Verenigingen voor armenzorg en armoedepreventie in de negentiende eeuw

parochie van de H. Martinus

Artikel 2. der Algemeene bepalingen luidt:

Geen liefdewerk moet geacht worden vreemd te zijn aan de Vereeniging, ofschoon zij meer bepaaldelijk ten doel heeft het bezoeken van arme gezinnen. De leden der Vereeniging maken zich dus de gelegenheid ten nutte, om vertroostingen te bieden aan de zieken en gevangenen, om onderwijs te bezorgen aan arme, verlatene of gevangene kinderen en godsdienstige hulp te verschaffen aan hen, wien het daaraan in doodsgevaar ontbreekt.

De belangrijkste taak van de leden was het huisbezoek der armen. In aanmerking komende gezinnen werden wekelijks bezocht door twee 'broeders', steeds dezelfde per gezin zodat een vertrouwensband kon ontstaan. Materiële nood werd gelenigd door het geven van geld of hulp in natura, tegelijkertijd werd getracht door vermaningen en het beschikbaar stellen van stichtelijke lectuur de ontvangers op 'het rechte pad' te brengen of houden.

Op de wekelijkse vergadering brachten alle leden van de betreffende conferentie hun bevindingen en aanvragen ter tafel. Dit ging volgens het reglement als volgt: na het openingsgebed dat telkens door een ander lid moest worden uitgesproken '(...) geeft de penningmeester het bedrag der kas op en van de bij de laatste zitting gehouden inzameling, opdat ieder zijne aanvrage om ondersteuning kunne regelen naar de hulpmiddelen der conferentie [art. 19 van het reglement].

art. 20. Men deelt vervolgens de bons voor ondersteuning in natura uit. Elk lid wordt op zijn beurt door de president opgeroepen en zegt luide hoeveel hij vraagt en voor hoeveel gezinnen. Wanneer hij daartoe uitgenodigd wordt, geeft hij inlichtingen omtrent deze gezinnen.

art. 20. De onderstand moet stiptelijk bij de armen gebracht worden in het tijdsverloop van de eene zirtting tot de andere. Het tijdstip (...) wordt aan de voorzichtigheid van ieder lid overgelaten. (...)

art. 25. Bij het einde der zitting en voor het gebed doet de penningmeester de inzameling, waartoe elk lid door eene aan zijne middelen geëvenredigde, maar altijd geheime, gift bijdraagt' 

Naast het huisbezoek der armen werd vanaf 1851 ook een bibliotheek in stand gehouden (tot 1963).

Vanaf 1854 was het ter aarde bestellen, dragen en grafwaarts geleiden van overledenen door de broeders van de conferentie een belangrijk liefdewerk.

'Bedeelende armenzorg (...). 'Verpleging van kinderen en oude lieden.' (Blankenberg)

de conferentie fungeerde als afdeling Gendt van de nationale Vereeniging van den H. Vincentius van Paulo, opgericht in 1846 en bestuurd door de Hoofdraad te Den Haag als 'vereenigingspunt' van alle Nederlandse Bijzondere Raden en conferenties.

'Vooraanstaande mannen' uit de gecombineerde parochie Gendt en Hulhuizen kozen, in tegenwoordigheid van pastoor Oosterik en kapelaan Bleumers, uit hun midden het eerste bestuur. (150 jaar)

eerste beschermheer pastoor Oosterik

Het eerste bestuur was als volgt samengesteld: Herman Terwindt, landbouwer, president; Jozef Corman, zonder beroep, secretaris; Joh. Hendriks, schipper, penningmeester; Willem Nijs, verver, magazijnmeester. (150 jaar)

Het bestuur in 1894 en 1899: R. Gerrits president; H.C. Janssen, vice-president; H.J. Nijs, secretaris, W. v.d. Velde, magazijnmeester; H. Mattijsen penningmeester in 1894 en H.A.M. Gerrits in 1899.

Algemeen: 150 jaar Vincentiusvereniging Gendt 1849-1999, uitgave van de Vincentiusvereniging (Gendt 1999).

Pius-Almanak voor het jaar des heeren 1894 (Alkmaar 1894) 257.

Pius-Almanak. Jaarboekje voor de Katholieken van Nederland voor het jaar des Heeren 1899-1900 (Alkmaar 1899) 45.

Onze Pius-Almanak voor het jaar des Heeren 1903 (Alkmaar 1903) 341.

ad doelstelling en activiteit:

R.P. Vergnes C.ss.R., Vereeniging van den H. Vincentius van Paulo en hare werkzaamheden in Nederland (Den Haag 1930) 57 en 58.

Handboek der Vereeniging van den H. Vincentius van Paulo (Den Haag 1847 2e dr.) 3, 13-21. (conferenties)

J.F.L. Blankenberg, H.J. de Dompierre de Chaufepié en H. Smissaert, Gids der Nederlandsche Weldadigheid (Amsterdam 1899) 330

ad laatste vermelding:

ontleend aan de dossierbeschrijving in het Katholiek Documentatiecentrum

ad begindatum:

als datum is die van de inlijving gekozen omdat dat meestal de enige bekende datum is; feitelijke oprichtingsvergadering van deze conferentie vond plaats op 2 september 1849, de inlijving werd formeel bevestigd op 19 november 1849 in een brief van het Hoofddraad. Op 6 december 1851 kwam de gevraagde Koninklijke goedkeuring af.

ad einddatum

geen; de vereniging bestaat nog.

Blijkens een afgedrukt verslag van 17 februari 1850 waren de tot dan toe bezochte huisgezinnen o.m. bedeeld met  halve broden, gepelde grutten, buizen, bedlakens, klompen, een el pilo (69 cm ribbelstof, gekeperd, half linnen half katoen) kinderjassen, loodsajet en garen. (150 jaar)