Verenigingen voor armenzorg en armoedepreventie in de negentiende eeuw

• Vincentiusvereeniging van Breda (de naam van het verenigingsarchief)

Artikel 2. der Algemeene bepalingen luidt:

Geen liefdewerk moet geacht worden vreemd te zijn aan de Vereeniging, ofschoon zij meer bepaaldelijk ten doel heeft het bezoeken van arme gezinnen. De leden der Vereeniging maken zich dus de gelegenheid ten nutte, om vertroostingen te bieden aan de zieken en gevangenen, om onderwijs te bezorgen aan arme, verlatene of gevangene kinderen en godsdienstige hulp te verschaffen aan hen, wien het daaraan in doodsgevaar ontbreekt.

De belangrijkste taak van de leden was het huisbezoek der armen. In aanmerking komende gezinnen werden wekelijks bezocht door twee 'broeders', steeds dezelfde per gezin zodat een vertrouwensband kon ontstaan. Materiële nood werd gelenigd door het geven van geld of hulp in natura, tegelijkertijd werd getracht door vermaningen en het beschikbaar stellen van stichtelijke lectuur de ontvangers op 'het rechte pad' te brengen of houden.

Op de wekelijkse vergadering brachten alle leden van de betreffende conferentie hun bevindingen en aanvragen ter tafel. Dit ging volgens het reglement als volgt: na het openingsgebed dat telkens door een ander lid moest worden uitgesproken '(...) geeft de penningmeester het bedrag der kas op en van de bij de laatste zitting gehouden inzameling, opdat ieder zijne aanvrage om ondersteuning kunne regelen naar de hulpmiddelen der conferentie [art. 19 van het reglement].

art. 20. Men deelt vervolgens de bons voor ondersteuning in natura uit. Elk lid wordt op zijn beurt door de president opgeroepen en zegt luide hoeveel hij vraagt en voor hoeveel gezinnen. Wanneer hij daartoe uitgenodigd wordt, geeft hij inlichtingen omtrent deze gezinnen.

art. 20. De onderstand moet stiptelijk bij de armen gebracht worden in het tijdsverloop van de eene zirtting tot de andere. Het tijdstip (...) wordt aan de voorzichtigheid van ieder lid overgelaten. (...)

art. 25. Bij het einde der zitting en voor het gebed doet de penningmeester de inzameling, waartoe elk lid door eene aan zijne middelen geëvenredigde, maar altijd geheime, gift bijdraagt.'

Behalve aan het huisbezoek der armen wijdden de Bredase Vincentianen zich aan het liefdewerk der St. Josephs ambachtsleerlingen, een jeugdorganisatie die zich vooral richtte op de armere en maatschappelijk lager staande gezinnen, dan die, waaruit het gangbare patronaat zijn beschermelingen betrekt. 'Opvoeding-in-vollen-omvang' van de jeugdige arme tot aankomenden Roomschen werkman', is het doel.

Voorts exploiteerde de conferentie eigen broodbakkerij en, sinds 1890, Vincentiusarmenscholen,waar het onderwijs gegeven werd door de broeders van Huybergen.

Tenslotte had de conferentie een Informatie-bureel opgezet, met als doel 'het verzamelen van alle

mogelijke gegevens, op godsdienstig, maatschappelijk en huishoudelijk gebied van elk der bezochte gezinnen, ten einde daardoor voor latere jaren bepaalde gegevens te bezitten, waarnaar de aanvragen om bedeeling kunnen worden beoordeeld.' (Pius (1894), 254)

'Bedeelende armenzorg.'(Blankenberg)

de nationale Vereeniging van den H. Vincentius van Paulo, opgericht in 1846 en bestuurd door de Hoofdraad te Den Haag als 'vereenigingspunt' van alle Nederlandse Bijzondere Raden en conferenties.

president: W.C. Vermeulen in 1894 en 1899;

vice-president: J. van Hofwegen (1e) in 1894 en 1899;

2e vice-president: J.W. Loots in 1894, 1899;

secretaris: B.C. van Dongen in 1894 en 1899;

penningmeester: A.L. v.d. Maden in 1894, W. D.J. Middelaar in 1899;

magazijnmeester: A.M. Mol in 1894, 1899.

ad begindatum, bestuursleden en activiteit:

Pius-Almanak voor het jaar des heeren 1894 (Alkmaar 1894) 254.

Pius-Almanak. Jaarboekje voor de Katholieken van Nederland voor het jaar des Heeren 1899-1900 (Alkmaar 1899) 42.

Onze Pius-Almanak voor het jaar des Heeren 1903 (Alkmaar 1903) 338.

ad doelstelling en activiteit:

R.P. Vergnes C.ss.R., Vereeniging van den H. Vincentius van Paulo en hare werkzaamheden in Nederland (Den Haag 1930) 57-58, 78-79.

Handboek der Vereeniging van den H. Vincentius van Paulo (Den Haag 1847 2e dr.) 3, 13-21.

J.F.L. Blankenberg, H.J. de Dompierre de Chaufepié en H. Smissaert, Gids der Nederlandsche Weldadigheid (Amsterdam 1899) 328.

ad einddatum:

geen, de vereniging bestaat nog (of weer); zie www.vincentiusvereniging.nl (geraadpleegd op 26 januari 2011)

organisatie:

Vanaf de oprichting in 1850 tot aan 1901 kende de Vincentiusvereniging Breda geen afzonderlijke conferenties. Wel waren diverse 'Liefdewerken' actief onder supervisie van het bestuur van de vereniging.
De organisatiestructuur werd in 1901 definitief gewijzigd in een stedelijke Bijzondere Raad met daaronder de stedelijk werkende 'Liefdewerken' en de parochieel georiënteerde conferenties. (...)'

Overzicht van het ontstaan van de conferenties in Breda:
Vincentiusvereniging Breda (conferentie St. Vincentius): opgericht 24-9-1850;
Bijzondere Raad Breda: 1901, ingelijfd 2-12-1901;
Conferentie H. Barbara en H. Willibrordus: 1850, ingelijfd 24-09 of 8-11-1850;
Conferentie H. Antonius & H. Joseph: 13-5-1901 t/m 1924, ingelijfd 8 of 11-11-1901.

Het eerste bestuur van de Bijzondere raad Breda stond uit:

W.C. Vermeulen, president, J. van Hofwegen, vice-president, B.C. Van Dongen, secretaris, W.D.J. Middelaar, penningmeester en J.W. Loots, Regent. (Pius-Almanak (1903))