Verenigingen voor armenzorg en armoedepreventie in de negentiende eeuw

het oprichten en instandhouden van een gasthuis voor Roomsch-Katholieke gemeentenaren te Groningen (Van Zanten)

'Deze vereniging had tot doel behoeftigen te verzorgen. In 1880 werd het Sint Martinus gasthuis geopend.' (inventaris)

De in 1842 opgerichte katholieke vereniging 'Liefde tot God en onze Evennaasten' (...) begon in 1870 plannen te maken voor een gasthuis. Dit gasthuis werd in 1880 geopend (inventaris), het St. Martinus-gasthuis. 'De plaatsen worden vergeven door het bestuur en wel bij voorkeur aan leden der instelling, waarbij op de anciënniteit van het lidmaatschap gelet wordt. Om opgenomen te kunnen worden moet men zijn rooms-katholiek en als man 55, als vrouw 50 jaar oud zijn. Het bedrag van het inkoopgeld wordt door het bestuur bepaald; het let daarbij op den ouderdom. Dit inkoopgeld is nooit minder dan f 1500.- voor een echtpaar, f 900.- voor een ongehuwde. Twee ongehuwden, die willen samenwonen, kunnen financieel als een echtpaar behandeld worden. Behalve vrijwoning genieten gehuwden f 5.- wekelijks, ongehuwden f 3.50. (...) Er waren in 1895 ongehuwde mannen 12, vrouwen 52, echtparen 6.' (Blankenberg)

Behalve voor de verpleging in het gasthuis zorgt de vereeniging zelf ook voor bedeeling, maar hiervan genieten slechts zeer weinig personen. Bovendien geeft de vereeniging jaarlijks f. 25 subsidie aan de Vincentiusvereeniging. (Van Zanten)

Dankzij een lening van f. 37.500 van de vereniging en dankzij de medewerking van haar bouwcommissie kon de oprichting van de R.K. Ziekenverpleging (RKZ) in 1898 in Groningen plaats vinden.

De deken, pastoor W.F. Elsen, voorzitter in 1894 en 1899; G.J.F. Metz, ondervoorzitter in 1894, pastoor M. Glaudemans, ondervoorzitter in 1899 en 1903, C.A.A. Frigge, penningmeester in 1894; J. Bentla, lid in 1894 en 1899; H.J. Rikkers, lid in 1894, secretaris in 1899 en 1903; O. Lamerts, lid in 1894, 1899 en 1903; J. Otté, lid in 1894, 1899 en 1903; J. Tonella, lid in 1894, 1899 en 1903 en J.F. ten Berge, lid in 1894,  penningmeester in 1899 en 1903. (Pius-Almanak)

St. Martinus Gasthuis gevestigd aan de Groote Leliestraat 19-23/1-18. (Pius-Almanak en inleiding inventaris)

Vereenigingen tot weldadigheid en inrigtingen ter bevordering van Volksopvoeding en Algemeen welzijn, bijzonder voor den minvermogenden stand, op 1 september 1850 te Groningen bestaande, behalve de gewonen diakonieën en armbesturen medegedeeld door U.G. Schilthuis, Jz. (Groningen 1850) 10.

J.H. van Zanten,  Armenzorg in Nederland deel V gemeente Groningen (Amsterdam 1897) 207-209. (bewerkt door J.H.van Z. in opdracht der Vereeniging voor de Staatshuishoudkunde en de Statistiek)

Pius-Almanak voor het jaar des Heeren 1894 (Alkmaar 1894) 491.

Pius-Almanak. Jaarboekje voor de Katholieken van Nederland voor het jaar des Heeren 1899-1900 (Alkmaar 1899) 301.

Onze Pius-Almanak voor het jaar des Heeren 1903 (Alkmaar 1903) 640.

J.F.L. Blankenberg, H.J. de Dompierre de Chaufepié en H. Smissaert, Gids der Nederlandsche Weldadigheid (Amsterdam 1899) 605.

ad laatste vermelding:

ontleend aan de archiefperiode.

begindatum:

Van Zanten over de begintijd: tussen 1850 en 1860 hebben jongelieden de eerste grondslagen gelegd voor een instelling die tot doel zou hebben de stichting en het onderhoud van een gasthuis voor Roomsch-Katholieke gemeentenaren te Groningen. Schilthuis daarentegen stelt in 1842: 'Deze vereeniging, in 1842 opgerigt, bestaat uit R.K. ongehuwde personen van beider kunnen (...).'