Verenigingen voor armenzorg en armoedepreventie in de negentiende eeuw

Artikel 2. der Algemeene bepalingen luidt:

Geen liefdewerk moet geacht worden vreemd te zijn aan de Vereeniging, ofschoon zij meer bepaaldelijk ten doel heeft het bezoeken van arme gezinnen. De leden der Vereeniging maken zich dus de gelegenheid ten nutte, om vertroostingen te bieden aan de zieken en gevangenen, om onderwijs te bezorgen aan arme, verlatene of gevangene kinderen en godsdienstige hulp te verschaffen aan hen, wien het daaraan in doodsgevaar ontbreekt.

Uit het reglement van de Vincentiusvereniging:  

Art. 1. De bijzondere Raad eener stad is samengesteld uit een President, een Vice-President, een Secretaris, een Penningmeester en al de Presidenten en Vice-Presidenten der Conferentiën van de stad, en de Presidenten en Vice-Presidenten der bijzondere liefdewerken, die alle conferentien aangaan.

Art. 28. De bijzondere Raad houdt zich bezig met de gewigtige liefdewerken en maatregelen, waarin al de Conferentiën der stad belang hebben.

Art. 29. Hij bepaalt de aanwending der fondsen van de gemeenschappelijke kas. Deze kas wordt gestijfd door de buitengewone van elders ontvangen giften, door de inzamelingen op de algemeene vergaderingen van de stad gedaan en de offers, welke de Presidenten, namens hunne Conferentie, op elke zitting aanbrengen.

Zij strekt ter voorziening in de kosten der liefdewerken voor de geheele stad en tot ondersteuning der onvermogendste Conferentiën.

Het liefdewerk van het huisbezoek der armen zelf behoorde tot de taak van de samenstellende conferenties.

De Bijzondere Raad van Amsterdam legde zich toe op de volgende liefdewerken:

St.Vincentiusscholen. Aanvankelijk waren deze uitsluitend bestemd voor behoeftige kinderen (Vergnes, 77-78); later kwamen er op aandrang van goed katholieke burgers ook Vincentius 'burgerscholen'.

Het liefdewerk "De Spijskokerij", primair gericht op 'de bezochte gezinnen' en andere armen, die in de winter gratis tweemaal per week een warmen maaltijd kunnen krijgen (t.a.p., 67-68). 'Door drie spijskokerijen wordt voorzien in de behoefte aan warme, voedzame spijs, die door middel van bons, aan de behoeftigen wordt verstrekt. Deze bons worden voor de meergegoeden verkrijgbaar gesteld, die ze dan kunnen geven aan wie zij goedvinden. Iedere portie gekookte spijs houdt één liter.' (Blankenberg)

Het liefdewerk "De Bibliotheek". (Vergnes, 68-70)

Het liefdewerk der verlaten en verwaarloosde kinderen, die al dan niet met de tuchtrechter in aanraking zijn geweest. (t.a.p., 73-77)

Kindervoeding. (Blankenberg)

Het huisbezoek der armen zelf behoorde tot de taak van de deelnemende conferenties, die door de Bijzondere Raad zo nodig hierbij financieel gesteund werden.

Afdeling Amsterdam van de nationale Vereeniging van den H. Vincentius van Paulo, bestuurd door de Hoofdraad te Den Haag als 'vereenigingspunt' van alle Nederlandse Bijzondere Raden en conferenties.

de conferenties van de H. Nicolaas (1848), de H. Anthonius van Padua (1852), de H. Willibrordes (binnen)(1847), de H. Catherina (1849), van Onze Lieve Vrouw Onbevlekt Ontvangen (1848), de H. Dominicus (1852), de H. Ignatius (1857), de H. Augustinus (1857), de HH. Petrus en Paulus (1857), de Conferentie van de HH. Nicolaas en Barbara en het Allerheiligst Hart van Jezus (1871), van de H. Willibrordes (buiten) (1878), de H. Bonefacius (1882), de H. Maria Magdalena (1888) en de H. Franciscus Xaverius (1896).

Een conferentie van de H. Elisabeth heeft in het jaar 1848 slechts heel kort of niet officieel bestaan (KDC-dossier van het archief van de Vincentiusvereniging Nederland nr. 95); hetzelfde geldt voor een conferentie van de H. Aloysius in het jaar 1849 (KDC-dossier nr. 94 van het archief van de Vincentiusvereniging Nederland) en voor een conferentie van de H. Christophorus in 1899 (KDC-dossier nr. 99)

de Vereeniging tot bijdragen voor de St. Vincentius-armenscholen, een dochterorganisatie, waarvan men tegen een contributie van f 2,50 tot f. 10 lid kon worden. Deze vereniging voerde ook het bestuur over de scholen, opgesomd onder 'eigen gebouw'.

president: mr. J.J.W. van den Biesen in 1894 en mr. W.P.A. Hellegers in 1899 en 1903;

vice-president: mr. W.J.M. Koch in 1894, A.H.M.C. Lindner in 1899 en 1903;

secretarissen: mr. W.P.A. Hellegers en P.G.M. Reinhart in 1894, mr. W.J.M. Koch, P.G.M. Reinhart en W.A. Schade van Westerum in 1899 en 1903;

penningmeesters: W.J. Dankelman in 1894, en J. Woltman Elpers, S.J.J.M. Steinbacher en J.G.F. Stoffels in 1899 en 1903.;

Overige raadsleden: 17 namen in 1894, o.a. mr. F.Th. Westerwoudt en mr. J.A.N. Travaglino; 31 namen in 1899 en 37 in 1903.

De magazijnen der vereniging (met de voorraden voor de bedeling en de spijskokerij) bevinden zich op de Bloemgracht 150, de Ruijsdaelkade 35 en Eikenweg 9.

Het liefdewerk der bibliotheken, o.l.v. een zogenoemde Commissie der Bibliotheken, vindt plaats op de Bloemgracht 146, op het Rapenburg 53 en op de Ruijsdaelkade 33.

De Spijskokerij: de uitdeling van het voedsel, georganiseerd door een gelijknamige commissie, vond plaats in de Nieuwe Looijerstraat 6-10, in de Focke-Simonstraat en in de Haarlemmer Houttuinen nr. 127 (Pius-Almanak)

Hier volgen de scholen van de Vincentiusvereeniging:

De vijf geheel kosteloze armenscholen Letter A, Nieuwe Leliestraat nr. 169 , Letter B, Warmoesstraat nr. 6, Letter C, op de Rapenburgstraat nr.90, Letter D, Lange Bleekerspad 144a en Letter E, Eikenweg 9.

Niet kosteloos waren de tusschenscholen op de Bloemgracht nr. 146 en In de Nes nr. 71 en de Vorm- en oefenschool voor onderwijzers en kweekelingen op de Stadhouderskade nr. 60.

Algemeen:

Ph. Falkenburg, Armenzorg in Nederland deel I: Gemeente Amsterdam (Amsterdam 1893) 216-226. (In opdracht van de Vereeniging voor de staatshuishoudkunde en de statistiek bewerkt door Ph.F.)

J.F.L. Blankenberg, H.J. de Dompierre de Chaufepié en H. Smissaert, Gids der Nederlandsche Weldadigheid (Amsterdam 1899) 332-333, 484-485.

ad  begindatum, bestuursleden en activiteit:

Pius-Almanak voor het jaar des heeren 1894 (Alkmaar 1894) 247-249.

Pius-Almanak. Jaarboekje voor de Katholieken van Nederland voor het jaar des Heeren  1899-1900 (Alkmaar 1899) 35-38.

Onze Pius-Almanak voor het jaar des Heeren 1903 (Alkmaar 1903) 329-333.

ad doelstelling en activiteit

R.P. Vergnes C.ss.R., Vereeniging van den H. Vincentius van Paulo en hare werkzaamheden in Nederland (Den Haag 1930) 56, 58, 59, 61-82.

Handboek der Vereeniging van den H. Vincentius van Paulo (Den Haag 1847 2e dr.) 3,13,14, 21-23.

ad activiteit;

J.F.L. Blankenberg, H.J. de Dompierre de Chaufepié en H. Smissaert, Gids der Nederlandsche Weldadigheid (Amsterdam 1899) 332, 333.

ad einddatum:

geen, de Vincentiusvereniging Amsterdam bestaat nog (of weer); zie www.vincentiusvereniging.nl (geraadpleegd op 26 januari 2011

Falkenburg geeft in dit aan Amsterdam gewijde deel over de armenzorg in Nederland een zeer uitvoerige beschrijving van de samenstelling en werkwijze van de Amsterdamse vereniging, ook in relatie tot de Hoofdraad of Raad van Nederland van de vereniging. Hij gaat er daarbij vanuit dat voor de overige Vincentiusverenigingen met een verwijzing naar de Amsterdamse vereniging kan worden volstaan, omdat alle afdelingen aan dezelfde - bisschoppelijk goedgekeurde - reglementen gebonden zijn.

inkomsten en uitgaven:

Aan het liefdewerk Vincentiusscholen werd o.l.v. de de bijzondere Raad in 1889 ruim f. 21.000, in 1890 bijna f. 25.000 en in 1891 f. 27.300 uitgegeven, waartegenover een Rijkssubsidie stond van bijna f. 7.000.