Verenigingen voor armenzorg en armoedepreventie in de negentiende eeuw

het drankmisbruik te bestrijden, te beginnen bij de jeugd

'onder de leerlingen vinden de leden der N.O.P.C. gelegenheid om hunne beginselen langzamerhand ingang te doen vinden. Bij allerlei vakken, bij lees-, schrijf-, taal-, rekenonderwijs, bij aardrijkskunde, geschiedenis en vooral bij natuurkennis, overal bieden zich gelegenheden om een enkel woord over den drank te zeggen, er een afkeer van in te boezemen en gezonde dranken aan te bevelen. Doch het goede voorbeeld van den meester, zijn blauwe knoop, zijn "kinderen, ik drink nooit", zijn invloed bij schoolfeesten, dit alles werkt het meest.' (Schmidt)

en voortgekomen uit de Nederlandsche Vereeniging tot afschaffing van den Sterken Drank, opgericht in 1842 en gevestigd te Den Haag en m.n. uit afdeling Amsterdam: 18 onderwijzers-leden van deze afdeling organiseerden zich in 1892 afzonderlijk om een meer specifieke pedagogische drankbestrijding te ontwikkelen.

die te Amsterdam, opgericht op 4 september 1892, Friesland opgericht door F.U. Schmidt, Groningen, door Jan Klootsma, Haarlem*, Overijssel/Twente en Den Haag. Met deze zes clubs - Friesland bleef afkerig van aaneensluiting - startte eind 1893 de Nederlandsche Onderwijzers Propaganda Club. Spoedig volgden de afdelingen te Waterland, Beverwijk e.o., Den Helder, Zwolle, Gorkum, de Zaanstreek, in 't Gooi-Eemland, Zutphen, Dordrecht, Maasclub (Rotterdam e.o. 1894), Nieuw-Buinen e.o. en Apeldoorn-Ede (februari 1898).

Antony Don

Oprichtingsvergadering in "De liggende Os" te Utrecht.

J.C. van der Stel, Drinken, drank en dronkenschap. Vijf eeuwen drankbestrijding en alcoholhulpverlening in Nederland (Hilversum 2002) 150-160 en 173.

H.W. Crommelin, 'Een jaar Strijdens. Overzicht over 1900', in: J.J.P. Valeton, J.J. Knap en C. van Krevelen (reds.), Het werk der liefde. Tijdschrift gewijd aan de wetenschappelijke bestrijding der drinkgewoonten, 7e jrg (1901) 57.

F.U. Schmidt, 'De Nederlandsche Onderwijzers Propaganda-Club (Voor drankbestrijding)', in: Th. Postma Thz. en Th.W. v.d. Woude (eds.), De wegwijzer, maandschrift voor geheelonthouding, 1e jrg. (1898) 196-197, 207-216 en 236-237.

opmerkingen over leden en relaties:

B.U. Akkerman (ed.), Kroniek van Apeldoorn 1895-1899 (Apeldoorn 1998) 113, 114.

ad oprichting:

De Amsterdamse Onderwijzers Propaganda-Club gaf de stoot tot de oprichting van nieuwe clubs, eerst samen met, vanaf 1894 buiten de NV. (Schmidt)

ad doelstelling:

'opgericht op de dubbele basis van afschaffing en geheelonthouding behaalde de geheelonthouding ook hier de overwinning'. (Crommelin)

Hiermee volgde de Propagandaclub de Nederlandsche Vereeniging die in 1899 van afschaffing op geheelonthouding was overgegaan.

ad richtgroep:

alcoholici, ook preventief

ad leden en de relatie met de Nederlandsche Vereeniging tot afschaffing van den Sterken Drank:

Dubbellidmaatschap was toegestaan maar niet langer verplicht. (t.a.p.)

Het aantal dubbellidmaatschappen van 'de NV' en de NOPC bleef hoog.

ad afdelingen:

bij de oprichting 7 afdelingen en 108 leden; in 1897 19 afdelingen, 525 leden (bericht in de Apeldoornse Courant dd. 5 november) en in 1900: meer dan 20 afdelingen en 765 leden, onder wie 125 vrouwen.

algemeen:

Christelijke ouders en onderwijzers zijn volgens mevr. Crommelin niet erg enthousiast, maar werken de NOPC-ers ook niet tegen. (Crommelin)