Verenigingen voor armenzorg en armoedepreventie in de negentiende eeuw

• Vereeniging 's Heeren Loo (gangbare korte benaming (naar de naam van de inrichting))

art.1. 'Het doel der vereeniging is, de bevordering van Christelijke verzorging naar het Woord van God van Idioten en Achterlijke Kinderen, ook door inrichtingen met dat doel opgericht'.

het oprichten en instandhouden van de stichting 's Heeren Loo

de in 1901 opgerichte, te Amsterdam gevestigde Centraal-Bond van Christelijk-philantropische Inrichtingen in Nederland.

Een van de belangrijke initiatoren was dr. mr. Willem van den Bergh uit Voorthuizen, die echter vóór de oprichting van de vereeniging en de inrichting overleed.

De leden van de Commissie van Particulieren, die fungeerde als een commissie van oprichters, waren: E. van Aken, predikant te Harderwijk, de latere eerste penningmeester; M.J. Chevallier te Ermelo, die 's Heeren Loo alvast kocht nog vóór de vereniging was opgericht, om dit landgoed later voor dezelfde (lage) prijs van f. 15.000 aan de vereniging door de verkopen; F. Kortlang J.Ezn. te Velp, die tot 1925 de directeur van 's Heeren Loo en de rest van zijn leven - hij stierf in 1927 - lid van het bestuur van de vereniging zou zijn; ds. P.C. Coster te Velp, ds. J.C. van Schelven te Dieren, ds. E. Eisma te Bennekom en de heren W. te Gussinklo te Aalten en W. van Wijland te Nijkerk.

Het eerste bestuur bestond uit de leden van de Commissie van Particulieren, die allen aanbleven tot hun overlijden.

De inrichting 's Heeren Loo te Ermelo. (De oprichting van het meisjeshuis Lozenoord volgt eerst in 1911.)

G.Ch. Aalders, Vereeniging tot opvoeding en verpleging van idioten en achterlijke kinderen (Uitgave van de vereniging 1931) 7-32.

Th. Hak, Huizen van Barmhartigheid. Zorg voor zwakzinngen in Nederland in de tweede helft van de negentiende eeuw, met bijzondere aandacht voor 's Heeren Loo (Vereniging 's Heeren Loo 1993) 185-240.

Gereformeerde Stichtingen van Barmhartigheid in Nederland (Kampen 1927) 51-55. (uitgegeven vanwege den Gereformeerden Bond van Vereenigingen en Stichtingen van Barmhartigheid in Nederland)

ad Koninklijk Besluit:

Register van de Staatscourant van 1898.

J.F.L. Blankenberg, H.J. de Dompierre de Chaufepié en H. Smissaert, Gids der Nederlandsche Weldadigheid (Amsterdam 1899) 831.

ad begindatum:

Deze viel tussen 22 maart 1888 - toen een mogelijke stichting voor idioten voor het eerst ter sprake kwam op een vergadering van vertegenwoordigers van Diaconiën van de Nederlandse Gereformeerde Kerken in Gelderland en een eerste onderzoekscommissie naar de mogelijkheid daartoe in het leven werd geroepen - en 28 mei 1890, toen besloten werd de oprichting te laten regelen door een "Commissie van Particulieren" waaraan de al ingekomen giften ter beschikking werden gesteld, en die op bijzondere steun van de diaconiën zou (moeten) kunnen rekenen.

Deze commissie 'van oprichters' (zie boven) bepaalde de datum van de oprichting van de inrichting op 6 februari 1891 nadat de statuten voorlopig waren vastgesteld op 1 september 1890.

ad laatste vermelding;

ontleend aan de archiefperiode.

inkomsten:

algemeen werd gevonden dat niet meer dan f. 50.000 geleend mocht worden en dat vooral de gulheid van de kerken de bron van inkomsten moest zijn.

Dat bleek niet voldoende te zijn. Velen meenden dat de zwakzinnigen gratis of tegen laag tarief konden worden opgenomen; toen dat niet haalbaar bleek werd een suppletiefonds voor deze onvermogenden in het leven geroepen dat naast andere giften en opbrengsten van collecten van inkomsten voorzien werd door het Henriette-fonds, sinds 1903 gevormd door de nalatenschap van f. 25000 van mej. Henriette van Assen.

Op den duur werd voor de armen betaald door de gemeentelijke of Rijksoverheid.

ad leden:

'art 4. Leden der Vereeniging zijn alle personen, die door onderteekening hun instemming betuigen met de Statuten der Vereeniging en jaarlijks vijf gulden bijdragen. Begunstigers zijn zij, die zonder als lid tot de vereeniging toe te treden, zich verbinden tot een jaarlijksche bijdrage, naar eigen goedvinden te bepalen.'

ad activiteit:

'In de eerste tien jaar zijn er een kleine 300 personen opgenomen. De gemiddelde leeftijd bij opname was 12 jaar.'