Verenigingen voor armenzorg en armoedepreventie in de negentiende eeuw

• Wilhelmina-Ziekenhuis (van af mei 1895)

het verplegen van zieken in een daarvoor ingericht gebouw en wel in de eerste plaats van in Nijmegen wonende Protestanten (Goossens)

Het oprichten en instandhouden van een ziekeninrichting, waar ongeveer 45 personen terecht konden en waar, '(met uitzondering van krankzinnigen en epileptici) behoeftigen wier opneming door het Burgerlijk Armbestuur gevraagd wordt', werden opgenomen. 'Bovendien worden (zonder eenige formaliteit) opgenomen, personen, die onverwachts en onverwijld hulp behoeven. (...) Een geneesheer houdt zijn spreekuur, voornamelijk als oogenpolikliniek, in het ziekenhuis; behoeftigen kunnen hem kosteloos hier raadplegen.

De geneesmiddelen zijn geheel kosteloos en begrepen in het abonnement dat de vereeniging met het Burgerlijk Armbestuur heeft aangegaan (f. 2400 jaarlijks voor ten minste 9 bedden). Versterkende middelen worden niet afzonderlijk berekend. (...)

Uitzending van verpleegzusters wordt aangevraagd aan de directrice. Dag- of nachtverpleging kan kosteloos worden verleend.' (Blankenberg)

de Vereeniging tot Patronaat over de Armen, opgericht in 1849.

zolang een nieuw ziekenhuis nog niet gereed was: het Protestantsch Ziekenhuis aan de Jodenberg (1889-1895)

Op 4 april 1894 werd de eerste steen gelegd voor het nieuwe gebouw van het Protestantse Ziekenhuis aan de Spaarbankstraat. Op 7 mei 1895 werd het nieuwe ziekenhuis, spoedig het Wilhelmina Ziekenhuis geheten, geopend. (Siebenheller)

16 januari 1890

B.F.J. Siebenheller, "Weldoen zij ons doel" 1840-1940. Een eeuw geschiedenis over de gezondheid en het welzijn van de Nijmeegse burgers en het totstandkomen van het Sint Canisius Ziekenhuis-Wilhelmina Ziekenhuis (eigen uitgave 2007) 117-130.

H.J. Dompièrre de Chaufepié, H. Smissaert en J.F.L. Blankenberg (reds.), Tijdschrift voor Armenzorg, 1e jrg. (1900) 59, en 2e jrg. (1901) 78, 79.

J.F.L. Blankenberg, H.J. de Dompierre de Chaufepié en H. Smissaert, Gids der Nederlandsche Weldadigheid (Amsterdam 1899) 727, 728.

ad naam:

De naam van het Protestantsche Ziekenhuis werd na een bezoek van de Koningin-Regentes aan het gebouw in 1895 omgedoopt in Wilhelmina-Ziekenhuis

ad levensbeschouwing:

protestants (hervormd)

ad richtgroep:

bij voorkeur protestantse zieken, maar over de jaren 1896-'97 was een kwart van de patiënten niettemin rooms-katholiek terwijl ook enkele joden verpleegd werden. Vandaar: "Het ziekenhuis staat open voor alle godsdienstleeraren, wier bezoek door zieken gewenscht wordt." (Blankenberg)

ad inkomsten:

Een door de vereniging ingestelde bouwcommissie wist in enkele jaren tijd een kleine f. 50000 bijeen te brengen, in geld - direct of als resultaat van allerhande benefietvoorstellingen, bazaars e.d.m., renteloze leningen en natura (b.v. een stenen muur, grond of beplanting voor de tuin). (Siebenheller)

Volgens het op 22 maart 1900 uitgebrachte jaarverslag over 1899 waren de ontvangsten dat jaar geweest: 'Bijdrage van het Burgelijk Armbestuur f. 3600, renten f. 828,93, verpleeggelden f. 6264,61. Contributie f. 2884,40. Legaten en giften f. 10249,55. Buitengewone ontvangsten f. 772,50. Samen: f. 24599,99. (Tijdschrift voor armenzorg 1e jrg. (1900) 59)

Uitgaven:

'De uitgaven beliepen: voor het personeel f. 2512,37, de huishouding f. 7777,97½; de geneesmiddelen f. 1836,75; brandstoffen enz. f. 2090,57, gebouwen en meubilair f. 2057,40. Drukwerk enz. f.5339,90½; afschrijving van het nadeelig saldo van 1898 f. 1862,50. Samen f. 23477,47; zoodat dit jaar een voordeelig saldo overbleef van f. 1122,52.' (T.a.p.)

Het Tijdschrift voor armenzorg 2e jrg. (1901) ontleent het volgende aan het jaarverslag van de vereniging over 1900:

'van het Burgerlijk armbestuur ontving men als bijdrage f. 3600, aan verpleeggelden f. 8247,42.

Aan huishoudelijke uitgaven werd f. 8111,44 besteed.' (79)

ad laatste vermelding: niet is achterhaald wanneer precies de vereniging plaats maakte voor een stichting; in 1974 fuseerde het Wilhelminaziekenhuis met het Canisiusziekenhuis tot het Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis.