Verenigingen voor armenzorg en armoedepreventie in de negentiende eeuw

het bestrijden der armoede en de lotsverbetering der armen te Arnhem

De vereniging tracht het doel te bereiken door:

1. gezonde begrippen omtrent armenzorg te verspreiden; bedelarij en misleiding tegen te gaan;

2. samenwerking te bevorderen met en tusschen burgerlijke, kerkelijke en particuliere liefdadigheid;

3. inlichtingen te verstrekken aan hen, die weldadig wenschen te zijn omtrent de omstandigheden van hen die hulp inroepen;

4. arbeid te verschaffen aan werkzoekende personen door voor hen in verbinding te treden met de werkgevers, door het verstrekken van gereedschappen, enz. [dit geschiedt door een "Commissie tot plaatsing van werkloozen"];

5. hulp te verleenen in gevallen, waarin door de bestaande instellingen niet op voldoende wijze kan worden voorzien (geregelde onderstand wordt echter niet dan bij uitzondering verleend);

6. rentelooze voorschotten te verstrekken

7. instellingen tot voorkoming of leniging van armoede te bevorderen en in het leven te roepen.

Daarnaast worden verwaarloosde kinderen uitbesteed; 's winters werk verschaft door een "Commissie voor de werkinrichting"; huisraad verstrekt en soms schoolgeld betaald voor bepaalde cursussen.

De "damescommissie" tracht voor werkloze vrouwen een geschikte plaats te vinden of 'doet haar in eigen beheer doelmatigen arbeid verrichten'. (Blankenberg 359)

het Bureau van Informatie naar behoeftigen

diverse commissies waaronder een "Dames-commissie" die 'tracht voor werklooze vrouwen een geschikte plaats te vinden of [die] haar in eigen beheer doelmatigen arbeid [doet] verrichten'. (Blankenberg)

ad begindatum:

Het jaar van oprichting is ontleend aan archiefgegevens van de Kamer van Navraag.

ad activiteit en relaties:

J.F.L. Blankenberg, H.J. de Dompierre de Chaufepié en H. Smissaert, Gids der Nederlandsche Weldadigheid (Amsterdam 1899) 359 en 871.

ad laatste vermelding:

ontleend aan het overzicht van in 1956 bestaande instellingen voor maatschappelijk werk (voorheen 'van weldadigheid') in Nederland, samengesteld door J. Everts/A. Treurniet in 1956. De hierin vermelde instellingen zijn tezamen met die uit de bovenvermelde Gids van Blankenberg c.s. uit 1899 door T. Kappelhof en V. Kingma verwerkt in de database: Locale Instellingen, onderdeel van het digitale onderzoeksgids 'Sociale Zekerheid'. De database is te raadplegen op de website van het Huygens Instituut voor Nederlandse geschiedenis:

www.inghist.nl/Onderzoek/Projecten/Socialezekerheid/lokale_instellingen

Zie voor cijfers over de omvang van de verenigingsactiviteiten, de kosten daaraan verbonden en de inkomsten van de vereniging in het jaar 1898-1899: H.J. Dompièrre de Chaufepié, H. Smissaert en J.F.L. Blankenberg (reds.), Tijdschrift voor Armenzorg, 1ste jng. (1900) 43-44, 2e jng. (1901) 198-200.

ad activiteiten:

De vereniging telde allerlei (heren- en dames-)commissies die zich met afzonderlijke taken als werkverschaffing, instandhouding van een werkinrichting, het onderhouden van contacten met werkgevers, enz. bezighielden. (Blankenberg)

Uit het verslag van het verenigingsjaar 1 mei 1899-30 april 1900, zoals besproken in het Tijdschrift voor armenzorg van 12 januari 1901 op pagina 8: '562 informaties over behoeftigen, door belangstellenden aangevraagd, werden verstrekt.

213 gezinnen en 5 eenloopende personen, met de kinderen beneden de 16, 885 personen makende, werden ondersteund, waaraan f. 6534, 93 werd uitgegeven.

49 verwaarloosde of zieke kinderen werden, in gezamenlijke rekening met andere besturen, in diverse inrichtingen verpleegd. (...)

aan voorschotten werd uitgeleend een bedrag van f. 13450 24½,

Op het einde van het boekjaar (30 April 1900) liepen nog 149 voorschotten. De aflossingen hadden goed en geregeld plaats. Bijzonder laag was het bedrag der afschrijvingen (oninbaar) à f. 163, 46, nog niet 1 pCt over het volle uitgeleende kapitaal à f. 17161,26½.  (...)

20 vrouwen werden, vervolgens, bij particulieren aan het werk geholpen, 51 ontvingen werk aan huis; 2 dagmeisjes werden geplaatst en 3 vrouwen als baker.

25 mannen werden aan werk geholpen bij particulieren. 46 personen hebben in de Werkinrichting gewerkt (....).'

inkomsten en uitgaven:

uit hetzelfde verslag:

Aan contributiën ontving zij [de vereniging] f. 64,33; aan giften in eens f. 5575,26; aan renten en verpleeggeld f. 172,34. De uitgaven beliepen:

Ondersteuning in geld: f. 4469,71½; dito in verschillende vormen: f. 2265,22; aan opvoeding van kinderen f. 1793,36½; aan onkosten f. 2990,83; zoodat de rekening sluit met een nadeelig saldo van f. 117,16½.

Het fonds voor rentelooze voorschotten wijst een som aan van f. 3711,01½ wegens uitstaande voorschotten en een saldo nog in kas van f. 4294,42½.

De Arbeidscommissie gaf uit: aan arbeidsloonen f. 2406,85; aan grondstoffen f. 1231,62; aan onkosten f. 807,88; en aan giften en contributiën f. 2373,82, aan verkochte goederen f. 2247,02 en aan interest f. 10,99. Samen f. 4631,83½, zoodat op deze rekening een voordeelig saldo van f. 185,48½ over bleef.'