Verenigingen voor armenzorg en armoedepreventie in de negentiende eeuw

• Provinciale Raad (kennelijk alleen ten tijde van de oprichting)
• Nederlandsche Raad of Raad van Nederland (komt weinig voor)

1. Hare leden, door wederkeerige voorbeelden en raadgevingen, in de gebruiken van een christelijk leven te bevestigen;

2. de armen in hunne woningen te bezoeken, hun onderstand in natura te brengen en hun tevens godsdienstige vertroosting te verschaffen, gedachtig aan het woord des Verlossers: de mensch leeft niet van brood alleen maar van ieder woord dat uit Gods mond voortkomt;

3. ons, naar onze bekwaamheden, en den tijd waarover wij beschikken kunnen, bezig te houden met het eerste en christelijke onderrigt der arme kinderen, hetzij die vrij of in de gevangenis zijn (...);

4. zedelijke en godsdienstige boeken verspreiden;

5. ons te lenen tot alle soorten van liefdewerken, waartoe onze middelen toereikend mogten zijn (...).

Artikel 2. der Algemeene bepalingen luidt:  

Geen liefdewerk moet geacht worden vreemd te zijn aan de Vereeniging, ofschoon zij meer bepaaldelijk ten doel heeft het bezoeken van arme gezinnen. De leden der Vereeniging maken zich dus de gelegenheid ten nutte, om vertroostingen te bieden aan de zieken en gevangenen, om onderwijs te bezorgen aan arme, verlatene of gevangene kinderen en godsdienstige hulp te verschaffen aan hen, wien het daaraan in doodsgevaar ontbreekt.

Algemeen: Vincentianen wijdden zich behalve aan hun hoofdtaak: het bezoeken van de armen en de daarmee gepaard gaande bedeling, aan een of meer van de hieronder opgesomde 'liefdewerken'. Deze worden door de Hoofdraad zo mogelijk gefaciliteerd, maar niet zelf verricht. De Bijzondere Raden organiseren interparochiale bezigheden zoals diverse liefdewerken, collectes en andere vormen van fundraising.

De Hoofdraad waakt over de eenheid in de vereniging; zij faciliteert waar nodig de conferenties en bijzondere raden in hun liefdewerken.

Voorts vertegenwoordigt de Hoofdraad de Nederlandse vereniging bij de Algemene Vergadering van de internationale Vincentiusvereniging te Parijs en andersom, deze Algemene Vergadering te Parijs bij de Nederlandse Vereniging in al haar afdelingen.

De door de Vincentiusvereniging als geheel verrichte liefdewerken omvatten:

Het Secretariaat der Armen, via welke werk wordt verschaft, directe nood gelenigd, en noodhulp als voorschotten, reisgeld, e.d. wordt gegeven. Door dezelfde leden wordt de Arbeidsbeurs beheerd, waar actief aan werk geholpen wordt.

Het liefdewerk "De Spijskokerij", primair gericht op 'de bezochte gezinnen' en andere armen, die in de winter gratis tweemaal per week een warmen maaltijd kunnen krijgen.

Zorg voor behoeftige pasgeborenen kinderen, zich uitend in:

Het liefdewerk Kindervoeding dat zich ten doel stelt warm voedsel te verstrekken aan behoeftige schoolgaande kinderen.

St.Vincentiusscholen. Aanvankelijk waren deze uitsluitend bestemd voor behoeftige kinderen; later kwamen er op aandrang van goed katholieke burgers ook Vincentius 'burgerscholen'.

Het liefdewerk der verlaten en verwaarloosde kinderen, die al dan niet met de tuchtrechter in aanraking zijn geweest.

Het liefdewerk voor vreemdelingen of reizigers

'Primair op de verheffing gericht waren:

Het liefdewerk der St. Josephs ambachtsleerlingen, een van de oudste  jeugdorganisaties in Nederland, richt zich vooral op de armere en maatschappelijk lager staande gezinnen, dan waaruit het gangbare patronaat zijn beschermelingen betrekt. Het richt zich op 'opvoeding-in-vollen-omvang van de jeugdige arme tot aankomenden Roomschen werkman', dit als dit onder tegenwerking van de jongens en hun ouders moet geschieden. (Verges 78, 79)

Het liefdewerk van den H. Franciscus Regis, dat zich beijverde concubinaten in huwelijken om te zetten en de eruit voortgekomen kinderen te echten. De daartoe te nemen stappen werden door dit liefdewerk bekostigd, zelfs b.v. trouwkleding, het verkrijgen van de nodige documenten etc.

Het liefdewerk "De Bibliotheek". Hierbij aangesloten het liefdewerk: de katholieke Pers, die gratis aan de bezochte gezinnen couranten verschaft, zoals de Residentiebode te Den Haag, Ons Noorden in het noorden des lands en Het Centrum elders.

Samen met de eveneens rooms-katholieke Aloysiusvereniging  werd rond 1900 in inrichting Stokershorst onder Nederweert opgericht.

de Algemeene Raad van de (internationale) Vereeniging van den H. Vincentius van Paulo is gevestigd in Parijs.

Volgens art. 37 van het Reglement was 'de Algemeene Raad (...) de vereenigingsband van alle Conferentiën, hij handhaaft de eenheid der Vereeniging en waakt voor alles wat haren voorspoed kan bevorderen'. 

Alle Bijzondere Raden en Conferenties in Nederland.

Oprichter van de eerste Parijse conferentie: Frédéric Ozanam.

Oprichters van de eerste conferentie te Den Haag: W.J. de Haan, P.J.W. Vetter, L. van Luunen en J.M. Voorst.

Eerste president van de Hoofdraad A.J.L.M. Lux, van 27 oktober 1847 tot 5 juli 1878 - ruim 30 jaar - in functie.

Op 28 juli 1851 benoemde Paus Pius IX kardinaal Ferrari tot beschermheer van de Nederlandse Vincentiusvereniging.

Presidenten van de Hoofdraad na A.J.L.M. Lux: mr. J.F.A. Leesberg van augustus 1878 tot maart 1886, mr. Theodoor Borret van april 1886 tot 1906.

Algemeen, doelstelling en activiteit:

mr. Ph. Falkenburg, Armenzorg in Nederland 3e deel: Gemeente 's-Gravenhage (Amsterdam 1897) 255-259. [In opdracht der Vereeniging voor de staatshuishoudkunde en de statistiek bewerkt door Ph. F.]

R.P. Vergnes C. ss. R., Vereeniging van den H. Vincentius van Paulo en hare werkzaamheden in Nederland (Den Haag 1930) 55-60.

Handboek der Vereeniging van den H. Vincentius (Den Haag 1847 (2e dr.) 3, 13 en 14.

ad  begindatum, bestuursleden en activiteit:

Pius-Almanak voor het jaar des heeren 1894 (Alkmaar 1894) 247.

Pius-Almanak Jaarboekje voor de Katholieken van Nederland voor het jaar des Heeren 1899-1900 (Alkmaar 1899) 35.

Onze Pius-Almanak voor het jaar des Heeren 1903 (Alkmaar 1903) 329.

Neerlandia Catholica of Het Katholieke Nederland: ter herinnering aan het gouden priesterfeest van Z.H. Paus Leo XIII, onder goedkeuring van den Aartsbisschop en de Bisschoppen van Nederland uitg. door het Nederlandsch feestcomité; met medewerking van katholieke schrijvers en kunstenaars [opdracht en inl. van H.J.A.M. Schaepman] 467-470.

ad laatste vermelding:

geen, de vereniging betaat nog; zie http://www.vincentiusvereniging.nl/, geraadpleegd op 26 juni 2011.

www.historici.nl/Onderzoek/Projecten/Socialezekerheid: Onderzoeksgids Sociale Zekerheid 1890-1967. Bewerkt door A.C.M. Kappelhof en V. Kingma. Hierin de link 'typebeschrijvingen' uit het projectmenu. 

Er zijn uitvoerige beschrijvingen van de Vincentiusverenigingen te Amsterdam, Rotterdam en Den Haag (Falkenburg), Utrecht (Smissaert) en Groningen. (Van Zanten)

De inrichting van de Vincentius-verenigingen is overal identiek, namelijk verplicht in overeenstemming met de bisschoppelijke richtlijnen ten aanzien van parochiële armenzorg, waaraan alle charitatieve instellingen moesten voldoen.

Het reglement van 21 november 1853 bleef de rest van de 19e eeuw van kracht.

leden, vooral:

'jonge mannen'.

oprichting en groei van de vereniging:

Nadat er behalve in Den Haag ook conferenties te Delft, Leiden en Vlaardingen waren opgericht, besloot de Algemeene Raad te Parijs 'over te gaan tot de stichting van een nieuw orgaan, dat het vereenigingpunt zou zijn der verschillende Conferentiën in den lande en de tusschenpersoon tusschen haar [die conferenties] en den Algemeenen Raad (te Parijs). Dit werd de Provincialen Raad (later Raad van Nederland en in 1930 Hoofdraad genoemd). Deze bleef gevestigd te Den Haag.

De Hoofdraad te 's-Gravenhage werd door de Algemeene Raad bij de internationale vereniging 'ingelijfd' op 2 november 1846; die datum is hier als oprichtingsdatum gekozen.

In 1899: 178 conferenties verspreid over het land. De conferenties werden genoemd naar de parochies waarin zij zich bevonden. Wanneer zich in een plaats meer dan twee conferenties constitueerden, vormden afgevaardigden ervan een Bijzondere Raad, genoemd naar de naam van de betreffende plaats. Deze Bijzonder Raad werd de plaatselijke afdeling, b.v. de afdeling Rotterdam van de landelijke vereniging.

De Vincentiusvereniging stichtte rond 1900 samen met de St. Aloysiusvereeniging een gesticht voor moeilijk opvoedbare jongens nl. het St. Vincentiushuis te Nederweert, zeer tot genoegen van de verenigingen Pro Juventute, die immers vóór en tijdens een proces tegen zo'n jongere deze bijstaat, terwijl het uitvoeren van de (straf/)opvoedingsmaatregel nu door het liefdewerk/gesticht van beide rk-verenigingen gemakkelijker wordt gemaakt. (uit Tijdschrift voor Armenzorg)