Verenigingen voor armenzorg en armoedepreventie in de negentiende eeuw

het geheel kosteloos verschaffen van verblijf in een uitsluitend daarvoor ingericht herstellingsoord aan minvermogende borstlijders in Nederland.

het oprichten en instandhouden van sanatoria om het bovengenoemde doel te bereiken.

69 subcommissies, o.a. te Apeldoorn.

heeft als steunvereniging het Koningin Emma-fonds.

Dr. Nord, dr. Homoet sr., prof. Kooijker, dr. Wijnhoff, de heren Plantinga, mr. Lisman, mr. Mulder, dr. Herman de Jong en dr. de Josselin de Jong en De Dompierre de Chaufepié, de heren professoren Plantings, Pel, Rodenstein, Nolen, Kooijker en Winkler; voorts mr. AE. baron Mackay, dr. van Tienhoven, dr. Strijbosch, mr. de Nerée van Babberich, jhr. de Casembrood, jhr. C.J. den Tex en P.F. van Wieringhen Borski.

De leden van het centraal-comité vormden het eerste bestuur van de vereniging. Na enige tijd traden jhr. de Casembroot en de artsen Winkler en Strijbosch af, terwijl de artsen Driessen (Joure), De Boer (Assen), Pijnappel (Zwolle), Van der Heijden (Tilburg), evenals jhr. Schorer (Middelburg) toetraden.

Eind 1900 is het eerste sanatorium op het landgoed de Eilersberg gemeente Hellendoorn in aanbouw.

H.J. Dompièrre de Chaufepié, H. Smissaert en J.F.L. Blankenberg (reds.), Tijdschrift voor Armenzorg, 1e jrg. (1900) 127, 193-198 en 2e jrg. 147, 148.

ad einddatum:

Een artikel op de voorpagina van Typisch Hellendoorn-Nijverdal, huis-aan-huis weekblad voor Hellendoorn en Nijverdal, 1 november 2007.

Gegevens ontleend aan ondergenoemde 'Statuten en huishoudelijk reglement'.

ad relaties:

'Op 24 April 1899 kwam de 1ste algemeene vergadering samen; het bestaan van 69 subcommissiën kon toen worden geconstateerd (...).' (Tijdschrift voor armenzorg 1e jrg.)

B.U. Akkerman (red.), Kroniek van Apeldoorn 1895-1899 (Apeldoorn 1899) 113.

ad begindatum:

'Op 24 April 1899 kwam de 1ste algemeene vergadering samen; (...) men besloot tot de oprichting van een eerste sanatorium te Hellendoorn.' (Tijdschrift voor armenzorg 1e jrg.)

ad oprichters:

In 1890 had dr. Nord, officier van gezondheid, een comité gevormd tot oprichting van een sanatorium. Voorts propageerden de artsen dr. Homoet sr., Prof. Kooijker en dr. Wijnhoff in diverse gezaghebbende bladen en gremia het nut van de oprichting van volkssanatoria. In de Geneeskundige Raden van Gelderland en Utrecht werden initiatieven genomen. In Den Haag had zich intussen een comité gevormd met hetzelfde doel; dit bestond uit de heren Plantinga, mr. Lisman, mr. Mulder, dr. Herman de Jong en dr. de Josselin de Jong en De Dompierre de Chaufepié. Al deze mensen kwamen bijeen op 27 juni 1897 om te besluiten tot:

1. een comité tot oprichting van Volkssanatoria voor borstlijders in Nederland en

2. de hoogleraren inwendige geneeskunde aan de 4 Nederlandse universiteiten, de HH. professoren Stokvis, Pel, Rosenstein, Nolen, Kooijker en Winkler, benevens dr. Wijnhoff. uit te nodigen tot medewerking.

Deze traden allen tot het comité toe.'

Omdat er veel geld mee gemoeid zou zijn werd het Comité verder uitgebreid met de heren 'Mr. AE. baron Mackay, dr. van Tienhoven, Dr. Strijbosch, Mr. de Nerée van Babberich, Jhr. de Casembrood, Jhr. C.J. den Tex en P.F. van Wieringhen Borski'. 'Het comité trad hiermee op als centraal-comité en de eerste stap tot oprichting eener Vereeniging (...) was daarmee gedaan.' De oprichting werd, aldus het Tijdschrijft, verzekerd door de goedkeuring der statuten bij KB van 30 juni 1898. (Tijdschrift 1e jrg.)

ad relaties:

'In de loop van 1898 kwamer 70 sub-commissies tot stand.' (Tijdschrift)

Een bericht in de Apeldoornse Courant van 26 februari 1898, zoals weergegeven in de Kroniek van Akkerman luidt: 'Voor Apeldoorn en omsteken heeft zich gevormd een subcommisie tot oprichting van Volkssanatoria voor borstlijders in Nederland (...), bestaande uit de heren H.P.J. Nolthenius, voorzitter, Dr. P.F. Spaink, secretaris.

ad einddatum:

in 1990 is de Vereeniging omgezet in een Stichting.

'H.M. Koningin-Regentes Emma bestemde bij haar aftreden in 1898 het grootste gedeelte van het Huldeblijk haar door het Nederlandsche volk aangeboden, benevens haar landgoed Oranje-Nassau's Oord, voor de stiching van een sanatorium.' (Tijdschrift 1e jrg.)