Verenigingen voor armenzorg en armoedepreventie in de negentiende eeuw

parochie van de H. Antonius Abt.

Artikel 2. der Algemeene bepalingen luidt:

Geen liefdewerk moet geacht worden vreemd te zijn aan de Vereeniging, ofschoon zij meer bepaaldelijk ten doel heeft het bezoeken van arme gezinnen. De leden der Vereeniging maken zich dus de gelegenheid ten nutte, om vertroostingen te bieden aan de zieken en gevangenen, om onderwijs te bezorgen aan arme, verlatene of gevangene kinderen en godsdienstige hulp te verschaffen aan hen, wien het daaraan in doodsgevaar ontbreekt.

Het liefdewerk beperkte zich in de eerste jaren van de conferentie, d.w.z. de laatste jaren van de 19e eeuw, vooralsnog tot het ondersteunen van een niet-hertrouwde weduwe met kind (door tussenkomst van het R.K. Parochiaal Armbestuur dat het geld er niet voor had), het ondersteunen van gezinnen met kleine kinderen, ouden van dagen en behoeftige gezinnen zonder kinderen. In 1903 was er voldoende geld in kas om met het uitreiken van warme maaltijden aan behoeftige schoolgaande kinderen te beginnen. Voor alles werd 'naar vermogen bevorderd het onderhouden van de godsdienstplichten, orde en netheid en lust tot werkzaamheid'. (Sengers)

'Bedeelende armenzorg (...). Bij voorkomende gevallen worden kinderen uitbesteed. Men moet om te worden ondersteund minstens twee jaar in de burgelijke gemeente gevestigd zijn.' (Blankenberg)

de conferentie functioneerde als afdeling Wijchen van de nationale Vereeniging van den H. Vincentius van Paulo, opgericht in 1846 en bestuurd door de Hoofdraad als 'vereenigingspunt' van alle Nederlandse Bijzondere Raden en conferenties.

Initiator, oprichter en eerste vice-presient: J. Willemse, burgemeester van Wijchen;

oprichter en eerste president C. van Dijk, architect en rentenier;

derde lid van de commissie van oprichting A. Broekman, landbouwer.

Voorts was de intentieverklaring van de constituerende vergadering ondertekend door Stornebrink, kerkarchitect; Leyser, landbouwer; F. Berben, rentenier; Beyer, landbouwer; M. Burgers, meestersmid; D. van Sagte, oud kerkcollectant en rentenier; A. van Waardenburg, rentenier- en lid Burgerlijk Armbestuur; Hendriks, landbouwer; W. Kleynen, landbouwer en gemeenteraadslid; Berben, bakker; Fonara, rentenier en J.P. de Kleyn, gemeente-ontvanger en molenaar. 

zie oprichters

In de eerste jaren na de oprichting mochten de Vincentianen van de zusters van het Armengesticht, gelegen naast de Antonius Abtkerk aan het Wijchense meer, gratis in een zaal van dit gesticht de wekelijkse vergaderingen houden.

'Later (?) in het St. Vincentiushuis aan de Schoolstraat-Touwslagersbaan te Wijchen.

Algemeen  en activiteit:

Th. P. Sengers, Vincentiusvereniging Wijchen 100 jaar Een wandeling op kousevoeten door een eeuw van sociale hulpvaardigheid en verborgen medemenselijkheid (Wijchen 1995).

ad doelstelling en activiteit:

R.P. Vergnes C.ss.R., Vereeniging van den H. Vincentius van Paulo en hare werkzaamheden in Nederland (Den Haag 1930) 57 en 58.

Handboek der Vereeniging van den H. Vincentius van Paulo (Den Haag 1847 2e dr.) 3, 13-21

J.F.L. Blankenberg, H.J. de Dompierre de Chaufepié en H. Smissaert, Gids der Nederlandsche Weldadigheid (Amsterdam 1899) 331.

ad einddatum:

geen; de vereniging bestaat nog (of weer). Zie www.vincentiusvereniging.nl (geraadpleegd op 26 januari 2011)

begindatum: een 'initiërende' vergadering op 17 januari 1894, door burgemeester J. Willemse op het gemeentehuis belegd. Voorafgaand werd schriftelijk contact gezocht met de Hoofdraad die een aantal tips geeft en verwijst naar heer G.H. Hamel van de Bijzondere Raad te Nijmegen.

Blijkens het verslag van de vergadering van het kerkbestuur dd. 16 jan. '94 valt tegenstand te overwinnen van de leden van het R.K. Parochiaal Armbestuur dat de aanstaande concurrentie vreest. Men trad op 18 jan. '94 met elkaar in overleg: het voorstel vanuit het kerkbestuur om, i.p.v. een Vincentiusvereniging op te richten, het R.K. Parochiaal Armbestuur uit te breiden wordt door de sinds januari bestaande oprichtingscommissie voor een Vincentiusvereniging (Van Dijk, Willemse en Broekman) niet aanvaard. Men besluit dat de pastoor de zaak aan de bisschop van Den Bosch zal voorleggen.

Op 4 maart 1894 begint de vereniging te functioneren, wanneer de bestuursleden, de werkende en de honoraire leden en 'weldoeners' worden 'aangenomen'. Dit is de eigenlijke oprichtingdatum, maar omdat deze zelden vermeld staat in de bronnen - alle data in bijvoorbeeld de Pius-Almanak zijn 'inlijvingsdata' - heb ook ik hier de inlijvingsdatum gekozen als begindatum: op zondag 23 juni 1895 wordt de St. Vincentiusvereniging plechtig geïnstalleerd of ingelijfd.