Verenigingen voor armenzorg en armoedepreventie in de negentiende eeuw

het oprichten en instandhouden van een ziekenhuis te Apeldoorn, waar onvermogenden kosteloos kunnen worden verpleegd mits 'niet lijdende aan een besmettelijke ziekte' (Goossens)

het kosteloos verplegen op grote zalen van onvermogende Apeldoornse zieken, het tegen een gering bedrag verplegen van de minvermogenden. De meer welgestelden konden tegen een hogere vergoeding op kleinere zalen verpleegd worden, terwijl niet-Apeldoorners meer moesten betalen dan 'vergelijkbare ingezetenen.'

J.E. Clarenbould, C.F. Gronemeyer, jkr. mr. G.W. Mollerus, Dr. A. Zaaijer en S.J. de Rooy. (Risseeuw)

De Kroniek vermeldt tevens de heer Vlaanderen.

Het eerste bestuur bestond uit de leden: J.E. Claringbould, ds. C.F. Cronemeyer, dr. A. Zaaijer, S.J. de Rooy en Jhr. G.W. Mollerus (het voorlopig bestuur). Als nieuwe leden werden bovendien gekozen: de heren W. Walter, notaris, en dr. N. ten Cate. (Kroniek)

In maart 1888 werd tijdens de algemene vergadering het bestuur herkozen, op ds. Cronemeyer na, die beroepen werd in Amsterdam, in wiens plaats J. Boddens werd gekozen. (Kroniek)

22 januari 1886

ad doelstelling:

J.F.L. Blankenberg, H.J. de Dompierre de Chaufepié en H. Smissaert, Gids der Nederlandsche Weldadigheid (Amsterdam 1899) 721.

ad laatste vermelding:

ontleend aan de archiefperiode.

ad oprichters:

A.J. Risseeuw, 1886-1936 Vijftigjarig bestaan van "Het Ziekenhuis" te Apeldoorn (Apeldoorn 1936).

W.J. de Muinck Keizer (red.), Kroniek van Apeldoorn 1882-1889 (Apeldoorn 1983) 115-120.

C. Volkers, (red.), Kroniek van Apeldoorn 1890 t/m/1894 (Apeldoorn 1990) 46, 48-51.

ad activiteit en opmerkingen:

B.U. Akkerman (red.), Kroniek van Apeldoorn 1895-1899 (Apeldoorn 1998) 109, 110, 112 en 115.

ad begindatum:

Uit Kroniek van Apeldoorn 1882-1889 115-118:

Op 28 februari 1885 werd een commissie ingesteld om de mogelijkheden voor het oprichten van een Apeldoorns ziekenhuis te onderzoeken, de oprichtingscommissie of het voorlopig bestuur. Op 25 april 1885 verspreidde deze commissie een circulaire waarin zij 'ingevolge haar opdracht de ingezetenen uitnodigt naar hun vermogen te willen bijdragen tot de totstandkoming van een dergelijke inrichting. Bij een gift ineens van f. 50 of een jaarlijksche bijdrage van f. 5 zal men stemgerechtigd zijn.' (117) 'In de vergadering van de [gemeente]raad d.d. 1 september ll. was aan de orde een adres van de Commissie voor het oprichten van een ziekenhuis, verzoekende geldelijk steun van de gemeente. De raad, reeds f. 500 voor dit doel op de begroting hebbende, besluit na enige discussie dit bedrag voor nog twee jaar te garanderen.' Rond deze datum moet ook goedkeuring van de Statuten zijn aangevraagd. Tenslotte vond op 27 maart 1886 de verkiezing van het definitieve bestuur plaats.

Risseeuw spreekt over de sterk filantropische inslag van de oprichters; niet primair medische verbetering is doel, maar arme zieken op menselijke wijze in verpleging te nemen, zonder dat de rest van het arme gezin mede te gronde gaat. Van de burger kon men zich destijds eigenlijk niet voorstellen dat hij zich ooit naar zoiets gruwelijks als een ziekenhuis zou begeven.

Financiën:

In maart 1892 werd in de Aperdoornse Courant vermeld: Het toenemend aantal patiënten dat voor kosteloze verpleging of verminderd tarief in aanmerking komt deed het exploitatietekort over 1891 tot ruim f. 1000 stijgen'. (Kroniek)

Op 5 november berichtte deze krant: 'Door wijlen mevr. weduwe Brugman is aan het ziekenhuis alhier een som van f. 2000, vrij van successierechten, gelegateerd.'

En op 31 januari 1893: 'Bij testamentaire beschikking werd door wijlen mevr. Deune een som van f. 5000 aan het ziekenhuis te Apeldoorn vermaakt.'

ad activiteit en inkomsten:

'Volgens het verslag van de Vereeniging "Het Ziekenhuis" over 1893 werden in totaal 43 zieken verpleegd met een totaal aantal verpleegdagen van 2894. Er werden 5 belangrijke operaties verricht. De heer S.T. Heeringa, tandarts te Zutphen verleende kosteloze hulp aan 209 persoen. Dr. P.F. Spaink verleende kosteloze hulp aan zenuwlijders, 21 patiënten werden electrisch behandeld, 3 door massage en 1 chirurgisch. De fondsen van het ziekenhuis werden bijeengebracht door leden van de Vereeniging, schenkingen, legaten en opbrengsten van liefdadige voorstellingen'.(Volkers)

'Uit het verslag over 1895 van het Ziekenhuis blijkt dat in het gehele jaar 88 zieken zijn verpleegd (...) 69 zieken zijn kosteloos verpleegd en er was dan ook een exploitatietekort van f. 2202, 72. Buitengewone inkomsten brengen dit terug tot f. 578,73, een bedrag dat gemakkelijk uit het kapitaal der vereniging betaald kan worden.' (Akkerman)