Verenigingen voor armenzorg en armoedepreventie in de negentiende eeuw

'Bevordering van goede zeden, deugd en beschaving onder Israëlieten in Nederland, alles overeenkomsig den Israëlietischen godsdient; alsmede verspreiding van nuttige kundigheden, voornamelijk onder de mingeoefenden.' (Calisch)

'Armlastige scholieren en studenten financieel steunen, 'nuttige boekwerken' verspreiden en de maatschappelijke verhoudingen tussen de joden in Nederland bestuderen en verbeteren.' (Pach)

Vandaar oprichten van een schoolfonds in 1869 om hulpbehoevende scholieren te steunen bij het betalen van schoolgeld of met een tegemoetkoming in de kosten van de 'kleederen van leerlingen.'

Leenfonds. (Blankenberg)

in 1851: Amsterdam, Den Haag, Rotterdam, Gorinchem, Winschoten, Arnhem, Middelburg, Haarlem, Utrecht, en Leiden. (Calisch)

In 1867: Arnhem en Middelburg worden niet in het Jaarboekje vermeld, Hoogeveen met 9 leden wel.

mr. A. de Pinto

in 1849: mr. A. de Pinto te Den Haag, voorzitter.

In 1855: mr. A. de Pinto te Den Haag, voorzitter en I. Teixeira de Matthos, secretaris

In 1867: mr. A. de Pinto te Den Haag, voorzitter, dr. J. van Lier, penningmeester, mr. J.l. de Leao Laguna, secretaris en voorts de leden: H.H. Tels te Rotterdam, mr. J.E. Goudsmit te Leijden, mr. A.W. Jacobson te Den Haag, mr. E. van Lier uit Amsterdam em mr. J. Pinner, eveneens te Amsterdam.

ad doelstelling, activiteit en bestuursleden:

N.S. Calisch, Liefdadigheid te Amsterdam. Overzicht van al hetgeen er in Amsterdam wordt verrigt, ter bevordering van de stoffelijke, zedelijke en godsdienstige belangen, voornamelijk der minvermogenden en behoeftigen (Amsterdam 1851) 134-136. (Uit echte bronnen bijeengebracht door NSC)

Hilde Pach, 'Nette kleren voor school en gedraag je correct', in Nieuw Israëlietiesch Weekblad, 21 januari 2000.

ad bestuursleden:

Nederlandsch-Israëlietisch Jaarboekje voor 5628 (1867-1868) (Rotterdam 1867) 52-53.

J.F.L. Blankenberg, H.J. de Dompierre de Chaufepié en H. Smissaert, Gids der Nederlandsche Weldadigheid (Amsterdam 1899) 508.

ad laatste vermelding:

ontleend aan de archiefperiode

algemeen:

De oprichting van de Maatschappij kwam, aldus Hilde Pach in het Nederlands Israëlitisch Weekblad van 21 jauari 2000, voort uit boosheid op de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen die geen joden toeliet. Toen dat verbod in 1855 werd opgeheven verscheen een brochure van de hand van voorzitter A. de Pinto en secretaris I. Teixeira waarin deze enerzijds de angst voor bestendiging van de geïsoleerde positie van de joden memoreerden, maar tevens tot de conclusie kwamen dat de joden zozeer hun eigen behoeften hadden dat geen vereniging met ruimere doelstellingen daaraan kon voldoen. Bovendien bleek dat er voorbeelden waren van afdelingen die wel degelijk joden bleven weigeren.

ad richtgroep:

joodse scholieren en studenten;

ad relaties:

'Aan de onderscheiden afdeelingen is het vrijgelaten, naar plaatselijke behoeften, de meest geschikte middelen te beramen tot het in stand brengen en ondersteunen der inrigtingen voor onderwijs en opvoeding, ten behoeve waarvan de afdeelingen eene geldelijke ondersteuning kunnen krijgen uit de maatschappelijke kas.'

ad relaties:

Blankenberg vermeldt de 'afdeeling "Broodeloos geworden" en de afdeeling "Leenfonds" van de Maatschappij tot Nut der Israëlieten te Amsterdam. Niet duidelijk is of dit onderafdelingen van Amsterdan zijn of afdelingen van de landelijke vereniging eveneens gevestigd te Amsterdam.

inkomsten:

'In deze kas vloeien:

1. de interesten of opbrengsten van kapitalen of andere bezittingen der maatschappij;

2. de kontributiën, bedragende die jaarlijks voor de leden f. 6, welke som het minimum is van de jaarlijksche bijdragen van donateurs en donatrices; hoewel voor ieder lid slechts f. 3 door de afdeelingen aan het hoofdbestuur wordt verantwoord;

3. vrijwillige giften van leden of andere personen;

4. de opbrengsten der door de maatschappij uitgegeven geschriften. ' (Calisch)

ad publicaties van de vereniging:

De ondergenoemde reglementen maken deel uit van de verzameling 'Rules and regulations of Dutch Jewish Communities and Associations Dates: 1726-1943' van de ‘Bibliotheca Rosenthaliana’, een van de bijzondere collecties van de UVA'.

leden:

'Er zijn gewone, honoraire en korresponderende leden, terwijl anderen als donateurs en donatrices de maatschappij ondersteunen.' (Calisch)

'Het getal leden der Maatschappij is thans [1851] 477, en dat der donateurs 99. (T.a.p.)