Verenigingen voor armenzorg en armoedepreventie in de negentiende eeuw

1. Jongelieden van den Israëlitischen Godsdienst, te 's-Gravenhage woonachtig, in vakken van handenarbeid aan de hier gevestigde Ambachtsschool of in de werkplaatsen bij particulieren te doen onderwijzen, en hen na volbrachten leertijd, in staat te stellen om óf als knechts bij werkbazen aangenomen te worden óf het aangeleerde beroep voor eigen rekening te nemen; 2. te zorgen dat de jongelingen, zoolang zij tot de Vereeniging behooren, godsdienstig en gewoon herhalingsonderwijs, alsmede, voor zooverre dit voor hun vak noodig wordt geacht, teekenonderwijs ontvangen. (Pimentel, in grote lijnen overgenomen door Falkenburg)

Het stimuleren van de prestaties der jongeren door een daaraan evenredige beloning om de drie maanden; het verschaffen van benodigde gereedschappen en werkkleding, zowel tijdens als na de leertijd; maandelijks onderzoek naar de vorderingen der leerlingen door een commissie van twee leden uit het bestuur, dat uit 9 leden bestaat; jaarlijkse examens in tegenwoordigheid van het onderwijzend personeel en vertegenwoordigers van de Ambachtsvereeniging en het Genootschap tot Nut der Israëlieten in Nederland, afd. 's-Gravenhage, welke laatste vooral het herhalingsonderwijs bekostigde.

de Maatschappij tot Nut der Israëlieten, afdeling Den Haag, opgericht in 1849.

Beschermheer Z.M. de Koning

in 1891:

I. Belinfante, president, mr. M de Pinto, vice-president, J.E. Davidson, lid-secretaris, D. Prins, thesaurier; voorts: A.M. van Embden, I. van Witsen, Mart. Hymans van Wadenoyen, M. Henriquez Pimentel en S. Lankhout. (Pimentel)

president: J. van J. Ferares in 1850, 1864, 1870, 1875, 1880, mr. M. de Pinto in 1893;

vice-president: I. Belinfante in 1850, 1864, 1870, 1875, 1880, J.E. Davidson in 1893;

thesaurier/penningmeester: J.E. Andries in 1850, mr. E.L. van Emden in 1864, 1870, 1875, 1880, D. Prins in 1893;

secretaris: mr. D. Polak Daniels in 1864, L. Samuels in 1870, I. Belinfante in 1880, A.M. van Embden in 1893;

waarnemend secretaris: I. Belinfante in 1875.

overige bestuursleden:

in 1850: S.B. Hertzveld, A.B. Wolff, dr. J. Sarluis, mr. D. Polak Daniels;

in 1864: S.H. Hertzveld, A.B. Wolff, J.E. Andries, dr. J. Sarluis, L. Samuels;

in 1870: mr. D. Polak Daniels, S.H. Hertzveld, A.B. Wolff, J.E. Andries;

in 1875: mr. D. Polak Daniels, S.H. Hertzfeld, J.E. Andries, M. Prins, J.B. Wolff, L. Samuels;

in 1880: S.H. Hertzveld, J. Wolff, A.M. van Embden, J.E. Davidson, J. van Witsen, mr. M. de Pinto;

in 1893: S. Lankhout, J. van Witsen, Mart. Hijmans van Wadenoyen, M. Henr. Pimentel, mr. S.K.D.M. van Lier, E. Kann. (Haagse Almanak)

Gegevens, inclusief de laatste vermelding, ontleend aan:

Ph. Falkenburg, Armenzorg in Nederland 3e deel: Gemeente 's-Gravenhage (Amsterdam 1897) 272-273. [In opdracht der Vereeniging voor de staatshuishoudkunde en de statistiek bewerkt door Ph.F.]

ad bestuursleden omstreeks 1891:

Moses Henriquez Pimentel, 'De Weldadigheidsinstellingen onder de Israëlieten te 's-Gravenhage', in Haagsch jaarboekje 1891, 46-72.

ad bestuursleden tussen 1850-1893:

Haagse stads- en residentiealmanak, 1850, 1864, 1870, 1875, 1880, 1893.

ad activiteit:

In 1891 bekostigde de vereeniging het onderwijs van 25 jongens, van wie 9 de Ambachtsschool bezochten, evenals in 1894 het geval was; maar toen leerden slechts twee andere jongens het vak bij een baas: totaal dus maar elf leerlingen. (Falkenburg)

inkomsten:

Contributies van f. 2,50, f. 5 of meer van ongeveer 80 leden; subsidie van vanwege de Ned. Israëlitische Gemeente van f.100 'ter bevordering van het Godsdienstonderwijs, (financiering van het herhalingsonderwijs door het Israëlitisch Nut)

Er is sprake van gestage achteruitgang en steeds wankeler financiële basis, aldus Falkenburg in 1897.

Pimentel haalt ook de 'voortreffelijke voordracht' van I. Simons uit 1888 aan over weldadige instellingen, waarin deze erop wees dat de Vereeniging streeft op te treden tegen 'dien eenigen kleinhandel' of liever wil bewijzen, 'dat de Jood wel degelijk ook een ambacht kan uitoefenen, al is het hem wegens de waarneming van zijne godsdienstige voorschriften niet altijd even gemakkelijk - het kan met enige goede wil best geschieden.

ad statuten:

In het bestand Rules and regulations of Dutch Jewish Communities and Associations (dates: 1726-1943) van de ‘Bibliotheca Rosenthaliana’, een van de bijzondere collecties van de UVA, bevinden zich de reglementen van deze vereniging gedateerd 's-Gravenhage, circa 1849.

ad 'publicaties van de vereniging':

te raadplegen in de bibliotheek van Tresoar te Leeuwarden.