Verenigingen voor armenzorg en armoedepreventie in de negentiende eeuw

• "Emma-Kinderziekenhuis" (sinds 1899)

de verpleging van arme zieke kinderen in een speciaal daartoe ingericht gebouw, welke verpleging in den regel kosteloos zal geschieden, behoudens het recht van de vereeniging om in bepaalde gevallen vergoeding voor de bewezen diensten te verlangen (Goossens)

Het oprichten, instandhouden en uitbreiden van een kinderziekenhuis dat moest openstaan voor kinderen uit alle godsdiensten en gezindten.

Een damescomité organiseerde bazaars ten behoeve van het Kinderziekenhuis. Na opening hiervan kreeg het Damescomité de taak toezicht te houden op de huishouding en het personeel, verschafte het kleding aan de kinderen en organiseerde het de viering van Kerstmis en Sinterklaas.

een Damescomité dat zich gelijktijdig geformeerd had om bazaars te organiseren ten behoeve van het Kinderziekenhuis.

Het initiatief werd genomen door dr. Samuel de Ranitz, armendokter te Amsterdam, in 1864. In dat jaar vormde hij 'samen met dr. G.D.L. Huet en enkele notabelen het bestuur [van een vereniging] ter oprichting van een particulier kinderziekenhuis, dat gefinancierd zou moeten worden met giften van de Amsterdamse bevolking.' (Wijsenbeek 27) Een van de notabelen was N.G. Pierson, in 1885 president van de Nederlandsche Bank en in 1900 minister van financiën.

Voorts formeerden drie jonge vrouwen een dames-comité.

De beschermheer bij de oprichting van het ziekenhuis werd prof. G.E. Voorhelm Schneevoogt, hoogleraar neuropathologie en bestuurder van de Vereeniging voor Ziekenverpleging te Amsterdam.

sinds 1899: Koningin Moeder Emma.

'Het ziekenhuis werd den 6den Mei 1865 in het vroegere Engelsche weeshuis opgericht'. Op 15 sept. 1873 werd een nieuw gebouw ingebruik genomen in de Sarphatistraat nr. 104, waar in 1876, 'dankzij eene gift van een enkele persoon' een isoleergebouw voor besmettelijke zieken bijgebouwd kon worden. Het ziekenhuis werd in de 80er jaren steeds uitgebouwd. Bovendien werd in 1885 een dependance te Wijk aan Zee voltooid 'voor kinderen die zeebaden moeten gebruiken en de zeelucht moeten genieten'. (Falkenburg)

30-03-1866

Ph. Falkenburg, Armenzorg in Nederland deel I Gemeente Amsterdam (Amsterdam 1893) 283-291.(In opdracht van de Vereeniging voor de staatshuishoudkunde en de statistiek bewerkt door Ph. F.)

Th. Wijsenbeek, Zieke lieverdjes. 125 jaar kinderzorg in het Emma Kinderziekenhuis (Amsterdam 1990).

J.F.L. Blankenberg,  H.J. de Dompierre de Chaufepié en H. Smissaert, Gids der Nederlandsche Weldadigheid (Amsterdam 1899) 808.

ad Koninklijk Besluit:

Register van de Staatscourant 1895, 1899.

ad laatste vermelding:

ontleend aan de inventaris van het verenigingsarchief.

inkomsten:

'Een sterke terugval in de inkomsten veroorzaakte het uitbreken van de Frans-Duitse Oorlog in 1870. Giften stroomden naar het Rode kruis en bovendien voerde dokter W.M. Gunning hevig actie in de stad ten bate van een nieuw op te richten Ooglijdersgasthuis.' (Wijsenbeek 40)

Belangrijk voor de financiële positie van het Kinderziekenhuis was de benoeming in 1872 (tot 1898) van Freule Pauline Berg. Ze vroeg geen salaris en 'schonk uit eigen zak de helft van het kapitaal dat nodig was voor de nieuwbouw'. (t.a.p. 41)