Verenigingen voor armenzorg en armoedepreventie in de negentiende eeuw

de verpleging en christelijke verzorging van mannelijke en vrouwelijke zwakzinnige personen in een of meer daarvoor ingerichte gebouwen te Wagenborgen, onder den naam van 'Huis van Barmhartigheid' (Goossens)

Het opnemen in het 'Huis van Barmhartigheid' van personen, 'aan wien naar het woord van God barmhartigheid moet worden bewezen'. Het huis nam in principe iedereen op 'ongeacht persoon of kwaal', mits het de verzorging aankon. 'Dit betekende dat ernstig zieke of gestoorde personen afvielen. Mensen die dagelijks een dokter nodig hadden (...) kregen geen plaats, omdat er in Wagenborgen geen dokter was.'

Zwakzinnigen werden wel opgenomen, voor hun werd een apart paviljoen gebouwd.

'De huizen van Barmhartigheid voorzagen behalve in onderdak en verzorging ook in omgang en bezigheid', dit in overeenstemming met art. 2 van de voorwaarden tot opneming: '"De mannelijke verpleegden moeten, zoo zij er toe in staat zijn, onder toezicht akker- en huiswerk verrichten of werkzaamheden binnenshuis, al naar gelang hun aanleg en vermogen''. Voor vrouwen gold een soortgelijke bepaling.' (Jak)

de Vereeniging "Johannes Stichting", Christelijk Toevluchtsoord, opgericht in 1887.

de in 1901 opgerichte, te Amsterdam gevestigde Centraal-Bond van Christelijk-philantropische Inrichtingen in Nederland.

De broers Jan en Walter Brons en hun zuster Trijntje, samen met de evangelist van de zendingsgemeente Ermelo, E.F. Malga. (Jak)

'(...) om het eerste der doelmatige gebouwen, dat Bethel genoemd werd, te verkrijgen werd een lening van f. 18000 aangegaan. Zoo weinig echter was Wagenborgen toen nog bekend, dat de geldelijke verplichtingen (...) niet konden worden nagekomen. (...) Maar de Vader van alle barmhartigheid liet het zoo teere stekje niet verkommeren en nog in hetzelfde jaar [1886] kon men, nadat een bede om hulp in alle richtingen was uitgezonden, én de hypotheek, én de achterstallige rente betalen (...)'. (Gereformeerde stichtingen)

Het Huis van barmhartigheid te Wagenboren, vanaf 1960 "Groot Bronswijk" geheten, dat instandgehouden werd door de Vereeniging "Tot Christelijke Liefdadigheid". (Huizen)

11-02-1874, 29-03-1887, 01-03-1891

Th. Jak, Huizen van barmhartigheid Zorg voor zwakzinnigen in Nederland in de tweede helft van de negentiende eeuw, met bijzondere aandacht voor 's Heeren Loo (Amersfoort, Vereniging 's Heeren Loo 1993) 107-118.

ad einddatum:

M. Vos (red.), Voorbij Groot Bronswijk: 1973-1998 (Groningen 1998) 14.

Gereformeerde Stichtingen van Barmhartigheid in Nederland (uitgegeven vanwege den Gereformeerden Bond van Vereenigingen en Stichtingen van Barmhartigheid in Nederland) (Kampen 1927) 87-92

Vermeld in J.F.L. Blankenberg, H.J. de Dompierre de Chaufepié en H. Smissaert, Gids der Nederlandsche Weldadigheid (Amsterdam 1899) 702.

einddatum:

'1982: Akte van oprichting van de Stichting Psychiatrisch Ziekenhuis Groot Bronswijk. Tot dan toe onderdeel van de vereniging Tot Christelijke Liefdadigheid.' (Vos)

(In 1998 vond de fusie plaats met het psychiatrisch ziekenhuis Dennenoord te Zuidlaren, de RIAGG en de Beschermende woonvormen in Groningen tot de Stichting Geestelijke Gezondheid Groningen.(Website Groninger Archieven)

ad oprichters:

Inspiratiebron voor de oprichters was ds. Witteveen, stichter van 'het Huis van Barmhartigheid' te Ermelo'.

De broers en zus Brons waren ook bestuursleden van de Vereeniging voor Evangelisatie in Wagenborgen. Zij wilden hun boerderij [waarmee het overigens slecht ging] beschikbaar stellen als 'Huis van Barmhartigheid' en wisten dit via Malga, die wist hoe een vereniging op te richten, voor elkaar te krijgen. (Jak)

ad activiteit:

'Intusschen [in 1886] hadden de eerste ongelukkigen in 'Bethel' hun tehuis gevonden en waren er eind 1886 een 25-tal mannelijke en vrouwelijke verpleegden opgenomen.' (Gereformeerde stichtingen)