing:

neutraal met een protestantse inslag die in de loop der tijd minder dominant werd.