Verenigingen voor armenzorg en armoedepreventie in de negentiende eeuw

De Maatschappij tot Nut van 't Algemeen en haar afdelingen waren primair gericht op het 'beschaven' van het volk; daarnaast richtte het departement Holwerd een Hulpbank op, die, door tegen schappelijke rente geld uit te lenen, ten doel had kleine ondernemers en landbouwers te behoeden voor woekerpraktijken met faillisement en werkeloosheid als gevolg.

een filantropisch initiatief van het departement was de oprichting van een Hulpbank 'kort na' 1851 (V.d. Heim)

de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen, opgericht in 1784 te Edam en vanaf 1787 gevestigd te Amsterdam.

H.J. van der Heim, De Hulpbank als middel tot voorkoming van armoede beschouwd door jhr. mr. - (Amsterdam 1854) 24.

Gegevens ontleend aan de omschrijving van het archief in de lijst 'Archieven van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen' opgenomen in W.W. Mijnhardt en A.J. Wichers (reds.), Om het Algemeen Volksgeluk. Twee eeuwen particulier initiatief 1784-1984. Gedenkboek ter gelegenheid van het tweehonderdjarig bestaan van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen (Edam 1984) 373-379.

ad laatste vermelding:

Volgens deze lijst zou het departement Holwerd in 1984 nog bestaan; inmiddels niet meer, zie de Wegwijzer voor Nutsdepartementen en -districten van de Vereniging Maatschappij tot Nut van 't Algemeen: http://www.nutalgemeen.nl/pdf/wegwijzer.pdf

ad levensbeschouwing:

neutraal met een protestantse inslag die in de loop der tijd minder dominant werd.

ad leden:

Tot circa 1900: mannen, zonder dat vrouwen expliciet werden uitgesloten, ze waren gewoon geen lid. Mijnhardt schrijft over het jaar 1864: 'Aan het afzonderlijk lidmaatschap van de vrouw werd toen nog helemaal niet gedacht. Dat komt pas weer 35 jaar later.' (Mijnhardt/Wichers 65)