Verenigingen voor armenzorg en armoedepreventie in de negentiende eeuw

• Wilhelmina Kinderziekenhuis (vanaf 19 oktober 1898)

de verpleging van zieke kinderen in een speciaal daartoe ingericht gebouw (Goossens)

oprichting en instandhouding mogelijk maken van een gebouw speciaal geschikt voor het verplegen van zieke kinderen van behoeftige ouders

'in Utrecht bestaande weldadige corporatiën.'

Op 27 april 1888 richtte dr. Hulshoff samen met vijf leden van de Utrechtse gemeenteraad, en wel dr. P. Templeman van der Hoeven, mr. J.F. de Beaufort, mr. W.J. Rooyaards van den Ham, H.A. Beuningen en mr. S.J. van Geuns een 'comité tot oprichting van een kinderziekenhuis' op. (inventaris)

Ook het eerste bestuur werd gevormd door dr. P. Templeman van der Hoeven, mr. J.F. de Beaufort, mr. W.J. Rooyaards van den Ham, H.A. Beuningen en mr. S.J. van Geuns. (inventaris)

Uit Smissaert:

Het eerste gebouw, dat op 7 november geopend werd, was 'een huisje' gelegen in de Oude Kerkstraat. In juli 1889 werd een belendend huisje erbij gehuurd. (248)

In 1897 namen de plannen tot het verkrijgen van de ruimer gebouw, waaraan ook een zoo hoog noodige isoleerafdeeling zou kunnen worden verbonden, vaster vorm aan (...). In de maand October van '98 is dit perceel betrokken'. (250)

Daarnaast werd 's zomers (vanaf juni 1894) gebruik gemaakt van een 'daartoe welwillend afgestaan' buitenhuis in de Bildt. (249)

5 maart 1889

H. Smissaert, Armenzorg in Nederland gemeente Utrecht in opdracht van de Vereeniging voor de staatshuishoudkunde en statistiek bewerkt door (Amsterdam 1896) 247-261.

J.T.H.C. van Ebbenhorst Tengbergen en J. Alblas, Liefdadige en andere nuttige instellingen te Utrecht. Bijdrage tot de geschiedenis der weldadigheid (Utrecht 1895) 103.

Gegevens ontleend aan de inventaris van het verenigingsarchief. Zo is de laatste vermelding ontleend aan de volgende dossierbeschrijving: 'Stukken van de ledenvergaderingen, 1889-1899, 1918-1952, 1977-1994'.

De opmerkingen hieronder zijn ontleend aan de inleiding van de inventaris:

ad naam:

In december 1897 verzocht het bestuur van de Vereeniging Het ziekenhuis Koningin-regentes Emma toestemming om de naam van het ziekenhuis te veranderen in Het Wilhelmina Kinderziekenhuis. Met ingang vanaf 19 oktober 1898 werd de naam Wilhelmina Kinderziekenhuis gevoerd.

ad begindatum:

Op 22 juni richtte het oprichtingscomité de Vereeniging Het Kinderziekenhuis op met zichzelf als het eerste bestuur.

inkomsten en uitgaven: 

'Het Wilhelmina Kinderziekenhuis was een charitatieve instelling. Bij de opening in 1888 was er plaats voor acht à negen patiënten'

Om aan een beginkapitaal te komen werd in mei 1888 een circulaire aan de Utrechtse burgers gezonden, waarin werd opgeroepen een bijdrage te leveren aan de oprichting en exploitatie van een kinderziekenhuis. Hoewel de opbrengsten van de oproep niet voldoende waren om een ziekenhuis te exploiteren werd op 8 juni 1888 besloten om het initiatief toch door te zetten. Men had immers genoeg geld toegezegd gekregen om te starten.

Zowel de geneesheer-directeur, de directrice als de verpleegster werden het eerste jaar niet betaald voor hun werk. Het ziekenhuis was immers een charitatieve instelling. De docenten van de universiteit kwamen de kinderen geheel belangeloos opereren en behandelen. Hierdoor werden de kosten enigszins in de hand gehouden.

De verpleeggelden die in rekening werden gebracht waren echter in het algemeen lager dan de werkelijke kosten. Dus deed het bestuur van de vereniging dikwijls een oproep doen tot het storten van geld, maar dit was niet voldoende om het ziekenhuis te exploiteren. De directie bleef hierdoor aangewezen op giften, vrijwillige diensten en verpleeggelden.

In 1894 stond de directie voor een crisis. Het tekort was dermate groot dat sluiting van het ziekenhuis dreigde. De geneesheer-directeur Hulshoff wilde een beroep op het burgerlijk armbestuur en de Provinciale Staten van Utrecht voor geldelijke steun. Het bestuur voelde echter niet veel voor subsidie. Het was immers een filantropische instelling en dan klopt men niet aan bij de overheid indien de stichting niet meer levensvatbaar was. Daarop ontstond binnen het bestuur een discussie over het opnamebeleid. Hulshoff kreeg uiteindelijk toestemming van het bestuur om met het armenbestuur te gaan onderhandelen. Dit mondde uit in een vergoeding van vijftig cent per dag voor kinderen van armlastigen, behalve zuigelingen want die hadden alleen maar een goede verzorging nodig. Daarnaast mochten kinderen niet langer dan 40 dagen worden verpleegd en werd er voor ten hoogste 2.000 dagen een vergoeding gegeven. Het ziekenhuis bleef dus nog steeds afhankelijk van de giften van particuliere weldoeners.