Maatschappij tot Nut van 't Algemeen, departement Leeuwarden
| Naam | Maatschappij tot Nut van 't Algemeen, departement Leeuwarden |
| Opmerkingen over naam | van 1792 tot augustus 1795: departement Heerenveen en Joure genoemd; van 1895 tot 1798 'departement Friesland' en vanaf 1798 'departement Leeuwarden' |
| Plaats | Leeuwarden |
| Provincie | Friesland |
| Begindatum | 1792 (oprichting) |
| Einddatum | |
| Levensbeschouwing | neutraal |
| Richtgroep (uitleg)
De groep ten behoeve waarvan de vereniging actief is
|
Jeugd 6-12, Werklozen |
| Leden (uitleg)
De groep waaruit de leden afkomstig zijn
|
Mannen |
| Werkingsgebied | Regionaal |
| Doelstelling | De Maatschappij tot Nut van 't Algemeen en haar afdelingen waren primair gericht op het 'beschaven' van het volk, daarnaast legde het departement zich toe op het bestrijden van werkloosheid en bedelarij en het kleden van behoeftige schoolgaande kinderen. |
| Activiteit | op het gebied van armenzorg: 1. het oprichten van een Hulpbank in 1852 met als doel geld beschikbaar te stellen tegen een redelijke rente en zo woekeraars te bestrijden evenals de daaruit voortspruitende werkeloosheid en bedelarij. In 1963 is de hulpbank weer opgeheven. 2. in september 1822 werd een commissie van het departement benoemd 'die op zich nam behoeftige, niet bedeelde, kinderen van kleeding te voorzien om het schoolgaan te bevorderen.' De commissie werd in 1832 ontbonden, omdat de gemeente 'de zorg voor het verstrekken van kleding op zich had genomen'. (inleiding inventaris)
|
| Afdeling van | de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen opgericht in 1784 te Edam en vanaf 1787 gevestigd te Amsterdam. |
| Oprichters | de Heren U.D. Bakker uit Joure, L. Koopmans uit Sneek, J.G. Brouwer uit Heerenveen en B. Spoelstra uit Oldeboorn. |
| Eigen gebouw (adres) | In 1825 werd het eigen departementsgebouw aan het Herenwaltje "Het oude Raadhuis" betrokken, tot het in 1902 verkocht moest worden wegens te hoge onderhoudskosten. |
| Vergaderplaats | De eerste plaats waar vergaderd werd was het Fraterniteitshuis. Later werden de bijeenkomsten gehouden in Zaal Van der Wielen in de Sacramentsstraat. |
| Verantwoording gegevens | Gegevens ontleend aan de inventaris van het verenigingsarchief. Het Departement Leeuwarden van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen wordt meegenomen in de vergelijkende studie van H.J. van der Heim, De Hulpbank als middel tot voorkoming van armoede beschouwd door hjr. mr. - (Amsterdam 1854) 23,25, 27, 28, 39 ad leden: W.W. Mijnhardt en A.J. Wichers (reds.), Om het Algemeen Volksgeluk Twee eeuwen particulier initiatief 1784-1984. Gedenkboek ter gelegenheid van het tweehonderdjarig bestaan van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen (Edam 1984) 65. Uitgave van het Nut. ad einddatum: geen, het departement bestaat nog (of weer); zie Wegwijzer voor Nutsdepartementen en -districten van de Vereniging Maatschappij tot Nut van 't Algemeen: http://www.nutalgemeen.nl/pdf/wegwijzer.pdf |
| Opmerkingen | ad werkingsgebied: aanvankelijk regionaal/provinciaal, later voornamelijk lokaal. Dit kwam ten dele omdat in Friesland her en der departementen werden opgericht: in 1797 te Marssum, in 1798 te Sneek, in 1799 in Bergum en Bolsward, in 1806 te Workum en in 1809 te Drachten en Franeker. ad leden Tot circa 1900: mannen, zonder dat vrouwen expliciet werden uitgesloten, ze waren gewoon geen lid. Mijnhardt schrijft over het jaar 1864: 'Aan het afzonderlijk lidmaatschap van de vrouw werd toen nog helemaal niet gedacht. Dat komt pas weer 35 jaar later.' (Mijnhardt/Wichers) aantal leden: Leeuwardense afdeling startte met 12 leden; in 1821/22 waren dat er 416, in 1898 146 en rond 1950: 150. ad levensbeschouwing: neutraal met een protestantse inslag die in de loop der tijd minder dominant werd. |
Archief
Het archief van het departement Leeuwarden van de Mij. tot Nut van 't Algemeen wordt onder toegangsnummer 102 bewaard in het Historisch Centrum Leeuwarden. Zie voor het (19e eeuwse) archiefmateriaal m.b.t. de commissies 'Kleding voor behoeftigen' en de 'Hulpbank' de 'Archiefinfo'
| Naam archiefbewaarplaats | Historisch Centrum Leeuwarden |
| Naam collectie | Het archief van het departement Leeuwarden van de Mij. tot Nut van 't Algemeen |
| Beheersnummer | 102 |
| Toegang | inventaris |
| Statuten | ja ad commissie De Hulpbank: Reglementen en statuten, 1868-1909 en z. j. Akte van overdracht, van de hulpbank aan het Nut departement Leeuwarden, 1870 |
| Notulen | ja ad commissie 'Kleeding voor behoeftige': Notulen, rapporten en andere aantekeningen van de commissie, 1822-1831; ad commissie voor de Hulpbank: Notulenboek van de commissie van de hulpbank, 1889-1958; |
| Jaarverslagen | ja ad commissie voor de Hulpbank: Jaarverslagen, 1862-1953; Opgaven voor jaarverslagen, 1887/88-1901/02 Minuten van verslagen, 1885/86-1912/13; |
| Correspondentie | ja ad commissie 'Kleeding voor behoeftigen': Ingekomen stukken, 1823-1831;
ad commissie voor de Hulpbank: Ingekomen stukken, 1868-1951; |
| Financiële stukken | ja ad commissie voor de Hulpbank: "Kassa rekeningboek" bevattende o.m. namen en saldi van de geldnemers, 1852-1859; Aanvraagboeken voor leningen met de besluiten hierop, 1827-1953; Staatboeken van inschrijvingen van de uitgeleende gelden, met aantekening van de aflossingen, 1852-1934 (1936). |
| Overige stukken | ja ad commissie 'Kleeding voor behoeftigen': Lijsten van aangevraagde en verstrekte kleding, 1822-1832; Blanco biljetten voor het opnemen van de kinderen op de stadsscholen, 1827 en z.j. adcommissie voor de Hulpbank: Alfabetische naamlijst van aanvragers voor leningen, z.j. |
Literatuur
Toon publicaties van de vereniging
Publicaties van de vereniging
Verberg publicaties van de vereniging
- Reglement voor de hulpbank te Leeuwarden (Leeuwarden 1854).
- Verslag van de verrigtingen van het bestuur, de werking en den staat der Hulpbank te Leeuwarden (Leeuwarden 1852).
- Verslag van de Hulpbank te Leeuwarden, over .... 1853 (Leeuwarden 1854).