Verenigingen voor armenzorg en armoedepreventie in de negentiende eeuw

armoede te bestrijden (Goossens)

'Zij stelt zich ten doel: "de armen in hunne woningen te bezoeken ten einde hunne ware toestand te leeren kennen; de oorzaken te ontdekken door welke zij tot armoede vervallen zijn; de geschikste middelen op te sporen om hen uit dezelve op te heffen; de aanwending dier middelen, hetzij van de zijde der instellingen van weldadigheid, hetzij van partculieren zooveel mogelijk te bevorderen; een zooveel doenlijk evenredige verdeeling van den onderstand, naar gelang der behoeften van iedere arme, voor de onderscheidene instellingen van weldadigheid gemakkelijk te maken, het uitreiken van ondoelmatigen onderstand als waardoor luiheid en ledigheid worden aangemoedigd, te keer te gaan; de liefdegiften, haar ter ondersteuning in den buitengewonen nood der armen toevertrouwd, te verdeelen, en eindelijk voor het ontvangen van verstandelijk en godsdienstig onderwijs der kinderen en aansporing en opwekking der volwassenen tot orde, spaarzaamheid, zedelijkheid en godsdienstigheid, zooveel doenlijk te waken." (Coronel, 324)

'(...) Voorts is de stad in zes wijken verdeeld, over ieder van welke een commissie van wijkbezoekers is gesteld, wier getal geëvenredigd is naar het aantal behoeftigen in elke wijk, en zoo is in den regel voor elk twintigtal één bezoeker aangesteld. Alle armbesturen worden, eindelijk, in de wijkcommissien vertegenwoordigd, en het wijkbezoek strekt zich zodoende uit tot alle bekende behoeftigen binnen deze gemeente woonachtig, zonder onderscheid van godsdienstige gezindte of domicilie van onderstand.

De werkende leden bezoeken de huisgezinnen en personen (...) 's winters minstens éénmaal in de drie weken en 's zomers elke maand.'  (Coronel, 325)

In 1858:

J.J. de Kanter, voorzitter, mr. N.J.C. Snouck Hurgronje, vice-voorzitter, ds. A.M.Cramer, mr. M. Verbrugge, W. Altorffer, H. Rekker, mr. J.W. de Bruijn van Melis- en Mariekerke, ds. P.A. van der Scheer, J. Luteijn, F. Nagtglas, N. Verhulst, penningmeester en mr. D.A. Berdenis van Berkelom, secretaris.

In 1875:

H. Carp, voorzitter, F.J. Stades, penningmeester, W.A. baron van Lijnden te Koudekerke, secretaris, D. Jeras M.Kzn, A.E. Verwijs, mr. E.P. Schorer, C.L. van Sorge, A. den Boer, D. Brouwenaar Dronkers, J. Vermaas, en J.A. Goethals.

In 1880:

mr. E.P. Schorer, voorzitter, mr. J. Ermerins, vice-voorzitter, D.J. Dronkers, penningmeester, W.A. graaf van Lijnden te Middelburg, secretaris, F.J. Stades, erelid, D. Jeras, A.E. Verwijs, V.A. van Dolder, C.L. van Sorge, A. den Boer, P. Meertens, A.P. van de Kamer en F.C. Doesburg.

10 augustus 1881

S. Coronel sr., Middelburg voorheen en thans: bijdrage tot de kennis van den voormaligen en tegenwoordigen toestand van het armwezen aldaar (Middelburg 1859) 324-332.

ad bestuursleden:

Zeeuwsch jaarboekje en Middelburgsche naamwijzer 1858, 1875 en 1880 (Middelburg 1858, 1875 en 1880).

De Zeeuwse jaarboekjes 1875 en 1880 vermelden oktober 1843 als oprichtingsdatum.

ad laatste vermelding:

ontleend aan de bij archiefinfo genoemde jaarverslagen van de vereniging, die inmiddels zijn overgebracht naar de bibliotheek van het Zeeuws Archief.

algemeen:

Coronel begint zijn antwoord op de vraag of de vereniging aan haar doel - primair zedelijke verheffing - beantwoordt: 'Vooreerst zij door haar toedoen grootendeels (...) perken gesteld aan de giften der blinde milddadigheid, die veelal ondoelmatig besteed werden en dan eer tot vloek dan ten zegen strekten'.

Overigens bekritiseert hij het bekend maken van de naam van een gezin 'waar hare hulp vruchteloos scheen (...). Men heeft de zoodanigen hierdoor gebrandmerkt en alsnu geheel den weg tot verbetering afgesneden'. Ook betreurt Coronel het dat materiële hulpverlening vaak de zedelijke verheffing als voornaamste doelstelling verdringt.