Verenigingen voor armenzorg en armoedepreventie in de negentiende eeuw

het lot van de Friese landarbeiders verbeteren (inleiding inv.)

'zoveel mogelijk de sociale nooden in het gewest te beperken' (Blankenberg)

De provinciale vereniging zelf beperkte zich 'tot het coördineren en begeleiden van de door de afdelingen ondernomen activiteiten'.

'De vereniging begon haar werkzaamheden met het instellen van een onderzoek naar de aard en de omvang van de werkloosheid, waarbij aan de afdelingen werd gevraagd suggesties in te dienen die tot verbetering van de sociale nood zouden leiden.'

'Van de overige zaken waarmee de vereniging zich heeft beziggehouden noem ik (archivaris) de volgende:

1. Verbetering van de onderhoudplicht. Die leverde gedurende het hele jaar meer werk op bij de boeren.

2. Pogingen om te komen tot het oprichten van waterschappen, waarin werklozen aan de slag konden.

3. Het pachtvraagstuk. Door de bestaande regelingen had de pachter te weinig zekerheid dat de vruchten van door hem aangebrachte verbeteringen aan het einde van de pachttermijn aan hem ten goede zouden komen. Bovendien was het zeer de vraag of de door hem gemaakte kosten door de landeigenaar gerestitueerd zouden worden. Door die onzekerheden werd veel onderhoudswerk door de pachtboeren achterwege gelaten.

4. Het ontginnen van woeste gronden.

5. Het subsidiëren van cursussen voor werklozen, die door sommige afdelingen op touw werden gezet.

Van dit alles is in de praktijk niet bijster veel terechtgekomen.'

(citaat uit de inleiding van de inventaris)

Het bieden van werk tegen loon, want 'door het aansporen tot en laten uitvoeren van productieven arbeid ter verbetering van reeds in cultuur zijnde gronden en door ontginning van daarvoor geschikte gronden wordt in hooge mate de werkverschaffing in de hand gewerkt'. (Blankenberg)

de afdelingen te Akkrum, Baarderadeel, (3), Bergum, Het Bildt, Doniawerstal, Drachten, Ferweradeel, Franeker, Grouw, Harlingen, Heerenveen, Hennaarderadeel, Joure, Kollumerland, Leeuwarden, Leeuwarderadeel (3), Haulerwijk, Oldeborn, Oosterwolde, Opsterland/Gorredijk, Oudkerk, Rauwerderhem, Roordahuizem, Westdongeradeel, Steggerda, Wonseradeel, Wymbritseradeel, die de doelstellingen van de vereniging moesten verwerkelijken.

De Kollumer notaris Arnoldus Johannes Andreae, die in W.J. van Welderen baron Rengers, de latere voorzitter van de Friese Maatschappij van Landbouw, D. van Konijnenburg en R. van Zinderen Bakker, een aanvankelijke medestander van Domela Nieuwenhuis, medestanders vond. (Inleiding inv.)

In 1894: W.J. van Welderen Rengers werd voorzitter, Van Konijnenburg secretaris en Andreae penningmeester en tevens vice- voorzitter. (inleiding inv.)

algemeen:

Gegevens ontleend aan de (inleiding van de) inventaris van het verenigingsarchief.

J.F.L. Blankenberg, H.J. de Dompierre de Chaufepié en H. Smissaert, Gids der Nederlandsche Weldadigheid (Amsterdam 1899) 885-888.

Vanaf 1900 heeft de vereniging niets meer ondernomen. Vanaf toen tot de uiteindelijke opheffing bestond ze alleen nog op papier. (inleiding inv.)