Verenigingen voor armenzorg en armoedepreventie in de negentiende eeuw

• het Leidsche Fonds (niet gangbaar)

het voortdurend ondersteunen van nagelaten betrekkingen van verongelukte visschers der Reederijen te Katwijk aan Zee en Noordwijk aan Zee (Goossens)

'[ondersteuning] door giften in eens, door legaten en jaarlijksche bijdragen van reeders, visschers en andere belangstellenden (...) Bij zeerampen zal steeds de voorlichting ingewonnen en zooveel mogelijk gevolgd worden van de commissie, onder welker resort de ramp is voorgevallen. Die commissie kan als dan belast worden met de dagelijksche beschikking over de toegestane gelden. In elke jaarlijksche algemeene vergadering wordt vastgesteld het maximum der wekelijksche uitdeeling voor het ingetreden boekjaar. In den regel zijn die bijdragen des zomers f 1.25 voor elke weduwe en 25 cent voor elk kind; des winters f 1.50 voor elke weduwe en 35 cent voor elk kind. De ondersteuning duurt tot het hertrouwen der weduwe en voor de kinderen: de jongens tot 15-jarigen leeftijd, de meisjes tot 16-jarigen leeftijd. Men behoeft niet tot een bepaalde kerkelijke gemeente te behooren om hulp te kunnen genieten. Ingeval van onzedelijk gedrag wordt ondersteuning geweigerd.' (Blankenberg)

drie Commissies tot voortdurende ondersteuning der nagelaten betrekkingen etc., namelijk die te Leiden, Katwijk en Noordwijk;

correspondentschappen o.a. te Den Haag, Rotterdam en Gouda.

Vereeniging tot ondersteuning van behoeftige Visschers en hunne nagelaten betrekkingen, opgericht in 1862 en gevestigd te Katwijk.

Ds. A. Laurillard, H.W. Gillissen, A. de Mare, mr. J.G. de Sain, K. Harmakers Pau, mr. S. Le Poole, A. van Driel, ds. J.M. Maronier, C. Wijnobel, A.G. Ballego, dr. C. Leemans, J.J. van Wensen, P.G.C. Eigeman, G.J. Rollandet en P.G. Houthuyzen uit Leiden vormden bij de oprichting de Leidse Commissie;

mr. G.A. Salomon Huygens, dr. L. Tichelens, A.E. Roest van Limburg en K. Haasnoot vormden de Commissie te Katwijk;

jhr. mr. H.A. de Bassecour Caan, N. Barnhoorn en A. van der Schaik de Commissie te Noordwijk.

17 april 1861

R.W. Wichers Rollandet en C.S. Kruisheer, 'Bij het heengaan der 100-jarige Vereeniging tot ondersteuning der nagelaten betrekkingen van verongelukte visschers der rederijen te Katwijk aan Zee en Noordwijk aan Zee gevestigd te Leiden.' In het Leids Jaarboekje 1962, 155-157.

J.F.L. Blankenberg, H.J. de Dompierre de Chaufepié en H. Smissaert, Gids der Nederlandsche Weldadigheid (Amsterdam 1899) 905.

gegevens ontleend aan de archiefbeschrijving.

ad plaats:

Goossens geeft Katwijk en Noordwijk als vestigingsplaats en vermeldt dat de vereniging is beëindigd in 1889. Mogelijk is in dat jaar Leiden, zoals genoemd door Wichers Rollandet c.s., de vestigingplaats geworden.

ad leden:

belanghebbende vissers en 'belangenloze' gevers, reders veelal.

organisatiestructuur:

'De vereeniging bestaat uit hoogstens 22 en minstens 14 leden, welke zich verdeelen in 3 commissiën. Hiervan is gevestigd ééne te Leiden, bestaande uit hoogstens 15 en minstens 7 leden; ééne te Katwijk, bestaande uit 4 leden, en ééne te Noordwijk, bestaande uit 3 leden.' (Blankenberg)

In deze database wordt Blankenbergs motiverering om instellingen als deze, op grens van onderlinge hulp en weldadigheid, op te nemen, gevolgd:

'Wij hebben gemeend hier alleen die vereenigingen te moeten opnemen, die hetzij ook anderen dan de deelgerechtigden (zij het slechts bij wijze van uitzondering) tot het genot eener uitkeering toelaten, hetzij den ondersteunden (leden) geen recht op uitkeering geven, hetzij eindelijk de gelden, voor de ondersteuning bestemd, voor een belangrijk deel niet vinden uit eigen middelen, maar uit erfstellingen, legaten, schenkingen, subsidies, vrijwillige bijdragen, enz. in één woord, uit anderer weldadigheid.' (p. 899)