Verenigingen voor armenzorg en armoedepreventie in de negentiende eeuw

• Multapatior’s Bond ter bestrijding van bedwelmende dranken (1875-1877)
• Koninklijke Algemene Vereniging Volksbond tegen Drankmisbruik (vanaf 1975)

het misbruik van bedwelmende dranken en openbare dronkenschap te bestrijden (Goossens)

 - het geven van voorlichting over drankmisbruik, het stimuleren van allerlei vormen van volksonderricht en van (woning)bezit

 - het opzetten van het zogenaamde 'Toynbee' of buurthuiswerk

 - het bevorderen van de oprichting van Bondhuizen, van het laten rondrijden van koffiewagentjes, en het inrichten van koffiekiosken.

 - het zenden van adressen aan de kroon, waarin aangedrongen werd op een betere reglementering van het drankgebruik en de drankproductie, waarbij de strijd werd aangebonden met de jeneverproducenten en schenkers en gepleit werd voor de productie van goed en goedkoop bier als alternatief; waarbij geageerd werd tegen uitbetaling van lonen in kroegen, tegen te lange werktijden; hiertoe was de Volksbond zeer actief in de Centrale commissie tot drankwetherziening.

 - het nemen van het initiatief tot oprichting van de Vereeniging tot Bevordering van het Herstel van Drankzuchtigen in 1890 dat het sanatorium "Hoog-Hullen", een der eerste herstellingsoorden voor alcoholisten, oprichtte en instandhield.

als eerste die te Amsterdam, Assen, Bussum, Den Haag, Deventer, Domburg (1901), Dordrecht, Druten, Haarlem, Heemstede, Hilversum, Hoorn, Joure, Leeuwarden, Loenen aan de Vecht, Maastricht, Muiden, Utrecht, Vlaardingen (1899) en Wijk bij Duurstede.

Het Adresboek van Alkmaar 1900 vermeld een afdeling van de Volksbond.

De katholieke arts Philiponna richtte de Multapatior Bond op in 1875.

H. Goeman Borgesius, sinds 1875 hoofdbestuurslid, was van 1879 tot 1897 voorzitter van de Volksbond; tijdens zijn ministerschap was hij erelid.

de inrichting Hoog-Hullen.

Algemeen:

H.W. Crommelin, 'Een jaar Strijdens. Overzicht over 1900', in: J.J.P. Valeton, J.J. Knap en C. van Krevelen (eds.), Het werk der liefde. Tijdschrift gewijd aan de wetenschappelijke bestrijding der drinkgewoonten, 7e jrg (1901) 57-59.

Dr. J.J.M. Franssen, De Bossche arbeider in zijn werk- en leefmilieu. Bijdragen tot de geschiedenis van het Zuiden van Nederland (1976).

ad alternatieve naam:

M. Campfens, Nederlandse archieven van het IISG (Amsterdam 1989).

100 Jaar Volksbond tegen drankmisbruik 1875-1975 (Den Haag 1975) Uitgegeven ter gelegenheid van het 100-jarig bestaan van de "Algemene Vereniging Volksbond tegen Drankmisbruik".

ad opheffingsdatum:

Citaat uit de inleiding van de inventaris van het verenigingsarchief.

ad Koninklijk Besluit:

Register van de Staatscourant van 1895.

In tegenstelling tot de Nederlandsche Vereeniging tot Afschaffing van alcoholhoudende Dranken oefende de Volksbond - dr. Philiponna was rooms-katholiek - enige invloed uit in het katholieke Zuiden, althans tot de komst van Kruisbond en andere rooms-katholieke drankbestrijdingsorganisaties.

Koningin Sophie en de prinsen Frederik en Hendrik behoorden tot de eersten die sympathie betuigden met de oprichting van de Volksbond. (100 Jaar Volksbond 5)

ad richtgroep:

alcoholisten, vooral ook preventief

ad leden:

De Volksbond telt in 1900 ongeveer 8000 leden in 29 afdelingen. Het lidmaatschap legde geen verplichtingen (ge- of beloften) op, behalve de betaling van contributie. (Crommelin, Overzicht, 59)

ad publicaties van de vereniging:

De uitgave van A. van der Voort Azn. was een 'Uitgave van het hoofdbestuur ter gelegenheid van het veertigjarig bestaan van den Bond. (...) Hierin omgewerkt en verbeterd opgenomen de vroegere uitgave van de Bond: "De Volksbond van 1875-1900".' Het betrof een uitgave van dezelfde schrijver.

ad einddatum:

'In 1989 waren er nog slechts 200 leden over van de 40.000, die de landelijke Volksbond eens rijk was. In dat jaar besloot de direktie van de Volksbond, de nog overgebleven leden van de landelijke organisatie te bedanken voor hun trouwe steun. Een indirect lidmaatschap via één van de overgebleven afdelingen van de Volksbond behoort nog wel tot de mogelijkheden. De landelijke organisatie kent nu alleen nog het lidmaatschap van de afdelingen.'