Verenigingen voor armenzorg en armoedepreventie in de negentiende eeuw

• 'Kollegie Zeemanhoop te Amsterdam' (Calisch)

'(...) om door eene jaarlijksche bijdrage aan de weduwen en weezen der zeevarende leden, bij het overlijden van hunnen mannen en vaders, en aan oude en gebrekkige zeelieden, levensonderhoud te verschaffen.' (Calisch in 1851 en bijna letterlijk herhaald door Blankenberg c.s. in 1899)

'Door onvoorziene gebeurtenissen spoedig uitgebreid, besloot de vereeniging ook aan zeelieden van allerlei rang, geene leden van het collegie zijnde, de gelegenheid te verschaffen aan het fonds, hetwelk in 1823 onder den naam van "Weldadig Zeemansfonds," door het collegie werd opgericht, deel te nemen.

Uit de bussengelden wordt onderstand in geld verleend aan behoeftige zeelieden, en weduwen en weezen van zeelieden. De opbrengst dezer bussengelden mag met ten hoogste f 500 van het kapitaal vermeerderd worden, indien de ontvangsten voor de uitkeeringen onvoldoende blijken. Er wordt geen onderscheid gemaakt tusschen de belijders van welken godsdienst ook.' (Calisch/Blankenberg)

twaalf koopvaardijkapiteins en twaalf reders en kooplieden

'Het bestuur bestaat thans [1851] uit de volgende heeren:

1. kommissarissen uit de effectieve leden: P. Kraaij, J.J. van Duintjer, P. Huidekoper, J.A. de Haas en E. van Duijn; S. Veenstra, J.D. Diets en C. Koert als plaatsvervangers;

2. kommissarissen uit de honoraire leden, G.W. van Barneveld Kooij, J.H. Fisscher, A. Kooij en L.A. Bienfait;

3. sekretarissen, mr. W.J.C. van Hasselt en mr. A. Brugmans;

4. penningmeesters, J.L. Gregory Pierson, N. Tra-Kranen, G. de la Fontiane Schluiter en D. Boissevain jr.' (Calisch 419)

Dam 10 te Amsterdam

N.S. Calisch, Overzigt van al hetgeen in Amsterdam wordt verrigt, ter bevordering van de stoffelijke, zedelijke en godsdienstige belangen, voornamelijk der minvermogenden en behoeftigen (Amsterdam 1851) 417-419. (Uit echte bronnen bijeengebracht door N.S.C.)

ad naam en activiteit:

J.F.L. Blankenberg, H.J. de Dompierre de Chaufepié en H. Smissaert, Gids der Nederlandsche Weldadigheid (Amsterdam 1899) 908.

ad laatste vermelding:

ontleend aan de archiefperiode.

Algemeen:

Het ''Weldadig Zeemansfonds" (...) werd opgericht omdat 'De meeste zo niet alle levensverzekerings societeiten in Nederland (...) de zeelieden, uit hoofde der gevaren aan hun beroep verbonden, van den deelneming ten eenen male uit[sloten]. (Calisch 417)

leden:

Bij de oprichting ontvingen de koopvaardijkapiteins de naam van 'effectieve', de reders en kooplieden die van 'honoraire' leden. (Calisch 417)

'Het kollegie telt thans [1851] behalve 46 buitengewone honoraire leden, 452 effectieve leden, allen scheepsgezagvoerders en tevens deelnemers in het fonds, meer dan 1450 honoraire leden, die ieder een jaarlijksche contributie van f. 12, zonder enige aanspraak, voldoen; 42 donateurs en donatrices, die eene vrijwillige jaarlijksche gift van minstens f. 10 bijdragen, en daarenboven nog een aanzienlijk getal buitenlandsche leden.' (Calisch 418)

ad richtgroep:

'Naast de deelnemers uitkeringen van het weldadig zeemansfonds werden door zeemanshoop ook z.g. liefdegiften verstrekt, studiebeurzen verleend en leningen voor studie verstrekt.' (inleiding archiefinventaris)

M.n. de laatste alinea rechtvaardigt volgens Blankenberg opname van het Collegie in zijn overzicht.

inkomsten:

'Het fonds is en wordt bijeengebracht:

1. uit de renten van het vaste kapitaal,

2. uit de bijdragen en stortingen der deelnemers,

3. uit de jaarlijksche contributiën der honoraire leden, der donateurs en donatrices en eindelijk

4. uit vrijwillige giften, legaten, schenkingen enz.

Het Kollegie is alzoo deels eene onderlinge waarborg-maatschappij, deels eene filantropische instelling. Maar behalve aan de deelnemers als regthebbenden, kan het bestuur ook aan arme gebrekkige zeelieden, loodsen  enz. en aan hunne weduwen en kinderen, gratificatiën uitreiken. Hiertoe strekt een afzonderlijk fonds, zamengesteld uit boeten der zeevaardenden, kleine giften in de bussen enz.' (Calisch 418)